Dawni mieszkańcy Garbar w ujęciu biokulturowym

Autor

  • Agata Przesmycka Uniwersytet Jagielloński
  • Sławomir Dryja Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
  • Krzysztof Szostek Uniwersytet Jagielloński
  • Elżbieta Niedźwiecka Uniwersytet Jagielloński
  • Aleksandra Lempart Uniwersytet Jagielloński
  • Elżbieta Haduch Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.15633/fhc.1736

Słowa kluczowe:

Garbary, wysokość ciała, wskaźnik dymorfizmu płciowego, osteologia

Abstrakt

W pracy dokonano analizy materiału kostnego wyeksplorowanego z obszaru cmentarza przy kościele św. Piotra Małego na Garbarach. Badania prowadzone były w latach 1978 i 2012. Analizie poddano 111 szkieletów, o średnim stanie zachowania, datowanych na okres nowożytny. Sprawdzono stopień różnorodności materiału z wykorzystaniem oceny odległości biologicznej. Zastosowano metodę Warda dla wybranych cech pomiarowych mózgoczaszki i twarzoczaszki. Płeć i wiek zostały ocenione kompleksowo z zastosowaniem metod powszechnie przyjętych w antropologii. Wykorzystano ku temu morfologię czaszki i kości miednicznych, jak również sekwencję wyrzynania się zębów mlecznych i stałych. Analizie poddano pomiary i wskaźniki czaszek. W oparciu o pomiary osteometryczne wykonano analizę symetryczności kości długich, długości i proporcji kończyn oraz wskaźników masywności kości. Wielopłaszczyznową rekonstrukcję wysokości ciała osobników przeprowadzono przy użyciu równań regresji różnych autorów. Wskaźnik dymorfizmu płciowego pośrednio posłużył jako miara warunków życia osobników w populacji, natomiast analiza wyznaczników stresu mięśniowo-szkieletowego na kościach pozwoliła na ocenę typu budowy ciała. Obliczone parametry tablicy wymieralności posłużyły odtworzeniu m.in. długości życia osobników i struktury wymieralności według wieku zmarłych zachodzącej w jednej z dawnych populacji krakowskich.

Bibliografia

Acsadi G., Nemeskeri J., History of human life span and mortality, Akademiai Kiado, Budapest 1970.

Bieniarzówna J. & Małecki J. M., Dzieje Krakowa – Kraków w latach 1796–1918, t. 3, Kraków 1979.

Bieniarzówna J. & Małecki J. M., Dzieje Krakowa – Kraków w wiekach XVI–XVIII, t. 3, Kraków 1984.

Borgognini T. S., Repetto M. E., Methodological considerations on sexual dimorphism in past human populations, „Human Evolution” 1 (1986), pp. 51–66.

Brothwell D. R., Digging Up Bones, Natural History Museum Publications, London 1981.

Buikstra J. E., Ubelaker D. H., Standards for Data Collection from Human Skeletal Remains, Fayetteville 1944 (Arkansas Archeological Survey Research Series, 44).

Dryja S., Trela-Kieferling E., Sławiński S., Sprawozdanie z badań archeologicznych przy przebudowie kamienicy przy ulicy Łobzowskiej 8 w Krakowie, Kraków 2012.

Hawkey D. & Merbs C. F., Activity-induced musculoskeletal stress markers (MSM) and subsistence strategy changes among ancient Hudson Bay Eskimos, „International Journal of Osteoarchaeology” 5 (1995), pp. 324–338.

Henneberg M., Notes on the reproduction possibility of human prehistorical populations, „Przegląd Antropologiczny” 41 (1975), pp. 75–89.

Henneberg M., Proportion of dying children in paleodemographcal studies, „Przegląd Antropologiczny” 43 (1977), pp. 105–114.

Jagocka D., Charakterystyka antropologiczna XVII–XVIII-wiecznych czaszek z cmentarzyska Garbary w Krakowie, Kraków 1988.

Kaczanowski K., Wiśniewska E., The History of Cracow Population in the Light of Demographical Analysis, [in:] Čs. Společnosti Anthropologickē, při Čs. akademii věd, Brno 1989, pp. 5–8.

Kopernicki I., Czaszki przedmieszczan Krakowskich z XVII–XVIII wieku, „Zbiór wiadomości do antropologii krajowej” 11 (1887) z. 2, pp. 1–25.

Lempart A., Morfologia funkcjonalna szkieletów z cmentarzyska na Garbarach w Krakowie, Kraków 2014.

Lovejoy C.O., Chronological metamorphosis of the auricular surface of the ilium: a new method for the determination of adult skeletal age at death, „American Journal of Physical Anthropology” 1 (1985), pp. 15–28.

Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, Warszawa–Łódź 1997.

Martin R., Saller K., Lehrbuch der Anthropologie, Stuttgart 1957–1959.

Piontek J., Iwanek B., Segeda S., Antropologia o pochodzeniu Słowian, Poznań 2008 (Monografie Instytutu Antropologii UAM, 12).

Piontek J., Biologia populacji pradziejowych, Poznań 1985.

Przesmycka A., Dymorfizm płciowy mieszkańców nowożytnego Krakowa na podstawie analizy anatomo-antropologicznej szkieletów pochodzących ze stanowiska Garbary w Krakowie, Kraków 2014.

Strzałko J., Henneberg M., Piontek J., Populacje ludzkie jako systemy biologiczne, Warszawa 1980.

Szostek K. et al., Mieszkańcy Krakowa ostatniego millenium, Conference materials 2013.

Todd T. W., Age changes in the pubic bones: I. The white male pubis, „American Journal of Physical Anthropology” 3 (1920), pp. 467–470.

Trotter M., Gleser G. C., Estimation of Stature from Long Bones of American Whites and Negroes, „American Journal of Physical Anthropology” 10 (1952), pp. 463–514.

Vercellotti G., Agnew A. M., Justus H. M., Sciulli P. W., Stature Estimation in an Early Medieval (11th-12th c.) Polish Population: Testing the Accuracy of Regressions Equations in a Bioarcheo-

logical Sample, „American Journal of Physical Anthropology” 140 (2009), pp. 135–142.

Weiss E., Corona L. & Schulz B., Sex Differences in Musculoskeletal Stress Markers: Problems with Activity Pattern Reconstructions, „International Journal of Osteoarchaeology” 22 (2010), pp. 70–80.

White T. D., Folkens P. A., The Human Bone Manual, Academic Press 2005.

Wyrozumski J., Dzieje Krakowa – Kraków do schyłku wieków średnich, t. 1, Kraków 1992.

Pobrania

Opublikowane

2016-07-30

Numer

Tom 21 (2015)

Dział

Commentationes et dissertationes

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).