W poszukiwaniu uzasadnień dla centralizacji władzy. Zarys problemu ewolucji myśli samorządowej w II Rzeczypospolitej
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3313Słowa kluczowe:
samorząd terytorialny, nadzór, doktryna prawaAbstrakt
Zagadnienie samorządu terytorialnego stanowiło istotny przedmiot rozważań naukowców i działaczy politycznych w okresie międzywojennym. W ich wizji niepodległej Polski samorząd odgrywał szczególną rolę i rozumiany był jako element odzyskanej wolności. Pojawiła się idea silnego samorządu, dla którego zarezerwowano realizację zadań m.in. z zakresu gospodarki, kultury oraz oświaty. Myśl o szerokim samorządzie znalazła nawet miejsce w konstytucji z 1921 r. Rzeczywistość różniła się jednak od idealistycznych założeń, a rozwiązania ustrojowe podążały w stroną centralizacji. Początkowo forsowana idea ustępowała miejsce koncepcji państwowej samorządu, traktującej go jako element administracji ogólnej. Uzasadniało to wykorzystywanie radykalnych rozwiązań prawnych w celu przejęcia władzy w administracji lokalnej. Takie rozwiązanie budziło zdecydowany sprzeciw samorządowców oraz wywoływano spór w doktrynie prawa, który koncentrował się wokół relacji między państwem a samorządem terytorialnym.
Bibliografia
Bosiacki A., Od naturalizmu do etatyzmu. Doktryny samorządu terytorialnego Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 2006;
Bosiacki A., Doktryny samorządu terytorialnego II Rzeczypospolitej, [w:] Na szlakach niepodległej. Polska myśl polityczna i prawna w latach 1918–1939, pod red. M. Marszała i M. Sadowskiego, Wrocław 2009;
Bosiacki A., Instytucjonalne próby reform administracji samorządu terytorialnego II Rzeczypospolitej, „Studia Iuridica” 2005, vol. XLIV, Miscellanea;
Bosiacki A., O koncepcjach samorządu terytorialnego w południowej Polsce z perspektywy historycznej, [w:] Wybory samorządowe w kontekście mediów i polityki, pod red. M. Magoskiej, Kraków 2008;
Gałędek M., Rola samorządu w strukturach państwa polskiego w świetle prac publikowanych na łamach „Gazety Administracji i Policji Państwowej” w latach 1922–1926, [w:] Samorząd w polskiej myśli politycznej XX wieku, pod red. G. Radomskiego, Toruń 2006;
Gałędek M., Ustrój administracji ogólnej na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym, Gdańsk 2013;
Jaworski W.L., Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1924;
Kühn K., Program prac naukowo-badawczych nad samorządem, Warszawa 1938;
Maciejewski T., Samorząd terytorialny II Rzeczypospolitej (1918–1939), [w:] Z problemów administracji. Administracja publiczna, red. naukowa T. Maciejewski, J. Gierszewski, Zeszyt Naukowy nr 2/1a/2010, Chojnice 2010;
Wójcicki M.M., System polityczno-prawny samorządu terytorialnego w II RP. Podstawy organizacyjno-prawne samorządów terytorialnych w Polsce i w mieście stołecznym Warszawie w latach 1918–1939. Studium polityczno-prawne, Katowice 2008;
Wójcik S., Samorząd terytorialny w Polsce w XX wieku: myśl samorządowa, historia i współczesność, Lublin 1999;
Zambrzuski K., Samorząd angielski jako ideowa podstawa samorządu polskiego, Warszawa 1934.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Urząd Wojewódzki Krakowski, sygn. 29/206/160;
Czuma I., Stosunek samorządu do państwa, „Samorząd Miejski” 1925, t. V, z. 5;
Drwęski J., Samorząd a państwo, „Samorząd Miejski” 1921, Tom I, Maj–Grudzień;
Duch K., Z zagadnień Konstytucji, dotyczących samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 1932;
Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, roczniki: 1919–1939;
Falewicz J., Postulaty samorządów, „Samorząd” 1923, nr 11;
Grochowski R., Sołtys we wsi, „Gmina i Wieś” 1923, nr 11;
Jaroszyński M., Echa liberalizmu samorządowego, „Samorząd” 1932, nr 13;
Jaroszyński M., Nadzór nad samorządem, [w:] Pamiętnik Zjazdu Przedstawicieli Sejmików Powiatowych w Warszawie w dniu 2-im i 3-im lutego 1925 r., Warszawa 1925;
Kroński A., Teoria samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 1932, z. 1 i 2;
Litauer S., Obecny stan nauki o prawach samorządu miejskiego., „Samorząd Miejski” 1918, nr 3;
Okólnik premiera o wyborach samorządowych, „Zielony Sztandar”, Warszawa, 18 IX 1938, nr 45;
Panejko J., Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, [w:] W.L. Jaworski, Projekt Konstytucji, Kraków 1928;
Panejko J., Z zagadnień nadzoru nad samorządem komunalnym w sprawach opieki społecznej., [w:] „Samorząd Terytorialny” 1931, z. 1 i 2;
Polityczna rola samorządu., „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1929, nr 6;
Przeorski T., Organizacja gminy miejskiej według projektu rządowego, „Samorząd Miejski” 1924, nr 1;
Reforma ustroju samorządu, Przemówienie ministra spraw wewnętrznych p. Br. Pierackiego, wygłoszone na plenum Sejmu w dniu 22 stycznia 1932 roku., „Samorząd” 1932, nr 5;
Rządy komisarskie. [w:] „Samorząd Małopolski” 1929, z. 6–7;
Samorząd., „Samorząd” 1918, nr 1;
Sikora H., Władze państwowe wobec władz i urzędów gminnych, „Gmina i Wieś”, Warszawa, 24 II 1924, nr 4;
Strzelecki J., Zamiast wstępu. [w:] Samorząd miejski na terenie b. Królestwa Kongresowego. Ustrój.
Ordynacja wyborcza. Władze nadzorcze. Obowiązujące przepisy prawne., Warszawa 1927;
Wasiutyński B., Państwo a samorząd., [w:] Z zagadnień samorządu. Streszczenie wykładów dla działaczy samorządowych wygłoszonych w Biurze Pracy Społecznej w dniach 30, 31 stycznia i 1 lutego 1927 r., Warszawa 1927;
Zawadzki J., Przyszłość samorządu w Polsce, „Samorząd Miejski” 1918, Kwiecień.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Jacek Wałdoch
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
