Oddział Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem Jana Stefki ps. „Mściciel” w latach 1945–1946 w świetle dokumentów UB

Autor

  • Rafał Szczygieł Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/fhc.654

Słowa kluczowe:

Jan Stefko, Oddział Narodowych Sił Zbrojnych ps. „Mściciel”, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, władza komunistyczna

Abstrakt

Po zakończeniu II wojny światowej myśli o wolnej i suwerennej ojczyźnie skłoniły Jana Stefkę do utworzenia oddziału NSZ, który miał przeciwstawić się totalitarnemu reżimowi komunistycznemu. Oddział powstał w styczniu 1946 roku w Golcowej i Domaradzu w powiecie brzozowskim. W czasie krótkiej, bo dwumiesięcznej, działalności oddział dokonał 24 napadów, kilku rozbrojeń posterunków MO, rozbrojeń żołnierzy WP, 3 zabójstw ludzi związanych z „bezpieką”, podejmując tym samym walkę z reżimem komunistycznym na początku jego istnienia. Oddział został zlikwidowany w ramach akcji pościgowej po dokonanym ataku na Przecław, bez udziału sieci agenturalnej, w wyniku której faktycznie uległ rozproszeniu. Część jego członków została zabita i skazana na wieloletnie więzienia, pozostali zaś ujawnili w UB swą działalność w oddziale „Mściciela”. Jan Stefko doświadczył losu wielu innych przywódców zbrojnego podziemia. Wprawdzie wyszedł obronną ręką z okrążenia w Grudnej i ponownie włączył się do antykomunistycznej partyzantki, jednak jesienią został zamordowany.

Bibliografia

AIPN Kr, sygn. 307.81, t. 1, Kozłowski Józef.

AIPN Kr, sygn. 307/81, t. 1, Akta podręczne dotyczące PUBP w Dębicy.

AIPN Kr, sygn. 307/81, t. 2, Akta w sprawie zbrodnicza działalność funkcjonariuszy PUBP Dębica.

AIPN Rz, sygn. 190/280, Noster Franciszek.

AIPN Rz, sygn. 043/421, Paulo Kazimierz.

AIPN Rz, sygn. 051/105, Dokumenty dotyczące Jana Stefko ps. „Mściciel”.

AIPN Rz, sygn. 180/1119/J, Dzięgiel Walenty.

AIPN Rz, sygn. 180/1600/J, Kosydar Stanisław.

AIPN Rz, sygn. 04/128, Sprawozdania z pracy PUBP Dębica za lata 1945–1949.

AIPN Rz, sygn. 0172/14/J, Charakterystyka nr 13 oddziału Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) pod dowództwem Stefko Jana ps. „Mściciel”.

AIPN Rz, sygn. 05/24, Charakterystyka nr 8 reakcyjnej bandy terrorystyczno-rabunkowej o zabarwieniu NSZ pod dowództwem Antoniego Żubryda „Zucha”.

AIPN Rz, sygn. 05/48, Charakterystyka nr 28 bandy terrorystyczno-rabunkowej pod dowództwem Aleksandra Rusina ps. „Rusal”.

AIPN Rz, sygn. 043/421, Sprawa agenturalno-poszukiwawcza kryptonim „Rozwiedziony” dotycząca Jana Stefko ps. „Mściciel”, dowódca oddziału NSZ, należał również do „Ognia”. Podejrzany o dokonanie morderstw, rozstrzelany w 1946 r.

APRz, sygn. 26, Starostwo Powiatowe w Dębicy; przestępczość ogólna i jej zwalczanie rok 1946.

Ludwik Różański (zebrane przez autora w 2014 roku).

Chmielowiec P., Urząd Bezpieczeństwa w Brzozowie 1944–1956. Rzeszów 2008.

Dereń B., Józef Kuraś, „Ogień”. Partyzant Podhala. Warszawa 2000.

Dębica. Zarys dziejów miasta i regionu. Pod red. J. Buszki, F. Kiryka. Kraków 1995.

Fornal P., Konspiracja akowska i poakowska w powiecie brzozowskim (1939–1949). Rzeszów 2010.

Jaśniak J., Trzej od „Mściciela”. „Katolik” R. [8]: 1989, nr 27, s. 10.

Piątek W., Dzieje parafii Siedliska Bogusz od XIV do XXI wieku. Tuchów 2010.

Stanaszek B., Sprawa agenturalna „Północ”, Represje UB wobec działaczy na pograniczu powiatów: jasielskiego, dębickiego i tarnowskiego. Brzostek 2009.

Surdej M., Oddział partyzancki Wojciecha Lisa 1941–1948. Rzeszów–Mielec 2009.

Syrek W., Przeciw brunatnemu i czerwonemu zniewoleniu. Józef Cieśla „Topór”. Krosno 2009.

Twarze bezpieki w Polsce południowo-wschodniej 1944–1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Informator personalny. Pod red. J. Izdebskiego, K. Kaczmarskiego, M. Krzysztofińskiego. Rzeszów 2007.

Zagórski A., Walka o niepodległy byt narodu polskiego. W: Dębica. Zarys dziejów miasta i regionu. Pod red. J. Buszki, F. Kiryka. Kraków 1995, s. 513–518.

Pobrania

Opublikowane

2014-10-28

Numer

Dział

Commentationes et dissertationes

Podobne artykuły

1-10 z 225

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.