Dedukcyjne aspekty abdukcji. Krytyka i postulaty
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.1542Słowa kluczowe:
abdukcja, dedukcja, indukcja, redukcja, rozumowanie, przyczynowość, wyjaśnienie, inferencja, sylogizmAbstrakt
Artykuł przedstawia krytykę pewnych ujęć i zastosowań abdukcji, która jest przedstawiana jako przeciwieństwo rozumowań dedukcyjnych. Analizując pewne schematy formalne i kilka przykładów, wskazuję na rzeczywistą obecność schematów dedukcyjnych tam, gdzie miały występować abdukcyjne. Staram się wskazać najważniejsze powody takich pomyłek, są nimi m.in. niewłaściwe rozumienie związku przyczynowego, wieloznaczność pojęcia wyjaśnienia, braki w logicznej analizie rozumowań, nieumiejętność właściwego rozróżnienia rozumowań dedukcyjnych i redukcyjnych. Na zakończenie formułuję postulaty, które mogą pomóc w unikaniu najważniejszych błędów związanych z niewłaściwym posługiwaniem się rozumowaniami abdukcyjnymi.Bibliografia
Bocheński J., Subtelność, [w:] J. Bocheński, Logika i filozofia. Wybór pism, Warszawa 1993, s. 133–149.
Fann K. T., Peirce’s theory of abduction, The Hauge 1970.
Grucza F., Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa 1983.
Josephson J. R., Conceptual analysis of abduction, [w:] Abductive inference: computation, philosophy, technology, ed. J. R. Josephson, S. G. Josephson, Cambridge 1996, s. 5–30.
Łukasiewicz J., Analiza i konstrukcja pojęcia przyczyny, [w:] J. Łukasiewicz, Z zagadnień logiki i filozofii, red. J. Słupecki, Warszawa 1961, s. 9–62.
Marciszewski W., Klasyfikacja rozumowań, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław i in. 1988, s. 83–85.
Peirce C. S., Collected papers of Charles Sanders Peirce, ed. C. Hartshorne, P. Weiss, A. W. Burks, Cambridge 1931–1958.
Psillos S., An explorer upon untrodden ground: Peirce on abduction, [w:] Handbook of the history of logic, t. 10: Inductive Logic, ed. D. M. Gabbay, S. Hartmann, J. Woods, Amsterdam 2011, s. 117–151.
Urbański M., O rozumowaniach abdukcyjnych, [w:] Propositiones, red. T. Mróz, M. Sieńko, Zielona Góra 2005, s. 143–150.
Urbański M., Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury, Poznań 2009.
Wolak Z., Problemy logiczne i terminologiczne w argumentacji filozoficznej, „Argument” 4 (2014) nr 2, s. 341–358.
Wszołek S., Racjonalność wiary, Kraków 2003.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
