Prymas Stefan Wyszyński – „antysemita”, „rasista” i „faszysta”. Historia podwójnej manipulacji tekstami z „Ateneum Kapłańskiego”

Abstrakt

Informacje o rzekomym antysemityzmie, rasizmie i faszyzmie ks. Stefana Wyszyńskiego, w latach 1932–1939 redaktora naczelnego miesięcznika „Ateneum Kapłańskie”, pojawiają się co pewien czas w przestrzeni medialnej. Ostatnia fala tych informacji obiegła portale i fora internetowe w latach 2012–2014, głównie za sprawą ówczesnego polityka Janusza Palikota, który na swoim blogu napisał, że „Kardynał tysiąclecia, Wyszyński, jeszcze jako zwykły ksiądz i teolog był orędownikiem nazizmu i samego Hitlera, co znajdowało wyraz w redagowanych przez niego publikacjach”. Trzy miesiące później na forum.gazeta.pl ukazało się siedem cytatów rzekomo pochodzących z tekstów ks. Wyszyńskiego, opublikowanych w „Ateneum Kapłańskim”, a mających udowadniać tezę o jego rzekomym również antysemityzmie, rasizmie i faszyzmie. Od tego momentu informacja ta zaczęła żyć własnym życiem – powielana była na różnych forach, portalach, a także w publicznej telewizji. W listopadzie 2013 roku w programie telewizyjnym „Świat się kręci” aktor Jacek Poniedziałek oskarżył prymasa Wyszyńskiego o wypowiedzi „antysemickie” i proeugeniczne.
Zastosowana manipulacja jest dwojakiego rodzaju. Cytaty (w dodatku, czasami zniekształcone) nie pochodzą z artykułów ks. Stefana Wyszyńskiego. Ich autorami byli ks. Józef Pastuszka oraz ks. Paweł Tochowicz. Lektura tekstów, w tym cytatów bez wyrywania ich z kontekstu, pokazuje, że autorzy dokonując wielorakiego rodzaju naukowych analiz rasizmu, nacjonalizmu i politycyzmu, z pozycji chrześcijańskich krytykowali poglądy Adolfa Hitlera.