Mistyka hiszpańska na gruncie malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie przełomu XX i XXI wieku
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2083Słowa kluczowe:
malarstwo współczesne, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, mistyka karmelitańskaAbstrakt
W ciągu ostatnich dwóch dekad w twórczości pedagogów Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Grzegorza Bednarskiego, Katarzyny Makieły-Organisty, Janusza Matuszewskiego, Mirosława Sikorskiego, Edyty Sobieraj, Zbigniewa Sprychy czy Wojciecha Szybista – widoczne są inspiracje hiszpańskim malarstwem Złotego Wieku. Obrazy krakowskich malarzy wyróżniają się na tle współczesnej sztuki zarówno na gruncie polskim, jak i światowym. Ich płótna omawiać należy w kontekście nowożytnego meditatio mortis oraz tenebrystycznego „barokizmu”, do czego chętnie przyznają się sami artyści. Punktem wyjścia są (niejednokrotnie tytułowane jako homagium) wizje mistyczne, konterfekty pędzla El Greca, bodegony Francisco de Zurbarána czy eschatologiczne „hieroglify śmierci” Juana de Valdés Léala. Odwołaniom do dzieł mistrzów Półwyspu Iberyjskiego towarzyszą odniesienia do pism karmelitańskich czy jezuickich mistyków. Analiza nie tylko od strony formalnej, ale także ideowej pozwala zadać pytanie o możliwość obrazowania we współczesnym malarstwie o charakterze religijnym „teologii mistycznej”, opisanej przez św. Teresę od Jezusa, św. Jana od Krzyża czy św. Ignacego Loyoli.Bibliografia
Źródła
Kowalska M. F., Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Warszawa 1996.
Św. Jan od Krzyża, Dzieła, tłum. B. Smyrak OCD, red. P. Linka OCD, Kraków 2010.
Św. Teresa od Jezusa, Dzieła, t. 2: Księga fundacji, tłum. H. P. Kossowski, Kraków 1987.
Św. Teresa od Jezusa, Dzieła, t. 1: Księga życia, tłum. H. P. Kossowski, Kraków 1997.
Opracowania
Bednarski Grzegorz, teksty J. Waltoś, G. Bednarski, katalog wystawy, Galeria Zamkowa, Lublin, b.r., b.m.w. [1997].
Bednarski G., Prawo rzeczowości. Poetyckie malarstwo Zbigniewa Sprychy, „Wiadomości Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 49 (2010) kwiecień, s. 50–51.
Brincken A., [wprowadzenie], [w:] Zbigniew Sprycha, katalog wystawy, Dom Kultury Podgórze – Centrum Sztuki Współczesnej „Solvay”, Kraków b.r. [2001], nlb. [s. 3].
Brincken A., Przedmiot i reszta, [w:] Edyta Sobieraj. Malarstwo / Malerkunst, katalog wystawy, Galleri Gamlet Ormelet, Tjøme, Norwegia, Kraków 2006, s. 4.
Cummins N., Wprowadzenie do nauki św. Jana od Krzyża, tłum. T. Kieniewicz OCD, Kraków 1992.
Czerni K., Popiół i diament, [w:] Janusz Matuszewski, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 7–11].
Czerni K., Zielona Infantka albo Mistrz i Małgorzata, [w:] Zbigniew Sprycha, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 7–11].
Czerni K., „My wszyscy, którzy rośliśmy w miastach Baroku…” – czyli o fascynacji barokiem współczesnych malarzy krakowskich, [w:] Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków 3–4 XII 2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 371–383 (Ars Vetus et Nova, red. W. Bałus, t. 28).
Don Kichot. Współczesna próba interpretacji, katalog wystawy, Galeria Dominika Rostworowskiego, Kraków, 5.–17.11.2004, Kraków 2004, nlb. [s. 42–43].
Enfleurage. L’essence absolue. Mirosław Sikorski. Obrazy, folder wystawy, Politechnika Krakowska, Galeria Gil, Kraków 2004.
Gongała J., Janusz Matuszewski. Natchniony sztuką barokową. Galeria Wspólna MCK w Bydgoszczy, 4 IX – 5 X 2014, „Wiadomości Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 68 (2015) styczeń, s. 92–93.
Kardynał de Guevara idzie do nieba. Sikorski. Obrazy, Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie, 28.05.–28.06.2009, Miejska Galeria Sztuki im. Władysława hr. Zamoyskiego w Zakopanem, red. K. Nowak, Kraków 2009, s. 62–63.
Kitowska-Łysiak M., Powolne czytanie malowideł, [w:] Grzegorz Bednarski, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 8–11].
Kitowska-Łysiak M., Barokista, [w:] Janusz Matuszewski. Malarstwo, folder wystawy, Galeria Współczesnej Sztuki Sakralnej „Dom Praczki” w Kielcach, maj–lipiec 2012, oprac. A. Orłowska, Kielce 2012.
Lépée M., Święta Teresa z Ávila – mistyczka, tłum. E. Szwarcenberg-Czerny, Warszawa 1995.
Lipka K., Grzegorza Bednarskiego „Figur racje”, [w:] Figury i figuracje. Materiały LIV ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, 20–22 października 2005, red. M. Kitowska-Łysiak i in., Warszawa 2006, s. 331–346.
Łuszczek OSPPE D. K., Inspiracje religijne w polskim malarstwie i grafice 1981–1991, red. K. Kublaska-Sulkiewicz, Gdańsk 1998.
Makieła Katarzyna. Moje ołtarze. Malarstwo, katalog wystawy, Galeria Artemis, luty–marzec 2012, red. J. Górka-Czarnecka, Kraków 2012.
Merton T., Wspinaczka ku prawdzie, rozdz. 6: Fałszywa mistyka (mistycyzm), [w:] T. Merton, Szukanie Boga, tłum. P. Parlej, Kraków 1988, s. 61–69.
Milczarek Dariusz. Wystawa malarstwa „Portret światła”, folder wystawy, Galeria Onamato, listopad 2011, Kraków, b.r., b.m.w. [2011].
Nie czuję się zdrajcą… Z Grzegorzem Bednarskim rozmawia Krystyna Czerni, „Kresy” 4 (1994) 20, s. 203.
Niezwyczajne. Z cyklu: Rektorzy i Forma. Wystawa Trzecia, katalog wystawy, Galeria Malarstwa ASP, oprac. A. Brincken, Kraków 2004.
Nowakowski A. Z., [wstęp], [w:] Sprycha. Malarstwo, katalog wystawy, Biuro Wystaw Artystycznych w Krakowie, czerwiec 1990, Kraków 1990, nlb. [s. 3].
Odnajdywanie piękna. Finding Beauty. Rinvenire il Bello. Wystawa artystów-pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, red. K. Nowak, Kraków 2008, s. 58–59, 168–169.
Opowieść o rzeczach niepotrzebnych. Z Edytą Sobieraj rozmawiała Monika Branicka, „Art & Business”, [w:] Opowieść o rzeczach niepotrzebnych. Edyta Sobieraj. Wystawa malarstwa, katalog wystawy, Salon Antykwaryczny „Nautilus”, 3–17.06.2005, Kraków 2005, s. 3.
Organisty A., „Marzenia ściętej głowy”? Sakralizacja motywów barokowych w najnowszych pracach Grzegorza Bednarskiego, [w:] Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków 3–4 XII 2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 385–401 (Ars Vetus et Nova, red. W. Bałus, t. 28).
Organisty A., Pokorna ozdoba na karbonach duchowych uczyniona, [w:] Janusz Matuszewski. Pokorna ozdoba na karbonach duchowych uczyniona, folder wystawy, Galeria Jednej Książki Biblioteki Głównej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 19.03.–30.04.2010, Kraków 2010.
Organisty A., Prace artystów z Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, [w:] Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Wydział Malarstwa 2010 / Jan Matejko Academy of Fine Arts in Krakow. The Faculty of Painting 2010, red. Z. Bajek i in., Kraków b.r. [2011], s. 12–69.
Organisty A., Martwa natura w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie dzisiaj, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” numer specjalny 2 (2013) 28, s. 127–141.
Organisty A., „Na przebłaganie za grzechy nasze…” O malarstwie religijnym Grzegorza Bednarskiego i Janusza Matuszewskiego, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL – Lublin i Fundacji Jana Pawła II – Rzym” (2014) 105, s. 239–253.
Organisty A., O infantkach w twórczości malarskiej Zbigniewa Sprychy, [w:] [publikacja na temat polskich przedstawień Infantki Małgorzaty], red. J. Malinowski (Studia o Sztuce Nowoczesnej) [w druku].
Organisty A., El Greco według Mirosława Sikorskiego, [w:] Sztuka doby El Greca. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Zamek Królewski w Warszawie, [w druku].
Rogozińska R., W stronę Golgoty. Inspiracje pasyjne w sztuce polskiej w latach 1970–1999, red. H. Hilbert, Poznań 2002.
Rogozińska R., „Apokalipsa” według Grzegorza Bednarskiego. Eskalacja zła czy orędzie nadziei?, „Sacrum et Decorum. Materiały i Studia z Historii Sztuki Sakralnej / Materials and Studies on the History of Sacred Art” 3 (2010), s. 95–114.
Sikorski M., Enfleurages. Uwagi o związkach obrazu poetyckiego i obrazu malarskiego (fragmenty), „Zeszyty Naukowo-Artystyczne. Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 6 (2005), s. 37–56.
Sobieraj Edyta, katalog wystawy, Państwowa Galeria Sztuki w Legnicy, wrzesień 1997, Legnica 1997.
Sobieraj Edyta. Malarstwo, Galeria BWA „Jatki” w Nowym Targu, marzec 2001, Nowy Sącz 2001.
Sprycha, Galeria Akademii, ul. Bracka 4, Kraków, styczeń–luty 1987, b.r., b.m.w.
Sprycha. Malarstwo, katalog wystawy, Biuro Wystaw Artystycznych w Krakowie, czerwiec 1990, Kraków 1990, nlb. [s. 5].
Sprycha Zbigniew. Malarstwo, katalog wystawy, Galeria Krypta u Pijarów, grudzień 2006, Kraków 2006, nlb. [s. 5].
Tabisz S., Nieobecność infantki. Nowe obrazy Zbigniewa Sprychy, [w:] Zbigniew Sprycha. Wystawa malarstwa, katalog wystawy, Salon Antykwaryczny „Nautilus”, Kraków, 10–30.06.2006, Kraków 2006, s. 3.
Waltoś J., [komentarz], [w:] Home. Edyta Sobieraj, katalog wystawy, Kunstverket Hovedøya Galleri, Norwegia, lipiec 2011, Kraków 2011, s. 12.
Żmudziński J., [wprowadzenie], [w:] Refugium. Miejsce osobne. Katarzyna Makieła-Organisty. Malarstwo, rysunek, folder wystawy, oprac. A. Orłowska, Galeria Współczesnej Sztuk Sakralnej „Dom Praczki” w Kielcach, listopad 2013–luty 2014, Kielce 2013.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
