Wezwania w czasach chrystianizacji. Kilka uwag o patrociniach wielkomorawskich
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2207Słowa kluczowe:
Średniowiecze, Morawy, Wielkie Morawy, historia Kościoła, kult świętych, święci patronowie, dedykacje – patrocinia.Abstrakt
Autor podsumowuje dotychczasowe badania nad wezwaniami kościołow wielkomorawskich. Badanie wezwań z tego okresu jest trudnym wyzwaniem, ponieważ wiele wielkomorawskich obiektow sakralnych istniało tylko przez krotki okres – obiekty te powstawały w ciągu IX wieku, a już na początku X wieku w wyniku najazdu węgierskiego wiele z nich przestało istnieć, nie pozostawiając śladow w źrodłach pisanych. Mimo to w części przypadkow można poznać patrocinia, z reguły wykorzystując ich ślady w źrodłach poźniejszych. Przedmiotem zainteresowania autora są 22 obiekty sakralne, ktore z pewnością lub dużą dozą prawdopodobieństwa powstały w czasach wielkomorawskich. Patrocinium 12 obiektow nie udało się określić (chodzi głownie o kościoły z grodow w Mikulčicach i Pohansku), natomiast w przypadku pozostałych 10 albo wezwanie jest znane, albo można go określić z pewnym prawdopodobieństwem. Z badań wynika, że w państwie wielkomorawskim nadawano patrocinia Najświętszej Marii Panny oraz św. Jana (najprawdopodobniej Chrzciciela), stosunkowo prawdopodobne są rownież wezwania św. Jerzego, św. Michała Archanioła oraz św. Piotra. Na Wielkich Morawach istniało rownież patrocinium św. Hipolita, związane najpewniej z działalnością misjonarską austriackich benedyktynów z klasztoru Sankt Polten, oraz dość prawdopodobnie św. Klemensa, związane z misją świętych Cyryla i Metodego, ktorzy relikwie tego świętego przynieśli na Morawy.
Bibliografia
Codex diplomaticus et epistolaris regni Bohemiae (CDB) II., ed. G. Friedrich, Praha 1904–2007.
Magnae Moraviae Fontes Historici II, ed. D. Bartoňkova, R. Večerka, Praha 2010.
Okresni archiv Uherske Hradiště, AM Uherske Hradiště, č. i. 45.
A. Birnbaumova, Kostely sv. Klimenta. Zvlaštni otisk z Apoštolatu sv. Cyrila a Metoděje, Olomouc 1948.
J. Bistřicky, Pisemnosti olomouckeho biskupa J. Zdika, Sbornik archivnich praci, 33, 1983, pp. 32–74.
P. Čap, P. Dresler, J. Machaček, R. Přichystalova, Grosmahrische Kirchen in Pohansko bei Břeclav, [in:] Fruhmittelalterliche Kirchen als archaologische und historische Quelle. Internationale Tagungen in Mikulčice VIII, Hrsg. L. Polaček, J. Mařikova-Kubkova, Brno 2010, pp. 187–204.
M. Čoupkova, Nejstarši uherskohradišťska městska kniha. Liber negotiorum civitatis Hradisch, Uherske Hradiště 2001.
M. Čoupkova, Špitalni kaple sv. Alžběty a tzv. ‚Kaple Kusnova‘ v Uherskem Hradišti ‚Slovacko‘ 42, 2000, pp. 195–204.
L. E. Havlik, K identifikaci patrocinii středověkych znojemskych kostelů, Ročenka Statniho okresniho archivu ve Znojmě‘ 1997, Znojmo 1998, pp. 10–21.
Z. Hledikova, Vizitace jihomoravskych farnosti v polovině 14. stoleti, „Jižni Morava“ 6, 1970, p. 17–26.
L. Hosak, Patrocinium sv. Petra jako doklad pro vyvoj moravskych sidel, „Časopis Matice moravske“ 91, 1972, pp. 324–328.
R. Hurt, Nově zjištěne velkomoravske patrocinium, „Časopis Moravskeho musea/Acta Musei Moraviae“ 51, 1966, pp. 99–104.
L. Jan, Počatky křesťanstvi a cirkevni sprava do doby husitske, XXVII, mikulovske sympozium 2002, Brno 2003, pp. 7–20.
P. Jokeš, Patrocinium św. Klemensa na Morawach – dziedzictwo misji św. Cyryla i Metodego?, „Krakowsko-wileńskie studia slawistyczne” 8, 2013, pp. 311–318.
P. Jokeš, Soupis patrocinii na jižni Moravě, „Časopis Matice moravske“ 132, 2013, pp. 113–149.
D. Libal, Katalog goticke architektury v Česke republice do husitskych valek, Praha 2001.
A. Merhautova, Velkomoravska architektura, Dějiny českeho vytvarneho uměni I/1 pp. 32–39.
Z. Měřinsky, Česke země od přichodu Slovanů po Velkou Moravu II., Praha 2006.
L. Polaček, Die Kirchen von Mikulčice aus siedlungsarchaologischer Sicht. [in:] Fruhmittelalterliche Kirchen als archaologische und historische Quelle. Internationale Tagungen in Mikulčice VIII, Hrsg. L. Polaček, J. Mařikova-Kubkova, Brno 2010 pp. 31–55.
R. Snašil, ‚Capella Morauorum‘ a ‚templum sub titulo s. Clementis‘, ‚Slovacko‘ 42, 2000, pp. 180–182.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
