Kazanie Skargi Jana Matejki w kontekście ówczesnej wiedzy o epoce i poglądów na dzieje Polski
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3321Słowa kluczowe:
Jan Matejko, Józef Szujski, interpretacja obrazu historycznego, historiografia polska XIX wiekuAbstrakt
Autorzy zajmujący się twórczością największego malarza dziejów Polski, Jana Matejki, długo nie prowadzili systematycznych badań licznych odniesień do konkretnej materii historycznej w jego dziełach, ignorując ten ich aspekt, któremu artysta przypisywał szczególną wagę. W przypadku Kazania Skargi, jednego z najwybitniejszych jego dzieł, zmianę w tym zakresie przyniosła książka Jarosława Krawczyka Matejko i historia, ale autor skupił się tylko na jednym motywie: walce szlachty z tronem Zygmunta III. Publikowana tu rozprawa pokazuje, że niemniej ważne w treści obrazu są problemy unii religijnej oraz podporządkowania Polsce Rosji na początku XVI wieku. To poszerzenie interpretacji opiera się na próbie sprecyzowania, jaka wiedza o tych sprawach była dostępna artyście. Niewątpliwie szczególne znaczenie miała dlań inspiracja przyjaciela, Józefa Szujskiego, który wtedy opublikował traktujący o tej epoce tom Dziejów Polski. Ujęcie problemów tego okresu w tej książce oraz w obrazie wykazuje daleko idącą zbieżność, zaś istotą przesłania Kazania Skargi jest (znany także z innych dzieł Matejki) motyw utraconej przez Polaków wielkiej szansy dziejowej. Chodziło o szansę opanowania i ucywilizowania Moskwy, a konsekwencją jej utraty było powstanie imperium – przyszłego zaborcy Polski.
Bibliografia
Dzieduszycki M., Piotr Skarga i jego wiek, t. 1–2, Kraków 1850.
Gorzkowski M., Wskazówki do dawniejszego obrazu Jana Matejki „Kazanie Skargi”, Kraków 1884.
Koronowicz [Wróblewski] W., Słowo dziejów polskich, t. 1–2, Lipsk 1858, t. 3, Lipsk 1860.
Krawczyk J., Matejko i historia, Warszawa 1990.
Mickiewicz A., Literatura słowiańska, w: A. Mickiewicz, Dzieła, t. 8, Warszawa 1997.
Naruszewicz A., Żywot Jana Karola Chodkiewicza, t. 1–2, Kraków 1858.
Niemcewicz J. U., Dzieje panowania Zygmunta III, t. 1–3, Kraków 1860.
Niemcewicz J. U., Śpiewy historyczne, Kraków 1835.
Ożóg K. S., Orzeł biały na tle mroków nocy. Ikonografia Piotra Skargi, Kraków 2012.
Poprzęcka M., Jak Jan Matejko malował „Kazanie Skargi”, w: Janowi Matejce w stulecie śmierci. Pamiętnik wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 1994.
Poprzęcka M., Co mówi Skarga, w: M. Poprzęcka, Kochankowie z masakrą w tle i inne eseje o malarstwie historycznym, Warszawa 2004.
Porębski M., Jana Matejki „Kazanie Skargi”, Kraków 1953.
Schmitt H., Rokosz Zebrzydowskiego, Lwów 1858.
Skarga P., Kazania sejmowe, także Wzywanie do pokuty obywatelów Korony Polskiej, wydanie K. J. Turowskiego, Kraków 1857.
Słoczyński H. M., Jan Matejko, Kraków 2005.
Szujski J., Dzieje Polski, t. 3, w: J. Szujski, Dzieła, seria II, t. 3, Kraków 1894.
Szujski J., Maryna Mniszchówna i obaj Samozwańce, w: J. Szujski, Dzieła, seria II, t. 5, Kraków 1885.
Tazbir J., „Kazanie Skargi” Jana Matejki, w: Sztuka i historia. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, listopad 1988, red. M. Bielska-Łach, Warszawa 1992.
Wielewicki J., Dziennik spraw domu zakonnego O.O. jezuitów u Św. Barbary w Krakowie od r. 1620 do r. 1629 (włącznie), Kraków 1886 (Scriptores Rerum Polonicarum, 10).
Witkiewicz S., Matejko, Lwów 1912.
Wojtyła K., Jeremiasz, w: K. Wojtyła, Poezje i dramaty, Kraków 1998.
Zgórniak M., Matejko w Paryżu, Kraków 1998.
Żółkiewski S., Początek i progres wojny moskiewskiej, Kraków 1998.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
