Kazania dominikanina Marcina Bronisława Chrostowskiego wygłoszone w czasie II wojny światowej
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3744Słowa kluczowe:
kazania, dominikanie, Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, II wojna światowa, duszpasterstwo wojskoweAbstrakt
Celem tekstu było przybliżenie kazań wygłoszonych w czasie II wojny światowej przez kapelana Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie ojca Marcina Chrostowskiego OP. Kazania o. Chrostowskiego, znajdujące się w jego spuściźnie przechowywanej w Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów, stanowią interesujące uzupełnienie informacji, które posiadamy odnośnie jego służby jako kapelana w PSZ. Oddają one ducha tamtego czasu, a także ukazują kondycję moralną wojska. Ich lektura pozwala na uchwycenie postaw moralnych propagowanych wśród żołnierzy. Przedmiotem poniższej edycji były kazania wygłoszone na terenie Wielkiej Brytanii, Szkocji, ZSRR (gdzie przebywał towarzysząc biskupowi polowemu podczas wizytacji polskich formacji), Iraku, Ziemi Świętej, Holandii, Belgii, Rzeszy. Jak dotąd wzmiankowane kazania nie były szerzej znane, wybrane fragmenty kazań zostały ogłoszone drukiem w biografii zakonnika (zob. H. Gallus, E. Mikołajczak, Ojciec Marcin Chrostowski, Poznań 2001), pozostałe teksty nie były jak dotąd analizowane przez badaczy. Warto podkreślić, że ojciec Marcin Chrostowski do wojska zgłosił się na ochotnika we Francji, gdzie zastała go wojna. Był następnie kapelanem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie we Francji i Wielkiej Brytanii, sekretarzem biskupa polowego Gawliny, z którym odbył podróż do ZSRR. Przebywał następnie w Ziemi Świętej, skąd został przeniesiony do Wielkiej Brytanii, gdzie trafił w szeregi 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. Jako kapelan 9 batalionu strzelców przebył szlak bojowy od tzw. Maczugi aż po Wilhelmshaven. Warto podkreślić, że jego bohaterska postawa w czasie walk pod Baarle Nassan została nagrodzona krzyżem Virtuti Militari.Bibliografia
Primary sources:
Chmielewski S., Wspomnienia kapelana (1939–1948), Suwałki 1992.
Chrostowski M., Dziennik z podróży do ZSRR (27 I – po 12 VIII 1942) – Londyn – Jangi-Jul, przed 2/5 IV – po 12 VIII 1942, in: Biskup Józef Gawlina w związku sowieckim, edited and introduction J. Myszor, Warszawa 2013, no. 65, pp. 204–242.
Chrostowski M., Ks. Biskup Gawlina wśród wojska polskiego w Rosji. Notatki z podróży, in: Ks. Biskup J. Gawlina wśród Wojska Polskiego w Rosji, Brighton 1970, pp. 5–16.
Cieński W., Z dziejów polskiego duszpasterstwa wojskowego, c.d. Cz. IV: Arcybiskup Józef Gawlina w Związku Radzieckim, „Duszpasterz Polski Zagranicą” 37 (1986), no. 1 (158), pp. 117–133.
Duszpasterstwo wojskowe wobec działań zbrojnych II wojny światowej w świetle dokumentów i rozporządzeń biskupa polowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, compiled and edited M. Wesołowski, Warszawa 2007.
Gawlina Józef, In viam pacis. Dziennik Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1939–1945, introduction and compiled J. Myszor, Katowice 2019.
Jako Biskup Polaków w Niemczech (Wyjątki z pamiętnika Ks. Abpa J. Gawliny), „Duszpasterz Polski Zagranicą” 28 (1977), no. 2 (123), pp. 207–223.
Kantak Kamil, Wspomnienia z Rosji Sowieckiej. Ot, ci Polacy… nie przestali się modlić, „Nasza Służba. Dwutygodnik Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego” II (1993), no. 13 (33), p. 6.
Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, ed.. W.J. Wysocki, Warszawa 2001.
Mientki Franciszek CSSp, Bóg i Ojczyzna. Wspomnienia kapelana wojskowego, Bydgoszcz 2000.
Relacje kapelańskie z kampanii polskiej 1939 roku, compiled W.J. Wysocki, in: Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, ed. W.J. Wysocki, Warszawa 2001, pp. 665–903.
Słowo Boże ostrzejsze niż miecz obosieczny. Wybór nauczania pasterskiego biskupów polowych Wojska Polskiego: Abp Stanisław Gall, Abp Józef Gawlina, Abp Sławoj Leszek Głódź, Bp Tadeusz Płoski w 90. rocznicę utworzenia biskupstwa polowego w Polsce, selected and compiled Z. Kępa, Warszawa 2008.
Udział kapelanów wojskowych w drugiej wojnie światowej, ed. J. Humeński, Warszawa 1984.
Wspomnienia wojenne kapelanów wojskowych, ed. J. Humeński, Warszawa 1969.
Secondary works:
Bł. Michał Czartoryski OP (1897–1944) i jego czasy, eds. K. Karolczak, M. Miławicki OP, Kraków 2018.
Chodyniecki D., Wojskowa służba kapelańska w czasie II wojny światowej, „Saeculum Christianum” t. 5, nr 2 (1998) pp. 59–102.
Czugajewski R., Umiłował do końca. Ksiądz Józef Stanek ps. „Rudy” Pallotyn kapelan Armii Krajowej na Czerniakowskim przyczółku, Ząbki 1999.
Deo et Patriae. Wiara i Moc ojca Adama Franciszka Studzińskiego, ed. J. Macyszyn, Warszawa 2016.
Dymanus K., Ojciec Adam – kapłan, kombatant i harcerz, inw: Deo et Patriae. Wiara i Moc ojca Adama Franciszka Studzińskiego, ed. J. Macyszyn, Warszawa 2016, s. 23–32.
Gallus H., Człowiek dla drugich (o ojcu Marcinie Chrostowskim), „W drodze” 7 (131/1984), pp. 68–75.
Gallus H., Człowiek dla drugich. Ojciec Marcin Chrostowski (zm. 1974), in: Poznańscy dominikanie, Poznań 1997, pp. 171–180.
Gallus H., Mikołajczak E., Ojciec Marcin Chrostowski, Poznań 2001. Gdy zaczniemy walczyć miłością...Portrety kapelanów powstania warszawskiego, eds. G. Górny, A. Kopiński, Warszawa 2004.
Gwóźdź J., Bemke pallotyn, wychowawca, ostatni kapelan Westerplatte, Ząbki 2019.
Jakubowski T., Kapelani katoliccy, Warszawa 2020 [Wielki leksykon uzbrojenia wrzesień 1939, no. 183].
Kaczmarski K., Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii 1940–1943), Rzeszów–Warszawa 2020.
Kałuski M., Polonia katolicka w Australii i działalność duszpasterska polskich dominikanów w Australii i Nowej Zelandii, Melbourne 2010.
Koperski R., O. Marcin Chrostowski OP sekretarz biskupa Gawliny, „Nasza Służba. Dwutygodnik Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego” VIII (1999), no. 16 (168), pp. 10–11.
Kopiński A., Książę i żebrak. Błogosławiony ojciec Michał Czartoryski OP, in: Gdy zaczniemy walczyć miłością...Portrety kapelanów powstania warszawskiego, eds. G. Górny, A. Kopiński, Warszawa 2004, s. 131–169.
Lewandowska S., Prasa polskiej emigracji wojennej 1939–1945, Warszawa 1993.
Lista kapelanów wojskowych i szpitalnych oraz księży i zakonników w powstaniu warszawskim, compiled by M. Kledzik in cooperation with M. Strok , in: Gdy zaczniemy walczyć miłością...Portrety kapelanów powstania warszawskiego, eds. G. Górny, A. Kopiński, Warszawa 2004, pp. 305–321.
Nawrot D., Tradycje polskiego duszpasterstwa wojskowego, in: D. Nawrot, R. Rychter, Duszpasterstwo spod biało-czerwonej bandery. Rzecz o gdyńskiej parafii wojskowej 1926–2016, Gdynia 2016.
Odziemkowski J., Frątczak S., Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa 1996.
Olech E., Błogosławiony o. Michal Czartoryski, kapelan z przypadku, in: W służbie Bogu i Ojczyźnie. Szkice historyczno-duszpasterskie z okazji setnej rocznicy utworzenia biskupstwa polowego w Polsce, ed. Z. Kępa, Warszawa 2019, pp. 49–51.
Przybyszewski S.M., Ks. mjr Jan Francuz. Kapelan dwóch wojen. Męczennik (1920–1939), Busko-Zdrój 2002.
Rezmer W., Służba duszpasterska Wojska Polskiego w 1939 r. Organizacja służby duszpasterskiej w WP, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 38 (1993), no. 1 (143), pp. 49–66.
Sagan F., Żołnierze w sutannach kapelani Armii Krajowej podokręgu Rzeszów, Rzeszów 2011.
Sieński H., Polskie duszpasterstwo wojskowe. Bibliografia, t. 1, Warszawa 1994.
Sieński H., Polskie duszpasterstwo wojskowe. Bibliografia, t. 2, Warszawa 1996.
Siła ducha. Kapelani wojska polskiego w służbie pokoju, bezpieczeństwa i wolności narodów, eds. J. Figurski, Z. Kępa, J. Niepsuj, Warszawa 2019. Sybilski M., Kapelani wojska polskiego w służbie pokoju, bezpieczeństwa i wolności narodów, Warszawa 2019.
Szwedo B., Kapelani wojskowi na drogach ku niepodległości. Sto biogramów na stulecie Biskupstwa Polowego w Polsce, foreword Brigade General Bishop J. Guzdek, Field Bishop of the Polish Armed Force, Warszawa 2019.
Szwedo B., Zawsze w pierwszej linii. Kapłani odznaczeni Orderem Virtuti Militari 1914–1921, 1939–1945, foreword by Division General Bishop Sławoj Leszek Głódź, Field Bishop of the Polish Armed Forces, Warszawa 2004.
Targosz A., Ksiądz Stanisław Targosz (1911–1944). Kapelan spod Monte Cassino, Szczecinek 2011.
Waszkiewicz Z., Duszpasterstwo w siłach zbrojnych II Rzeczypospolitej, Toruń 2000.
Werra Z., Działalność duszpasterska w 2. Korpusie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie gen. Władysława Andersa 1941–1947, Warszawa 2009.
Wodzyński A., W odwrocie i walce. Codzienność żołnierzy polskich podczas kampanii 1939 roku, Gdańsk 2013.
Wybór literatury dotyczącej udziału księży kapelanów, księży, zakonników i sióstr zakonnych w powstaniu warszawskim, ed. M. Kledzik), in: Gdy zaczniemy walczyć miłością...Portrety kapelanów powstania warszawskiego, eds. G. Górny, A. Kopiński, Warszawa 2004, spp 323–32.
Wysocki W.J., Duszpasterstwo wojskowe w armii polskiej w ZSRR i w I armii wojska polskiego, in: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, eds J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, D. Nawrot, E.M. Ziółek, Lublin 2004.
Zadura R., Działalność wydawnicza O. Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego OP podczas II wojny światowej w latach 1940–1943, „Archiwum Emigracji. Studia–Szkice–Dokumenty” z. 1–2 (12–13/2010), pp. 137–157, https://doi.org/10.12775/AE.2010.005.
Ziółkowska-Tarkowska B., Katyńczyk AM 487. Wspomnienia o księdze kapelanie Ziółkowskim, Warszawa 2006.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
