Osadnicy walońscy na Spiszu w średniowieczu

Autor

  • Miloš Marek Trnavska univerzita

DOI:

https://doi.org/10.15633/fhc.4258

Słowa kluczowe:

Walonowie, migracja, osadnictwo, region spiski, Spiskie Włochy, Słowacja, królestwo Węgier, średniowiecze

Abstrakt

Możemy założyć, że w królestwie Węgier ludność romańskojęzyczna pojawiła
się już w XI wieku. Inne grupy tej ludności, głównie Walonów, w XII wieku
imigrowały wraz z Flamandami do Transylwanii oraz do innych ważnych miast
królestwa (Esztergom, Székesfehérvár, Oradea Mare, Pecz, Zagrzeb), jak
również na Spisz. Najważniejsza osada walońska w górnej części kraju (Słowacja)
powstała w Spiskich Włochach (Spišské Vlachy), położonych w pobliżu
ważnej niemieckiej miejscowości Spiskie Podgrodzie (dawniej Podegrodzie
Spiskie, Spišské Podhradie), gdzie jako pierwsi na Spiszu udokumentowani
zostali saksońscy „goście”. Obecność Walonów na Spiszu wiąże się na ogół
z budową pobliskiego zamku spiskiego, choć mogły istnieć również inne powody
ich przybycia. Miejscowe osadnictwo jest po raz pierwszy odnotowane
w źródłach w 1243 roku, kiedy to król Bela IV nadał osadnikom ze Spiskich
Włochów specjalny przywilej. Ale romańskojęzyczni osadnicy na Spiszu
mieszkali nie tylko w Spiskich Włochach i ich najbliższej okolicy. Obecność
osób z romańskiego obszaru językowego jest poświadczona również w innych
miejscowościach Spisza, głównie w wioskach w dolinie Hornadu (Aranyás,
Mečedelovce, Odorín, Žehra itd.). Społeczność walońska na Spiszu nie była
zbyt liczna, szczególnie w porównaniu z miejscowymi Słowianami czy niemieckimi
(saskimi) osadnikami i bardzo szybko uległa stopniowej asymilacji
z rodzimym słowackim czy niemieckim środowiskiem.

Bibliografia

Amman H., Die französische Südostwanderung im Rahmen der mittelalterlichen französischen Wanderungen, "Südostforschungen" 14 (1955), pp. 406-428.

Bárczi G., A középkori vallon magyar érintke¬zésekhez. "Századok" 71 (1937), 9 10, pp. 399 416.

Csákó J. Az Árpád-kori Magyarország a francia trerületen keletkezett elbeszelő kútfők tükrében. Doktori diszertáció. Budapest 2015.

Fehértói K., Onomasticon Hungaricum. Nomina propria personarum aetatis Arpadiane. Árpád-kori személynévtár (1000-1301), Budapest 2004.

Fekete Nagy A., A Szepesség terūleti és társadalmi kialakulása, Budapest 1934.

Fügedi E., Székesfehérvár középkori alaprajza és a polgárság kezdetei Magyarországon, "Településtudományi Közlemények" 20 (1967), pp. 31–45.

Györffy Gy., A székesfehérvári latinok betelepülésének kérdése, in: Székesfe¬hérvár Évszázadai, 2, Középkor, ed. A. Kralovánszky, Székesfehérvár 1972, pp. 37–42.

Györffy Gy., Az Árpád-kori Magyarország történeti földrajza I-II, Budapest 1963-1987.

Gysseling M., Zur Romanisierung germanischer Personennamen in Wallonien im Frühmittelalter, in: Namenforschung. Festschrift für A. Bach zum 75 Geburtstag. Heidelberg 1965, pp. 49-54.

Homza M., Vývoj sídelno-etnických pomerov včasnostredovekého Spiša, in: Historia Scepusii I, eds. M. Homza, S. A. Sroka, Bratislava-Kraków 2009, pp. 175-186.

Klein K. K., Flandrenses in Siebenbürgen, in: Zeitschrift für Mundartforschung 28 (1961) 1, pp. 43-70.

Kristó Gy., Nem magyar népek a középkori Magyarországon, Budapest 2003, pp. 167-178.

Labanc P., Spišské Vlachy, in: Lexikon stredovekých miest na Slovensku, eds. M. Štefánik, J. Lukačka, Bratislava 2010.

Marek M., Saxones nostri de Scepus. K niektorým otázkam príchodu saských hostí a ich života na Spiši, in: Terra Scepusiensis. Stav bádania o dejinách Spiša, Levoča-Wroclaw 2003, pp. 353-366.

Pohl, Walter – HARTL, Ingrid – HAUBRICHS, Wolfgang (eds.). Walchen, Romani und Latini. Variationen einer nachrömischen Gruppenbezeichnung zwischen Britannien und dem Balkan. Wien 2017.

Ratkoš, Peter. Privilégium Spišských Vlách a Turnianske prédium. In Slovenská Archivistika, 14, 1979, p. 84 85.

Schmauk, Michael (ed.). Supplementum analectorum terrae Scepu¬siensis II. Szepesváraljae 1889.

Sedlák, Vincent (ed.). Regesta diplomatica nec non epistolaria Slovaciae (further RDSl) II. Bratislava 1987.

Szentpétery, Emericus (ed.). Regesta regum stirpis Arpadianae critico diplomatica I/2. Budapest 1927.

Székely Gy., A Székesfehérvári Latinok és vallonok a középkori Magyarországon, in: Székesfe-hérvár Évszázadai 2, Középkor, ed. A. Kralovánszky, Székesfehérvár 1972, pp. 48 49.

Székely Gy., Wallons et Italiens en Europe Centrale aux XIe-XVIe siècle, "Annales Universitatis Scientiarum Budapestinensis de Rolando Eötvös nominatae. Sectio historica" 6 (1964) pp. 3-71.

Varsik B., Osídlenie Košickej kotliny III, Bratislava 1977.

Varsik B., Stredoveké miestne názvy na Slovensku vzniknuté po príslušníkoch rôznych národností Uhorska, in: Z osídlenia západného a stredného Slovenska v stredoveku, Bratislava 1984, pp. 58-161.

Zientara B., Walonowie na Śląsku w XII i XIII wieku, "Przegląd Historyczny" 66 (1975) nr. 3, pp. 349-369.

Zolnay L., Az esztergomi latinusokról, in: Annales Strigonienses. Esztergom évlapjai. Az esztergomi múzeumok évkönyve. I, ed. L. Zolnay, [Bp.] 1960, pp. 155–167.

Pobrania

Opublikowane

2021-12-31 — zaktualizowane 2023-01-11

Wersje

Numer

Tom 27 Nr 2 (2021)

Dział

Commentationes et dissertationes

Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Miloš Marek

Creative Commons License

Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.

Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
  • utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
  • nie będą tworzone utwory zależne.