Doświadczenie i ewolucja greckiego ideału piękna w koncepcji Pseudo-Dionizego Areopagity. Artysta jako pokorny hymnograf

Autor

  • Grzegorz Miśkiewicz Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.1515

Słowa kluczowe:

Platon, Plotyn, Pseudo-Dionizy Areopagita, Piękno, Dobro, Prawda, filozofia, chrześcijaństwo, sztuka, muzyka, idea

Abstrakt

Piękno, jako jedno z kluczowych pojęć filozofii klasycznej, przejęte przez chrześcijaństwo, podlegało dalszej ewolucji. W swej hierarchii, jaką kreślił Platon, piękno wznosi się od cielesności poprzez czyny i prawa aż do prawdy, która odsłania piękno samo w sobie – niezmienne i wieczne. Plotyn uzależniał piękno rzeczy od ich udziału w idei będącej prawdziwą jednością. Wyższe rejony piękna postrzegane mogą być jedynie przez duszę. Punktem kulminacyjnym piękna w ujęciu Plotyna jest Arcypiękno i najwyższe Dobro samo w sobie, które dając wszystko, nie bierze i nie ujmuje sobie niczego. Zgodnie z teorią emanacji to piękno przechodzi również na czyny i uprawiane zajęcia, w tym przede wszystkim sztukę, traktowaną jako narzędzie ukazywania idei, odsłaniającą istotę rzeczy. Udział w odwzorowywaniu piękna wiecznego jest możliwy, bo człowiek – artysta – chociaż stworzony ze zmieszanych substancji, posiada odblask wiecznych idei. Plotyn ustalił hierarchię tych, którzy ze względu na swoje predyspozycje, zdolni są odbyć drogę wzwyż i odkryć arcypiękno boskiego Rozumu. Są nimi: muzyk – miłośnik – filozof. Ta trójstopniowa inicjacja została przez Pseudo-Dionizego przekształcona w koncepcję hierarchii niebiańskiej i odpowiadającą jej koncepcję hierarchii kościelnej. Wspólnie tworzą one drogę do poznania boskich Prawd. Najwyższe substancje odbierają naukę o cudach bożych drogą iluminacji i dalej przekazują ją w dół, niższym hierarchiom, by i one mogły otwierać się na wysławianie i przyjęcie Boga, stosownie do swoich predyspozycji. W ten sposób, stwierdza Pseudo-Dionizy, teksty Pisma przekazały ludziom hymny śpiewane przez Anioły najwyższej hierarchii, w których ukazana została cała wielkość ich niezwykłej światłości. Hymny i kantyki śpiewane przez Kościół są więc odbiciem hymnów pochodzących z hierarchii niebiańskiej. Według Pseudo-Dionizego każdy byt, ponieważ pochodzi od Boga, partycypuje w pięknie, dlatego może stać się źródłem najpiękniejszych kontemplacji. Koncepcja Plotyna zakłada przełamywanie barier w dążeniu do ujrzenia piękna, odpowiednie poprowadzenie muzyka i miłośnika, aby mogli oni ujrzeć prawdziwe piękno. U Dionizego muzyk jest odbiorcą i przekazicielem piękna zawartego w wiecznych, niebiańskich hymnach. Jego wiara sprawia, że staje się bożym narzędziem, pokornym hymnografem.

Biogram autora

  • Grzegorz Miśkiewicz - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Ur. w 1969 w Jordanowie. W 1988 ukończył Państwowe Liceum Muzyczne w Krakowie; w klasie organów prof. Zbigniewa Indyka. W latach 2002-2004 odbył studia magisterskie na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie; Wydział Historii Kościoła; specjalność: muzyka. Praca magisterska: Idiom sakralności w muzyce europejskiej i jego charakterystyka w pisarstwie Bohdana Pocieja; napisana pod kierunkiem ks. prof. dr hab. Andrzeja Zająca. W roku 2004 podjął dzienne studia doktoranckie na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II; na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego. W 2013 roku obronił pracę doktorską pt.: Grecki etos muzyczny i jego wpływ na kształtowanie się koncepcji śpiewu kościoła w pierwszych wiekach chrześcijaństwa; otrzymując tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii. Prowadzi działalność pedagogiczną i kompozytorską.

Bibliografia

Arystoteles; Etyka nikomachejska; tłum. D. Gromska; Warszawa 1956.

Atanazy Wielki; Przeciw poganom; tł. wstęp i oprac. M. Wojciechowski; Warszawa 2000 (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy; 62).

Augustyn; św.; O nieśmiertelności duszy; [w:] św. Augustyn; Dialogi filozoficzne; Kraków 2001.

Bazyli Wielki; Homilia na Hexaemeron; [w:] Antologia literatury patrystycznej; t. 2; tłum. M. Michalski; Warszawa 1975.

Dokumenty Soborów Powszechnych; t. 1; opr. ks. A. Baron; ks. H. Pietras; Kraków 2007.

Drączkowski F.; Patrologia; Pelplin–Lublin 1999.

Gadamer H. G.; Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej; tłum. B. Baran; Kraków 1993.

Platon; Fajdros; tłum. W. Witwicki; Kęty 2002.

Platon; Fedon; tłum. W. Witwicki; Kęty 1999.

Platon; Prawa; tłum. M. Maykowska; Warszawa 1960.

Platon; Timajos; tłum. W. Witwicki; Kęty 2002.

Platon; Uczta; tłum. W. Witwicki; Kęty 2002.

Plotyn; Enneady I; V; przeł. A. Krokiewicz; Warszawa 2000.

Proklos; Elementy teologii; tłum. R. Sawa; Warszawa 2002.

Pseudo-Dionizy Areopagita; Hierarchia Kościelna; [w:] Pseudo-Dionizy Areopagita; Pisma teologiczne II; tłum. M. Dzielska; Kraków 1999.

Pseudo-Dionizy Areopagita; Hierarchia Niebiańska; [w:] Pseudo-Dionizy Areopagita; Pisma teologiczne II; tłum. M. Dzielska; Kraków 1999.

Pseudo-Dionizy Areopagita; Imiona Boskie; [w:] Pseudo-Dionizy Areopagita; Pisma teologiczne; tłum. M. Dzielska; Kraków 2005.

Pseudo-Dionizy Areopagita; Pisma teologiczne. Imiona boskie. Listy; tłum. M. Dzielska; Kraków 1997.

Stróżewski W.; Wokół piękna; Kraków 2002.

Tatarkiewicz W.; Historia estetyki; t. 2; Warszawa 2009.

Tomasz; św.; Suma teologiczna; tłum. o. P. Bełch; Londyn 1960.

Pobrania

Opublikowane

2014-10-31

Numer

Dział

Artykuły i rozprawy

Podobne artykuły

1-10 z 70

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.