Wokół muzyki chóralnej a cappella Henryka Mikołaja Góreckiego. Przybądź Duchu Święty op. 61

Autor

  • Kinga Kiwała Akademia Muzyczna w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.1516

Słowa kluczowe:

Henryk Mikołaj Górecki, polska muzyka współczesna, muzyka religijna, muzyka a cappella, Duch Święty, sekwencja

Abstrakt

Wyjątkowe, przez swoją jednostkowość, miejsce kompozycji Henryka Mikołaja Góreckiego zajmuje modlitwa do Ducha Świętego, stanowiąca umuzycznienie słów jednej z najpopularniejszych sekwencji Kościoła katolickiego. Górecki sięga do źródeł polskich: popularnego tłumaczenia, wykorzystywanego w liturgii Zesłania Ducha Świętego, czerpiąc je – zgodnie ze swoją częstą praktyką – ze śpiewnika kościelnego; tym razem Śpiewnika parafialnego ułożonego przez ks. Wojciecha Lewkowicza.

Pod względem formalnym utwór Góreckiego nawiązuje z jednej strony do sekwencyjnej budowy łacińskiego oryginału (aa bb) z drugiej zaś do wzoru polskiego, w którym podstawą są dwa powtarzające się ugrupowania muzyczne. Warstwa melodyczna wykazuje ścisły związek z dwoma pierwszymi segmentami melodii łacińskiej sekwencji. Partytura zadziwia prostotą homorytymicznej faktury; melodyka jest uproszczona, tekst traktowany jest wyłącznie sylabicznie. Specyfika tej muzyki objawia się dopiero w słuchaniu – formotwórcze znaczenie posiada barwowo traktowana harmonika i cieniowania dynamiczne, a przede wszystkim specjalne, jakby „rozciągnięte” odczuwanie czasu. Pierwszorzędną funkcję pełni – jak prawie zawsze u Góreckiego – tekst słowny, którego konstrukcja i prozodia są podstawą formy utworu, budowy kolejnych fraz i rozwiązań artykulacyjnych. Całość nabiera charakteru kontemplacyjnego zatopienia się w modlitwie. Czas przestaje być ważny, a żywość tej muzyce nadają falowanie raz żarliwej, raz uspokojonej ekspresji i swoista, niuansowa „gra barw” zapewniana przez harmonię.

Istotny jest kontekst biograficzny powstania utworu. Lata 80. były dla Góreckiego trudne; zmagał się z przeciwnościami zdrowotnymi, zawodowymi, przeżywał również kryzys twórczy. W tym kontekście ta żarliwa modlitwa do Ducha Świętego – Pocieszyciela, Dawcy mądrości – nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza gdy bierzemy pod uwagę fakt, iż Górecki nigdy nie sięgał w swej twórczości po tematy mu „obojętne”.

Biogram autora

  • Kinga Kiwała - Akademia Muzyczna w Krakowie
    Teoretyk muzyki, filozof, doktor sztuki. Interesuje się polską muzyką współczesną, problematyką sacrum w muzyce, filozofią i estetyką muzyki (przede wszystkim fenomenologią). W dorobku naukowym posiada monografię Dzieło symfoniczne w perspektywie polskich koncepcji fenomenologicznych. Lutosławski, Górecki, Penderecki, artykuły naukowe, udział w konferencjach i sympozjach w kraju i zagranicą, członkowstwo w Radach Programowych oraz jury konkursów. Nagrodzona i wyróżniona m. in.: Nagrodą Marszałka Województwa Małopolskiego Praesignis, Nagrodą Miasta Krakowa, Nagrodą Marszałka Województwa Małopolskiego Ars quaerendi za wybitne działania na rzecz rozwoju i promocji kultury za projekt Muzyka wobec poezji i nauczania Karola Wojtyły i Jana Pawła II.

Bibliografia

Balter L., Duch Święty, [w:] Encyklopedia katolicka, tom 4, red. E. Gigilewicz, Lublin 1985.

Bolesławska-Lewandowska B., Górecki. Portret w pamięci, Kraków 2013.

Czajkowski S., Hymn, [w:] Od psalmu i hymnu do Songu i Liedu. Zagadnienia genologiczne: rodzaj–gatunek–utwór, red. M. Tomaszewski, Kraków 1998 (Muzyka i Liryka, 7).

Jan Paweł II, Encyklika Dominum et Vivificantem.

Droba K., Słowo w muzyce Góreckiego, „Ruch Muzyczny” 22 (1981), s. 4–5.

Katechizm Kościoła Katolickiego, opracowanie internetowe ks. M. Baranowski, www.katechizm.

opoka.org.pl/rkkkI-2–3.htm (dostęp: 20.03.2014).

Malecka T., Słowo, obraz i dźwięk w twórczości Modesta Musorgskiego, Kraków 1996.

Mrowiec K., Pasje wielogłosowe w muzyce polskiej XVIII wieku, Kraków 1972.

Sacrum i profanum w muzyce. Z prof. M. Tomaszewskim rozmawia M. Janicka-Słysz, „Maszkaron”, styczeń, luty, marzec 2000.

Sekwencja, [w:] Encyklopedia muzyki, wyd. drugie poprawione i poszerzone, red. A. Chodkowski, Warszawa 2001, s. 798–799.

Veni Sancte Spiritus Et Emitte Coelitus, [w:] The catholic encyclopedia, wydanie internetowe www.newadvent.org/cathen/ (dostęp: 20.03.2014).

Tomaszewski M., „Dedykacja” Schumanna do słów Rückerta: dźwiękowy „kształt miłości”, [w:] M. Tomaszewski, Od wyznania do wołania. Studia nad pieśnią romantyczną, Kraków 1997.

Pobrania

Opublikowane

2014-10-31

Numer

Dział

Artykuły i rozprawy

Podobne artykuły

1-10 z 73

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.