Kodeks Hartkera (CH-SGs 390/391) – genialna szkoła retoryki w służbie teologii liturgicznej

Autor

  • Franz Karl Praßl Pontificio Istituto di Musica Sacra, Rzym

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.3491

Słowa kluczowe:

kantylacja, muzyczna interpretacja biblijnych tekstów, Sankt Gallen, retoryka, Hartker, antyfonarz, teologia liturgiczna, aggiornamento

Abstrakt

Muzyka liturgiczna w pierwszym tysiącleciu była przede wszystkim kantylacją; kantor
recytował teksty liturgiczne formułami i frazami muzycznymi, aby wyrazić strukturę
i znaczenie tekstu. Za pomocą języka mówionego kantor musiał podać wszystkie informacje
dotyczące czytania lub modlitwy. Dla dobrej recytacji potrzeba dwóch elementów:
akcentu i artykulacji. Wszystkie rodzaje kadencji są akustycznymi znakami interpunkcyjnymi.
Najstarsze neumy musiały służyć tym regułom języka. Zgodnie z tradycją,
mnich Hartker był pisarzem znanego antyfonarza z około roku 1000. W rzeczywistości
ten rękopis miał czterech głównych skrybów, a może jeszcze wiele innych dodatkowych.
Wszyscy postępowali zgodnie z zasadą wyrażania teologii liturgicznej za pomocą muzyki,
takiej jak akcent i artykulacja. Przedstawione przykłady pokazują, w jaki sposób notatorzy
rozumieli teksty, których słowa w antyfonie służyły jako słowa kluczowe, które aspekty
teologiczne były dla nich ważne. Jest to szkoła modlitwy zgodnie z zasadą logiké latreia, według której, człowiek się modli intelektem, duchem i emocjami. Hartker jest jakby aggiornamento Biblii w X wieku.

Biogram autora

  • Franz Karl Praßl - Pontificio Istituto di Musica Sacra, Rzym
    Franz Karl Praßl – jest założycielem i dyrektorem artystycznym Grazer Choralschola, studiował teologię, muzykę sakralną (dyrygenturę chóralną z K. E. Hofmann, dyrygenturę z M. Horvath) w Graz. Pogłębienie chorału spowodowało pracę ze znakomitościami, takimi jak: G. Joppich, L. Augustoni czy J. B. Göschl. Między 1982 a 1992 rokiem był organistą katedralnym w Klagenfurcie, od 1982 do 1989 referentem ds. muzyki sakralnej diecezji Gurk. Od 1989 jest profesorem Uniwersytetu w Graz, od 1995 do 2000 dyrektorem Departamentu Muzyki Sakralnej tego uniwersytetu, w latach 2000–2003 był dziekanem studiów. Jest również członkiem grupy badaczy Cantus planus oraz członkiem Zarządu Głównego AISCGre. Autor publikacji naukowych dotyczących historii liturgii oraz śpiewu gregoriańskiego w Austrii z XII wieku.

Bibliografia

Abbatia Sanctae Mariae de Pratalea, Liber Antiphonarius pro diurnis horis Liturgiae horarum monasticae schema B, t. 1, De Tempore, Teolo 2017.

Agustoni L., Göschl J. B., Einführung in die Interpretation des Gregorianischen Chorals, t. 1, Regensburg 1987, s. 97–134.

Angenendt A., Geschichte der Religiosität im Mittelalter, Darmstadt 1997.

Antiphonae et Responsoria pro diurnis horis restituta et ornata neumis Sangallensibus praesertim

Antiphonarii 390–391, quod dicitur, Hartkerii. (Liturgia Horarum secundum Ordinem

Cantus Officii anno MMXV a Sacra Congregatione de Cultu Divino et Disciplina

Sacramentorum editum), t. 1, Tempus Adventus et Nativitatis, t. 2, Tempus Quadragesimae,

Sacrum Triduum Paschale, Tempus Paschale, Verona 2016–2017.

Antiphonale Monasticum [= Liber Antiphonarius pro diurnis Horis], t. 1–3, Solesmes

–2007.

Boethius, De institutione arithmetica libri duo, De institutione musica libri quinque, ed.

G. Friedlein, Leipzig 1867.

Cantor and Cantorial music. The New Encyclopedia of Judaism, ed. G. Wigoder, F. Skolnik,

S. Himelstein, New York 2002.

Dobszay L., Tätigkeitsbereich und Ausbildung – historische Modelle des Kirchenmusikerberufes,

„Singende Kirche” 54 (2007), s. 14–18.

Franz A., Die Tagzeitenliturgie der Mailänder Kirche im 4. Jahrhundert. Ein Beitrag zur

Geschichte des Kathedraloffiziums im Westen, „ALw” 34 (1992), s. 23–83.

Graduale Novum, editio magis critica iuxta SC 117, t. 1, De Dominicis et Festis, t. 2. De

Feriis et Sanctis, Regensburg 2011–2018.

Hiley D., Western Plainchant. A Handbook, Oxford 1993, s. 46–68, www.epub.uni-regensburg.

de/25558/1/ubr12760_ocr.pdf (20.11.2018).

Kurzschenkel W., Die theologische Bestimmung der Musik, Trier 1971.

Medieval Cantors and Their Craft. Music, Liturgy and the Shaping of History, ed. K. A.-M.

Bugyis, A. B. Kraebel, Margot Fassler, York 2017, s. 800–1500.

Pouderoijen K., de Loos I., Wer ist Hartker? Die Entstehung des Hartkerischen Antiphonars,

„BzG” 47(2007), s. 67–86.

Praßl F. K., Muss Hartker Vergleiche fürchten? Zur Notation einer Sammelhandschrift des 10.

Jh. aus St. Alban, Mainz, heute Wien ÖNB codex latinus 1888, „BzG 59/60” (2015),

s. 203–219.

Praßl F. K., Scriptor Interpres. Von Neumenschreibern und ihren Eigenheiten „BzG” 37 (2004),

s. 55–72, 60–61.

Rankin S., Vor Sankt Gallen: Klänge einfangen – Notationen gestalten – Musik aufschreiben

zwischen 800 und 900, BzG 65/66 (2018), s. 47–68, 64n.

Schmid B., Deutscher Liturgiegesang, w: Musik im Gottesdienst, ed. H. Musch, t. 1, Regensburg

, s. 357–520, 403.

Totzke I., Dir singen wir. Beiträge zur Musik der Ostkirche, St. Ottilien 1992.

Źródła internetowe

www.e-codices.unifr.ch/de/list/csg/Shelfmark (30.11.2018).

Pobrania

Opublikowane

2019-12-31

Numer

Dział

Artykuły i rozprawy

Podobne artykuły

1-10 z 85

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.