Materiały źródłowe do dziejów kartuzji bereskiej (1816–1825)
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.4191Słowa kluczowe:
kartuzi, reforma, Bereza, powstanie listopadowe, kasata, kongregacja benedyktyńsko-cystersko-kartuskaAbstrakt
Niniejsza publikacja zawiera zarys dziejów kartuzji bereskiej w ostatnim okresie jej istnienia oraz wybór materiałów źródłowych, które ilustrują ten okres (1816–1825). Ilustrują one przede wszystkim próbę zreformowania klasztoru mimo wewnętrznych i zewnętrznych trudności, które przeżywała. Wsparcie powstałej kongregacji monastycznej benedyktyńsko-cystersko-kartuskiej i obecność gorliwych mnichów nie wystarczyły do pełnego uprządkowania życia monastycznego i odbudowania duchowego kartuzji w jej pełnym kształcie. Ostatni etap istnienia kartuzji w Berezie znaczy udział mnichów w powstaniu listopadowym, który stał się bezpośrednią przyczyną kasaty klasztoru dekretem carskim z 28 VIII 1831.
Bibliografia
Bazydło J., Gieniusz Paweł, w: Encyklopedia katolicka, t. 5, red. J. Bieńkowski, Lublin 1989, k. 1063–1064.
Ch[odyński] S., Kartuzi w Polsce, w: Encyklopedia kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami, wyd. M. Nowodworski, t. 10, Warszawa 1877, s. 134–135.
Ciesielski T., Sprawozdanie z kwerendy w Grodnie w dniach 15–29 IX 2012 r., „Hereditas Monasteriorum” 1 (2012), s. 400–402.
Gach P.P., Zakony mnisze na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w okresie kasat, w: Klasztory mnisze na wschodnich terenach Rzeczypospolitej od XVI do początku XX wieku, red. J. Gwioździk, R. Witkowski, A.M. Wyrwa, Poznań 2014, s. 469–490.
Gryko B., Fundacje sakralne Kazimierza Leona Sapiehy. Kontynuacja budowy prestiżu Lwa Sapiehy?, w: Nad społeczeństwem staropolskim, red. K. Łopatecki,
W. Walczak, t. 1, Kultura – instytucje – gospodarka w XVI–XVIII stuleciu, Białystok 2007, s. 403–414.
Kanior K., Końcowe dzieje Polskiej Kongregacji Benedyktyńskiej św. Krzyża (1772–1864), „Analecta Cracoviensia” 14 (1982), s. 557–609.
Kanior K., Polska kongregacja benedyktyńska Świętego Krzyża 1709–1864, Kraków 2000.
Kanior M., Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 3, Monastycyzm benedyktyński na ziemiach polskich od X do XX wieku, Kraków 2012.
Kartuzi na ziemiach polskich, red. H. Bulczak, Kartuzy 2008.
Kasabuła T., Puzyna Nikodem, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, k. 953–954.
Królikowski J., Kasata klasztoru kartuzów w Gidlach, „Hereditas Monasteriorum” 2 (2013), s. 311–347.
Kurczewski J., Bereza kartuska, w: Podręczna encyklopedia kościelna, t. 3–4, Warszawa 1904, s. 239–243.
Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do połowy XIX w., Warszawa 1953.
Najstarsze pisma kartuzów, wstęp i oprac. R. Witkowski, W. Lesner, tłum. R. Witkowski i in., Źródła Monastyczne 15, Kraków 1997.
Nir R., Cieciszowski Kasper, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk,
L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1985, k. 464.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. 2, Warszawa 2000.
Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce, wstęp W. Bandurski, Warszawa 1932.
Petrani A., Kolegium Duchowne w Petersburgu, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozprawy Wydziału Teologiczno-Kanonicznego 12, Lublin 1950.
Popowska M., Rys dziejów Kartuzji Bereskiej w latach 1648–1831, „Ateneum Wileńskie” 13 (1938), z. 1, s. 87–167.
Riasanovsky N.V., Steinberg M.D., Historia Rosji, tłum. T. Tesznar, A. Bernaczyk, Historia, Kraków 2009, s. 329.
Stopniak F., Krzyszkowski Innocenty Seweryn, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 2, Warszawa 1982, s. 455–456.
Witkowski R., Saeculum Cartusiae Berezanae, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 7 (1995), s. 173–244.
Witkowski R., Akt wizytacji kartuzji bereskiej z roku 1830, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 9 (2003), s. 331–400.
Witkowski R., Jerzy Szwengel (1697–1766), przeor kartuzji kaszubskiej i dziejopis Kościoła, Poznań 2004.
Witkowski R., Pierwsze lata kartuzji Sanctae Crucis w Berezie, w: Litwa i jej sąsiedzi od XII do XX wieku. Studia ofiarowane prof. dr. hab. Jerzemu Ochmańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. G. Błaszczyk, A. Kijas, Poznań 1994,
s. 137–145.
Witkowski R., Some Remarks on the Charterhouse of Bereza Kartuska, w: Scripta minora, t. 1, red. B. Lapis, Publikacje Instytutu Historii UAM 5, Poznań 1996, s. 271–280.
Witkowski R., Szkice z dziejów kartuzji bereskiej (1648–1831), „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 7 (1995), s. 74–118.
Witkowski, R. Prosopographia Polono-Cartusiana, Analecta Cartusiana 137,
Salzburg 1997.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Janusz Królikowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
