Wieczność jako pełnia życia i nieskończoność aktualna w kontekście doświadczenia czasu w ujęciu Boecjusza i Tomasza z Akwinu
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.2914Słowa kluczowe:
wieczność, czas, Boecjusz, Tomasz z Akwinu, nieskończonośćAbstrakt
Artykuł opisuje koncepcję wieczności w kontekście poczucia upływania czasu w ujęciu dwóch średniowiecznych myślicieli: Boecjusza i Tomasza z Akwinu. Celem artykułu jest ukazanie wieczności jako pełni życia Bytu absolutnego i nieskończoności aktualnej, czyli odwiecznie istniejącej teraźniejszości. Na podstawie myśli owych filozofów zauważono, że wieczność jest wszechogarniającą świadomością wszystkiego, co istnieje, i posiadaniem wszystkiego naraz. Wieczność to doskonałość życia, w którym nie ma przemijania i doświadczania sekwencji czasowej. Obydwaj autorzy uznali wieczność za pełnię jestestwa Bytu absolutnego, który jest niezmienny. Podkreślono też, że uświadomienie sobie istnienia wieczności zachodzi na gruncie doświadczania czasowości. Istoty uwarunkowane i zmienne postrzegają czas na sposób linearny, co wiąże się z ich fragmentarycznym poznaniem rzeczywistości. Natomiast absolutna świadomość wszystkiego nie postrzega czasowości jako upływania momentów, lecz wszystkie je całościowo naraz ogarnia w jednym natychmiastowym, bezczasowym akcie poznawczym. W ludzkiej percepcji rzeczywistości czas płynie jednokierunkowo, co wynika z faktu, że człowiek poznaje fragmenty rzeczywistości w określonej kolejności, które tworzą ciąg przyczynowo-skutkowy. Natomiast w świadomości Stwórcy wszystkie przyczyny i skutki są od razu istniejące od zawsze naraz, a wszystko jest odwiecznie aktualne. Byt absolutny jako wieczność kreuje od zawsze jednym aktem stwórczym, stąd też można założyć, że i świat jako całość stworzenia istnieje wiecznie.
Bibliografia
Źródła drukowane
Arystoteles, Metafizyka, oprac. M. Krąpiec, A. Maryniarczyk, tłum. T. Żeleźnik, Lublin 1996
Augustyn św., O państwie Bożym. Przeciw poganom ksiąg XXII, tłum. i oprac. W. Kornatowski, Warszawa 1977.
Boecjusz, Traktaty teologiczne, tłum. R. Bielak, A. Kijewska, Kęty 2007.
Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, tłum. W. Olszewski, oprac. L. Joachimowicz, Warszawa 1962.
Boethius, The Theological Tractates: The Consolation on Philosophy, ed. by H.F. Stewart, transl. H.F. Stewart, E.K. Rand, Cambridge–London 1962.
Boetius, De consolatione Philosophiae libri quinque, Patrologia Latina 63, accurante J. P. Migne, Paris 1847.
Jan Damasceński, Wykład wiar prawdziwej, Warszawa 1969.
Sancti Aurelii Augustini, De civitate Dei, Patrologia Latina 41, accurante J. P. Migne, Paris 1864.
Summa theologiae cum Supplemento et commentariis Caietani, w: Sancti Thomae de Aquino Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, vol. 4–12, Roma 1888–1906.
Tomasz z Akwinu In libros Aristotelis De caelo et mundo expositio, w: Sancti Thomae de Aquino Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita, t. III, Roma 1886.
Tomasz z Akwinu, De aeternitate mundi, w: Sancti Thomae de Aquino Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, vol. 43, Roma 1976, s. 49-89.
Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 1, opr. P. Bełch, Londyn 1975.
Tomasz z Akwinu, O wieczności świata. De aeternitate mundi, w: św. Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, tłum. i oprac. J. Salij, Warszawa 2002.
Tomasz z Akwinu, O wieczności świata. Teksty i studia, opr. A. Pokulniewicz, Warszawa 2003.
Opracowania
A Concordance of Boethius: The Five Theological Tractates and the Consolation of Philosophy, comp. by L. Cooper, Cambridge 1928.
Baumgartner H.M., Rozum skończony. Ku rozumieniu filozofii przez siebie samą, tłum. A.M. Kaniowski, Warszawa 1996.
Boehner P., Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej. Od Justyna do Mikołaja Kuzańczyka, tłum. S. Stomma, Warszawa 1962.
Borgosz J., Tomasz z Akwinu, Warszawa 1962.
Brown P., St. Thomas’ Doctrine of Necessary Being, w: Aquinas: A Collection of Critical Essays, ed. by A. Kenny A., London 1970.
Chenu M.D., Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. H. Rosnerowa, Kęty 2001.
Chesterton G.K., Święty Tomasz z Akwinu, tłum. A. Chojecki, Warszawa 1999.
Copleston F., Historia filozofii, t. 2, Od Augustyna do Szkota, tłum. S. Zalewski, Warszawa 2000.
Craig W.L., Time and Eternity. Exploring God’s Relationship to Time, Wheaton 2001.
DeWeese G.J., God and the Nature of Time, London–New York 2004.
Gilson E., Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. J. Rybałt, Warszawa 1960.
Gołosz J., Presentism and the Notion of Existence, „Axiomathes” (2018), no. 28 (4), s. 395–417.
Gołosz J., Upływ czasu i ontologia, Kraków 2011.
Grzybek H., Węgrzynowicz L., Subiektywne doświadczanie czasu i jego wpływ na kształtowanie przeżyć, „Gestalt” (1998), nr 2 (32), s. 31–35.
Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa 1994.
Heinzmann R., Filozofia średniowiecza, tłum. P. Domański, Kęty 1999.
Jaworski M., Arystotelesowska i tomistyczna teoria przyczyny sprawczej na tle pojęcia bytu, Lublin 1958.
Kenny A., Tomasz z Akwinu, tłum. R. Piotrowski, Warszawa 1999.
Leftow B., Time and Eternity, Ithaca 1991.
Padgett A.G., God, Time and the Nature of Time, Eugene 2000.
Pieper J., Tomasz z Akwinu, tłum. Z. Włodkowa, Warszawa 1966.
Pokulniewicz A., Problem wieczności świata w filozofii starożytnej i średniowiecznej na tle poglądów św. Tomasza z Akwinu w świetle ujęć M. Gierensa, É. Gilsona i J. Gredta, „Edukacja Filozoficzna” 32 (2001), s. 309–320.
Pokulniewicz A., Problem wieczności świata w traktacie „De aeternitate mundi” św. Tomasza z Akwinu, „Edukacja Filozoficzna” 24 (1997), s. 351–358.
Safranski R., Czas. Co czyni z nami i co my czynimy z niego, tłum. B. Baran, Warszawa 2017.
Salamucha J., Czas, przestrzeń i wieczność, w: J. Salamucha, Wiedza i wiara. Wybrane pisma filozoficzne, red. J.J. Jadacki, K. Świętorzecka, Lublin 1997, s. 83–88.
Swieżawski S., Boethius ostatni Rzymianin, Lwów 1935.
Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa 2000.
Tomasz z Akwinu św., Suma teologiczna w skrócie, opr. F. Bednarski, t. 1–2, Kraków 1997.
Weisheipl J., Tomasz z Akwinu. Życie, myśl i dzieło, tłum. C. Wesołowski, Poznań 1985.
Yates J., The Timelessness of God, Lanham 1990.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
