Działalność muzyczna ojców bernardynów w sanktuarium Matki Bożej Budosławskiej na Białorus

Autor

  • Tatsiana Ivashkevich Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

DOI:

https://doi.org/10.15633/sts.3861

Słowa kluczowe:

antyfonarz, organy, muzyka kościelna, sanktuarium, białoruska kultura muzyczna, bernardyni

Abstrakt

Kościół w Budsławiu jest głównym białoruskim ośrodkiem maryjnym. Od początku istnienia (XVI w.), miejscowość ta była związana z działalnością zakonu bernardynów. Pozostawali oni wiernymi kustoszami i promotorami religijnej kultury muzycznej aż do połowy XIX w. Po kasacji zakonu (1858) świątynię oddano duchowieństwu diecezjalnemu. Bernardyni powrócili do budsławskiego sanktuarium w 1996 r., a jego rangę znacząco podniosło wpisanie Festynu Budsławskiego na listę UNESCO w 2018 r.

Ojcowie bernardyni pozostawili po sobie nieprzebadane jeszcze dziedzictwo związane z sanktuarium w Budsławiu. W artykule wskazano na trzy świadectwa historyczne, jakimi są: zespół muzyczny, antyfonarz i organy. Zachowane dokumenty pozwalają na niepełną rekonstrukcję dziejów zespołu, częściowe odtworzenie listy muzyków oraz inwentarza partytur i instrumentów. Nasilające się represje nie pozwoliły na odbudowę zespołu. Kapela muzyczna w świątyni budsławskiej funkcjonowała ok. 100 lat (od połowy XVIII do połowy XIX w.). Opisany rękopis liturgiczny przechowywany obecnie w Narodowym Muzeum Historycznym Republiki Białorusi w Mińsku (sygn. КП 13633), znany jako antyfonarz, pochodzi z XVIII w. Strona tytułowa, zawartość i styl pisma nutowego wskazują jego bernardyńską proweniencję. Do dziś zachowały się organy zbudowane w 1783 r. przez Nikolausa Jantzenego. Ten 20-głosowy instrument był poddawany mało udokumentowanym renowacjom. Wiadomo, że pewnych zmian dokonał na początku XX w. Piotr Wojciechowicz, natomiast ok. 1923 r. prace przy organach budsławskich prowadziła firma Wacława Biernackiego.

Bibliografia

Źródła internetowe

Будслаў. Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, argany.by/будслаў-касцёл-унебаўзяцця-найсвяце [dostęp: 10 IX 2019 r.].

Kościół św. Franciszka i św. Bernardyna w Wilnie, pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Franciszka_i_%C5%9Bw._Bernardyna_w_Wilnie [dostęp: 14 X 2020 r.].

Нацыянальны санктуарый Маці Божай у Будславе, catholic.by/3/kasciol/sanctuarium/9083-natsyyanalny-sanktuaryj-matsi-bozhaj-u-budslave [dostęp: 17 III 2020 r.].

Янцэн Нікалаус (Jantzen Nicolaus, 1720–1791), argany.by/янцэн-нікалаус [dostęp: 10 IX 2019 r.].

Opracowania

Bodzioch B., Cantionale ecclesiasticum na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Lublin 2014.

Бурдзялёў А., Арганы Беларусі [Будслаў], w: Энцыклапедыя рарытэтаў, red. У. Андрыевіч і in., Мінск 2018.

Бурлака В., Нацыянальны санктуарый Маці Божай Будслаўскай, Мінск 2009.

Дадзіёмава В., Гісторыя музычнай культуры Беларусі да XX стагоддзя, Мінск 2012.

Feicht H., Św. Cyryl i Metody w polskich księgach chorałowych i śpiewnikach, w: H. Feicht, Studia nad muzyką polskiego średniowiecza, red. Z. Lissa, Kraków 1975, s. 244–266.

Гліннік В., Капэла айцоў-бэрнардзінцаў у Будславе, „Мастацтва” (2002), nr 1, s. 31–33.

Kapela, w: Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 2001, s. 424–425.

Katolicki Festyn Budsławski na liście UNESCO, dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/katolicki-festyn-budslawski-na-liscie-unesco [dostęp: 15.12.2020].

Кулагін А., Касцёл спачыну Найсвяцейшай Дзевы Марыі [в. Будслаў], w: Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыклапедычны даведнік, red. А. Кулагін, Мінск 2000, s. 17–19.

Лаўрык Ю., Гісторыя бібліятэкі будслаўскага канвента айцоў бэрнардынаў, „Наша Вера” (2018), nr 2, s. 30–34.

Łaś J., Tonalność melodii gregoriańskich, Kraków 1965.

Maciejewski T., Elementy systemu menzuralnego w monodii chorałowej XIII–XVI wieku, w: Notae musicae artis. Notacja muzyczna w źródłach polskich XI–XVI wieku, red. E. Witkowska-Zaremba, Kraków 1999, s. 283–347.

Мартынюк Т., Антыфанарый XVIII стагоддзя з Будслаўскага кляштара бернардзінцаў, „Научные труды Белорусской государственной академии музыки” (2006), nr 13, s. 93–103.

Morawska K., Historia muzyki polskiej. Renesans, Warszawa 1994.

Немагай С., Неўдах У., Бурдзялёў А., Арганы Беларусі: з вышыні стагоддзяў, w: Энцыклапедыя рарытэтаў, red. У. Андрыевіч і in., Мінск 2018, s. 6–12.

Pawlak I., Graduał, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, Graal – Ignorancja, red. J. Walkusz i in., Lublin 1993, kol. 24–25.

Pawlak I., Graduały piotrkowskie jako przekaz chorału gregoriańskiego w Polsce po Soborze Trydenckim, Lublin 1988.

Różycka-Bryzek A., Legierski R., Hodegetria, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, Graal – Ignorancja, red. J. Walkusz i in., Lublin 1993, kol. 1096–1099.

Sielicki F., Region dołginowsko-budsławsko-krzywicki na dawnej Wileńszczyźnie, Wrocław 1989.

Sobczak D., Ks. Władysław Zientarski (1916–1991) – badacz dziejów muzyki polskiej od XV do XIX wieku, Lublin 2008.

Stäblein B., Antiphonar (Antiphonale), w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart, t. 1, red. F. Blume i in., Basel–Kassel 1949, kol. 546.

Szendrei J., Notacja liniowa w polskich źródłach chorałowych XII–XVI wieku, w: Notae musicae artis. Notacja muzyczna w źródłach polskich XI–XVI wieku, red. E. Witkowska-Zaremba, Kraków 1999, s. 187–281.

Завальнюк У., Будслаўскі касцёл – святыня Беларусі, Мінск 1993.

Pobrania

Opublikowane

2021-01-25

Numer

Dział

Historia