Czy zasadne jest stosowanie „antropologicznej” koncepcji „rasy”?
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.712Słowa kluczowe:
antropologiczna koncepcja „rasy”, paradygmat rasowy, genetykaAbstrakt
Pojęcie „rasy” wprowadził do słownictwa naukowego w połowie XVIII wieku francuski filozofa i matematyk Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon. W antropologii koncepcja ta zadomowiła się głównie dzięki pracom niemieckiego naukowca Johanna Friedricha Blumenbacha. Od początku koncepcja „rasy” wzbudzała kontrowersje wśród badaczy. Nawet sam Karol Darwin wyrażał sceptycyzm wobec używania pojęcia rasy w odniesieniu do ludzi. Wątpliwości co do naukowych podstaw typologii rasowej wyraził na początku XX wieku amerykański antropolog Franz Boas. W 1940 roku podobne wątpliwości przedstawił amerykańsko-brytyjski antropolog Ashley Montagu. W 1960 roku amerykański antropolog i genetyk Frank Livingstone na podstawie badań genetycznych poddał krytyce koncepcję ras ludzkich. Takie samo stanowisko wyrażał wybitny amerykański genetyk Teodozjusz Dobzhansky. Dobzhansky twierdził, że nie ma ras, które byłyby “odrębnymi jednostkami”. W 1970 roku, amerykański genetyk Richard Lewontin na podstawie własnych badań wykazywał, że nie ma możliwości wyizolowania odrębnych ras w oparciu o kryteria genetyczne.
Artykuł odnosi się do osiągnięć współczesnej biologii, zwłaszcza genetyki, aby odpowiedzieć na pytanie, czy właściwe jest dzisiaj używanie „antropologicznej” koncepcji rasy. Dla pełniejszej ilustracji problemu artykuł odnosi się do źródeł historycznych, przywołując argumenty przedstawiane przez różnych autorów na przestrzeni wieków przeciwko stosowaniu koncepcji rasy w stosunku do ludzi.
Bibliografia
Barbujani G., Magagni A., Minch E., Cavalli-Sforza L. L., An apportionment of human DNA diversity, „Proceedings of the National Academy of Sciences USA” 94 (1997) no. 9, s. 4516–4519.
Biondi G., Rickards I. O., The scientific fallacy of the human biological concept of race, „Mankind Quarterly” 42 (2002) no. 4, s. 355–388.
Dobzhansky T., Comment on Livingstone, „Current Anthropology” 3 (1962) no. 3, s. 279–280.
Editorial, Census, race and science, „Nature Genetics” 24 (2000) no. 2, s. 97–98, http://dx.doi.org/10.1038/72884.
Editorial, Genes, drugs and race, „Nature Genetics” 29 (2001) no. 3, s. 239–240, http://dx.doi.org/10.1038/ng1101-239.
Frisancho A. R., Human biological variation, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 121–126.
Introduction, w: Encyclopedia of race and racism, t. 1, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. XI–XIV.
Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E., Zarys antropologii, Warszawa 1962.
Jorde L. B. et al., The distribution of human genetic diversity: A comparison of mitochondrial, autosomal, and Y-chromosome data, „American Journal of Human Genetics” 66 (2000) no. 3, s. 979–988, http://dx.doi.org/10.1086/302825.
Lewontin R. C., The apportionment of human diversity, w: Evolutionary biology, t. 6, ed. T. Dobzhansky, M. Hecht, W. Steere, New York 1972, s. 381–398.
Livingstone F., On the non-existence of human races, „Current Anthropology” 3 (1962) no. 3, s. 279–281.
Long J. C., Scott N., Lewis C. M. Jr., Human genetics, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 126–134.
Montagu A., Man’s most dangerous myth. The fallacy of race, Walnut Creek 1998.
Relethford J. H., Apportionment of global human genetic diversity based on craniometrics and skin color, „American Journal of Physical Anthropology” 118 (2002) no. 4, s. 393–398, http://dx.doi.org/10.1002/ajpa.10079.
Relethford J. H., Genetic variation among populations, w: Encyclopedia of race and racism, t. 2, ed. J. H. Moore, Farmington Hills 2008, s. 29–34.
Rosenberg N. A., Pritchard J. K., Weber J. L., Cann H. M., Kidd K. K., Zhivotovsky L. A., Feldman M. W., Genetic structure of human populations, „Science” 2002 vol. 298 no. 5602, s. 2381–2385, http://dx.doi.org/10.1126/science.1078311.
Templeton A. R., Human races: A genetic and evolutionary perspective, „American Anthropologist” 100 (1998) no. 3, s. 632–650, http://dx.doi.org/10.1525/aa.1998.100.3.632.
Wilson E. O., Brown W. L. Jr., The subspecies concept and its taxonomic application, „Systematic Zoology” 2 (1953) no. 3, s. 97–111, http://dx.doi.org/10.2307/2411818.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
