Actions against the Catholic Church in Polish People’s Republic till 1953
DOI:
https://doi.org/10.15633/pch.3449Słowa kluczowe:
Catholic Church, communist government, anti-Church policy, StalinismAbstrakt
In the years 1944–1948, the authorities of communist Poland, for tactical reasons abstained from direct attacks on the Catholic Church. After the establishment of the authorities’ structures and once the political opposition and armed forces underground were defeated, systematic restriction on the influence of the Church begun. Back then, the Catholic Church was the only independent social institution in the country. What was attacked then was, among others, religious education in schools (religious education, crosses and catechists were removed from schools, Catholic education was limited), catholic organisations, charitable and care activities of the Church (at the beginning of 1950, the state took over “Caritas” and kindergartens, children’s homes, hospitals were taken from the Church) as well as publishing activities (Catholic press releases were being restricted). The repressions were hindered by the signature of the Church-State Agreement in April 1950. When in 1952, the activities aimed at the removal of religious education from schools were intensified, several dozens of theological seminaries were dissolved and some of the boarding-schools run by the Church were taken over, then Primate Stefan Wyszyński defined the relations between the Church and the State as a “state of emergency”.
Bibliografia
Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. 1: Lata 1945–1947, preparation A. Paczkowski, Warszawa 1994.
Bankowicz B., Ruch księży patriotów 1949–1955, czyli „koń trojański” w polskim Kościele katolickim, 4 in: B. Bankowicz, A. Dudek, Ze studiów nad dziejami Kościoła i katolicyzmu w PRL, Kraków 1996.
Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Londyn 1985.
Brodala M., Lisiecka A., Ruzikowski T., Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, Warszawa 2001.
Dudek A., Gryz A., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2003.
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945–1970, Kraków 1995.
Dudek A., Sutanny w służbie Peerelu, „Karta” (1998), no. 25.
Dziurok A., Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim, Katowice 2012.
Dziurok A., Priorytety polityki wyznaniowej władz Polski „ludowej” w okresie stalinowskim, „Glaukopis” (2016), no. 33.
Grajewski A., Wygnanie. Diecezja katowicka w czasach stalinowskich, Katowice 2002.
Gryz R., Państwo a Kościół w Polsce 1945–1956 na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.
Historia polityczna „ludowej” Polski 1944–1989. Wybór źródeł dla studentów politologii, selection and preparation: F. Musiał, R. Terlecki, M. Wenklar, Kraków 2013.
Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, selection and preparation: A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, introduction A. Dziurok, F. Musiał, Kraków-Katowice 2012.
Kaczmarek E., Dlaczego przeszkadzały? Polityka władz partyjnych i rządowych wobec żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce w latach 1945–1956, Warszawa 2007.
Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, introduction and preparation: J. Żaryn, Poznań 2006.
Konopka H., Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961), Białystok 1997.
Kosiński K., O nową mentalność. Życie codzienne w szkołach 1945–1956, Warszawa 2000.
Krawczak T., Kościół w Polsce w 1948 r., in: Zwrot polityczny `48. Między polską drogą a projektem uniwersalnym, ed. M. Jabłonowski, W. Jakubowski, T. Krawczak, Warszawa 2013.
Łatka R., Marecki J., Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów, Warszawa 2017.
Mardyła P., Duszpasterstwo w czasach stalinowskich. Władze komunistyczne wobec działalności duszpasterskiej Kościoła rzymskokatolickiego w archidiecezji krakowskiej w latach 1945–1956, Kraków 2009.
Marecki J., Stosunki państwo-Kościół w okresie stalinowskich represji, in:Stosunki Państwo-Kościół w Polsce 1944–2010. Studia i materiały, ed. R. Łatka, Kraków 2013.
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, ed. A. Dziurok, Warszawa 2004.
Mirek A., Ustawa o przejęciu dóbr „martwej ręki” – zamach na życie zakonne w Polsce, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2003, vol. 36, z. 1.
Musiał F., Lasota M., Kościół zraniony. Sprawa ks. Lelity i proces Kurii krakowskiej, Kraków 2003.
Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2008.
Raina P., Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, vol. 1:lata 1945–59, Poznań 1994.
Stanaszek B., Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej w latach 1945–1967, vol. 1, Problematyka personalno-organizacyjna, vol. 2, Duszpasterstwo i laicyzacja życia społecznego, Sandomierz 2006.
Stefaniak J., Polityka władz państwowych PRL wobec prasy katolickiej w latach 1945–1953, Lublin 1998.
Szymański A., Proces likwidacji działalności charytatywnej Kościoła katolickiego w sferze publicznoprawnej w latach 1944–1965. Studium historyczno-prawne, Opole 2010.
Wyszyński S., Pro memoria, vol. I: 1948–1952, Warszawa 2017.
Wyszyński S., Zapiski więzienne, Paryż 1982.
Zamiatała D., „Caritas”. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950, Lublin 2000.
Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944–2002, Radom 2003.
Żaryn J., „Księża patrioci” – geneza powstawania formacji duchownych katolickich, in: Polska 1944/45–1989. Studia i materiały, vol. 1, Warszawa 1995.
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa 2003.
Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945–1950), Warszawa 1997.
Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim 1945–1956, Warszawa-Katowice 2009.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Adam Dziurok
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
