Aria Heisenberga (I). O negatywnych skutkach akcentowania zasady nieoznaczoności w wykładzie teorii atomu
DOI:
https://doi.org/10.15633/ss.699Słowa kluczowe:
Keywords Werner Heisenberg, uncertainty principle, quantum mechanics, popularization of science, context of discovery, history of scienceAbstrakt
According to the author, a perfect example of the theory, which is considered to be removed from the historical context, is the uncertainty principle. For various reasons, this principle became the most famous element of atomic theory, and it usually serves as kick-off for popular lectures in quantum mechanics. This order of presentation can, however, distort an accurate picture of the uncertainty principle and quantum mechanics in general. In this article we try to identify specifically the misunderstandings initiating a course of quantum mechanics contrary to the chronology from the uncertainty principle can lead.
Bibliografia
Bell J. S., On The Einstein Podolsky Rosen Paradox, „Physics” 1964, Vol. 1, No. 3, s. 195–200.
[Bell J. S.], Rozmowa z Johnem Bellem, tłum. W. Skoczny, http://www.obi.opoka.org.pl/zfn/010/zfn01002Bell.pdf (6.07.2014), s. 1–13; pwdr.: „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 1988, nr 10, s. 15–24.
Białobrzeski C., Podstawy poznawcze fizyki świata atomowego, Warszawa 1984.
Bielik-Robson A., Słowo i trauma: czas, narracja, tożsamość, [w:] Formy reprezentacji umysłowych, red. R. Piłat, S. Wróbel, Warszawa 2006.
Bigaj T., O pewnych wzmocnieniach twierdzenia Bella, „Przegląd Filozoficzny” R. 17, 2008, z. 2 (66), s. 127–146.
Bohm D., Ukryty porządek, tłum. M. Tempczyk, Warszawa 1988.
Butryn S., „Daimonion” Alberta Einsteina, [w:] Wiedza a podmiotowość, red. A. Motycka, Warszawa 1998, s.131–142.
Butryn S., O naturze zasady nieoznaczoności Heisenberga i idei „Boga od zapychania dziur”, [w:] Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata. 7., red. A. Latawiec, G. Bugajak, Warszawa 2008, s. 124–134.
Cassidy D. C., Heisenberg, Uncertainty and the Quantum Revolution, [w:] Quantum Mechanics: Science and Society, ed. P. Galison, M. Gordin, D. Kaiser, New York 2001, s. 146–152.
Danin D., Rewolucja kwantowa, tłum. Z. Ajduk, Warszawa 1990.
Dirac P. A. M., Matematyczne podstawy teorii kwantów, tłum. M. Heller, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 1997, nr 21, s. 107–112.
Dwie wieże na zgliszczach (I), http://3obieg.pl/dwie-wieze-na-zgliszczach-i (6.07.2014).
Eddington A., Nauka na nowych drogach, tłum. S. Szczeniowski, Warszawa 1937.
Einstein A., Wiedza o przeszłości i przyszłości w mechanice kwantowej, [w:] A. Einstein, Pisma filozoficzne, tłum. K. Napiórkowski, Warszawa 1999, s. 159–162.
Einstein A., Letter to Max Born, 4 December, 1926, [w:] The Born-Einstein Letters. The Correspondence between Albert Einstein and Max and Hedwig Born from 1916 to 1955, ed. M. Born, transl. by I. Born, New York 1971, s. 90–91.
Eisberg R., Resnick R., Fizyka kwantowa atomów, cząsteczek, ciał stałych, jąder i cząstek elementarnych, tłum. D. Błocka-Śledziewska, Warszawa 1983.
February 1927: Heisenberg’s Uncertainty Principle, http://www.aps.org/publications/apsnews/200802/physicshistory.cfm (6.07.2014).
Feynman R. P., Czym jest nauka?, [w:] R. P. Feynman, Przyjemność poznawania. Zbiór najciekawszych, krótkich wypowiedzi Richarda Feynmana, tłum. K. Karpińska, Warszawa 2005, s. 151–164.
Feynman R. P., Jaka jest i jaka powinna być rola kultury naukowej we współczesnym społeczeństwie, [w:] R. P. Feynman, Przyjemność poznawania. Zbiór najciekawszych, krótkich wypowiedzi Richarda Feynmana, tłum. K. Karpińska, Warszawa 2005, s. 92–106.
Finkelsztein A., Języki nauki i sztuki, tłum. E. Milewska-Zonn, [w:] W. Zonn, A. Finkelsztein, O nauce, Warszawa 1977, s. 142–165.
Frank Ch., An Uncertain Life, „Notes and Records of the Royal Society of London” 1994, Vol. 48, No. 1, s. 147–151.
Gamow G., Zasada niepewności, [w:] Mezony, grawitacja, antymateria, wyb. i opr. K. Majewski, tłum. K. i W. Majewscy, Warszawa 1962, s. 13–32.
Gardner M., „Bourgeois Idealism” in Soviet Nuclear Physics, [w:] M. Gardner, Science: Good, Bad, and Bogus, Buffalo 1989, s. 15–26.
Garlington A. S., Jr, Opera, „The Musical Quarterly” 1982, Vol. 68, No. 2, s. 238–244.
Gawecki B., Konsekwencje filozoficzne indeterminizmu w fizyce współczesnej, „Przegląd Filozoficzny” R. 34, 1931, z. 1, s. 3–14.
Gribbin J., W poszukiwaniu kota Schrödingera. Realizm w fizyce kwantowej, tłum. J. Bieroń, Poznań 1997.
Heisenberg W., Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik, „Zeitschrift für Physik” 1927, Bd. 43, s. 172–198.
Heisenberg W., Część i całość. Rozmowy o fizyce atomu, tłum. K. Napiórkowski, Warszawa 1987.
Heisenberg W., Ponad granicami, tłum. K. Wolicki, Warszawa 1979.
Heller M., Ontologiczne zaangażowania współczesnej fizyki, „Analecta Cracoviensia” 1986, t. 18, s. 3–20.
Heller M., Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą, Kraków 2012.
Heller M., Mechanika kwantowa dla filozofów, Kraków 1996.
Heller M., Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata, Warszawa 2002.
Hilgevoord J., Uffink J., The Uncertainty Principle, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 Edition), ed. E. N. Zalta, http://plato.stanford.edu/entries/qt-uncertainty/ (6.07.2014).
History of Chinese Writing System, http://www.char4u.com/content/history-of-chinese-writing-system/ (6.07.2014).
Ho-Kim Q., Kumar N., Chi-Sing Lam, Zaproszenie do fizyki współczesnej, tłum. Z. Jacyna-Onyszkiewicz, Poznań 1995.
Hoffmann B., Niezwykła historia kwantów, tłum. J. Szyleman, Warszawa 1965.
Jammer M., The Indeterminacy Relations, [w:] M. Jammer, The Philosophy of Quantum Mechanics: The Interpretations of Quantum Mechanics in Historical Perspective, New York 1974, s. 55–84.
Johnson S., What is the Chinese language?, http://www.economist.com/blogs/johnson/2011/12/chinese (6.07.2014).
Kaiser D., Jak kształcić mechaników kwantowych, tłum. M. Staszel, „Postępy Fizyki” 2007, t. 58, z. 5, s. 201–206.
Kaku M., Physics of the Impossible: A Scientific Exploration Into the World of Phasers, Force Fields, Teleportation, and Time Travel, New York 2008.
Kozłowski J., Upowszechnianie nauki, [w:] Co wiemy o nauce? Polska a kraje Unii europejskiej, red. I. Białecki, Warszawa 2003, s. 15–50.
Kuhn T., Struktura rewolucji naukowych, tłum. H. Ostromęcka, Warszawa 1968.
Kumar M., Kwantowy świat. Einstein, Bohr i wielki spór o naturę rzeczywistości, tłum. U. i M. Seweryńscy, Warszawa 2012.
Landau L. D., Lifshitz E. M., Quantum Mechanics. Non-relativistic Theory, Vol. 3, transl. by J. B. Sykes, J. S. Bell, Oxford 1977.
Leoncavallo R., Vesti la giubba, [w:] R. Leoncavallo, Pajace (Pagliacci), 1892, akt I.
Mianowski J., W stronę historiozofii opery, [w:] Bliżej opery. Twórcy – dzieła – konteksty, J. Mianowski, R. D. Golianek, Toruń 2010, s. 13–22.
Morgan M. A., A Postage Stamp History of the Atom. Part II: The Quantum Era, „Philatelia Chimica et Physica” 2006, Vol. 28, No. 1, s. 35–43.
Motycka A., Rozwój a obiektywność wiedzy naukowej, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 1989, t. 97, nr 1, s. 11–22.
Nauenberg M., Critique of „Quantum Enigma: Physics Encounters Consciousness”, http://physics.ucsc.edu/~michael/qefoundations.pdf (6.07.2014), s. 1–16; pwdr.: „Foundations of Physics” 2007, Vol. 37, No. 11, s. 1612–1627.
Pais A., Czas Nielsa Bohra: w fizyce, filozofii i polityce, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa 2006.
Pogoda Z., Popularyzacja matematyki – rola mediów. Impresje, [w:] Nauka a kultura masowa, red. M. Heller, J. Mączka, P. Polak, M. Szczerbińska-Polak, Kraków–Tarnów 2009, s. 83–92.
Popper K. R., Logika odkrycia naukowego, tłum. U. Niklas, Warszawa 2002.
Popper K. R., O chmurach i zegarach. Zarys teorii racjonalności i wolności człowieka, [w:] K. R. Popper, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa 1992, s. 266–324.
Reichenbach H., Philosophic Foundations of Quantum Mechanics, Mineola, NY 1998.
Rodzeń J., Davida Bohma filozofia ukrytego porządku, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 1991, nr 13, s. 43–57.
Sady W., Spor o racjonalność naukową. Od Poincarego do Laudana, Wrocław 2000.
Staruszkiewicz A., Nieustępliwość problemu interpretacji mechaniki kwantowej, „Foton” 2008, nr 100, s. 18–23.
Strugalski Z., O zasadzie nieoznaczoności Wernera Heisenberga, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” R. 24, 1979, z. 2, s. 355–366.
Suchodolski B., Historia nauki jako czynnik wychowania nowoczesnego człowieka, [w:] O nauczaniu historii nauki, red. W. Osińska, Gdańsk 1974, s. 43–58.
Szczuciński A., Zasada nieoznaczoności. Ograniczenie, czy rozszerzenie możliwości poznawczych?, [w:] Z epistemologii wiedzy naukowej, red. J. Such, M. Szcześniak, Poznań 1998, s. 147–160.
Tałasiewicz M., Rola nauki w kulturze i dyskursie publicznym, [w:] Nauka a kultura masowa, red. M. Heller, J. Mączka, P. Polak, M. Szczerbińska-Polak, Kraków–Tarnów 2009, s. 17–22.
Tempczyk M., Granice i pułapki popularyzacji nauki, [w:] Nauka a kultura masowa, red. M. Heller, J. Mączka, P. Polak, M. Szczerbińska-Polak, Kraków–Tarnów 2009, s. 93–106.
Tempczyk M., Rola obserwatora w mechanice kwantowej, [w:] Wiedza a podmiotowość, red. A. Motycka, Warszawa 1998, s. 114–122.
The Official Web Site of the Nobel Prize, http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/ (6.07.2014).
Topolski J., Wprowadzenie do historii, Poznań 1998.
Verdi G., Chór Cyganów (Coro degli zingari), [w:] G. Verdi, Trubadur (Il Trovatore), 1853, akt II.
Weizäcker C. F. von, Jedność przyrody, tłum. K. Napiórkowski, J. Prokopiuk, H. Tomasik, K. Wolicki, Warszawa 1978.
Wróblewski A. K., Historia fizyki, Warszawa 2009.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
