Вопрос о существовании и достоверности дневника Самойла Зорки
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.08302Słowa kluczowe:
Kroniki kozackie, Hetmanat Ukraiński, źródła, Kozacy, Ukraina, pamiętnikiAbstrakt
The article is an attempt to return to the discussion of the legendary “diary of Samoil Zorko” as the key one in understanding the sources of the Cossack chronicle of Samijlo Velychko. According to Velychko himself, this diary was written by B. Khmel’nyts’ky’s secretary. The mystery of Zorko’s diary caused a great controversy in historiography. Article study the personality of Zorko, the baroque techniques used by that Velychko, and our knowledge about the secretaries of Khmel’nyts’kyi. Article studies what Zorko’s diary could include and how Velychko could use it. The article rejects the version that all the events missing in the work S. Twardowsky, including the famous “universals”, Velychko got from Zorko’s diary. Authors thinks that Velychko really had at his disposal a certain source, called “Diary of Zorko”, which included a description of military events of Khmel’nyts’kyi’s uprising. Authors managed to find the mark made by Velychko where he used Zorko’s diary. The only reference to Zorko indicates a unique description of the military events near Okhmatov (1655). In conclusion, its stated the “diary of Zorko” are the laconic records about military operations, written by a participant in the events, possibly the secretary of Khmel’nyts’kyi, which doesn’t exist in our days. This diary was traditional for Central-Eastern Europe. Velychko in his description of the Khotyn war of 1621 in the Initial part, based on Titlevsky. He acted in the same way with Zorko’s diary and Tvardovsky’s text. It opens up prospects for further research on the Velychko and for reconstruction of the Diary of Zorko.
Bibliografia
A.P. [rec. na:] Letopиs’’ Gadjachskago polkovnиka Grиgorиja Grabjankи, dop. Vremennoju komиssиeju dlja razbora drevnиh aktov, Kiev 1853.
Antonovich V.B., Lekciї z dzhereloznavstva. Ostrog, N’’ju-Jork 2003.
Bagalіi D.І., Naris ukraїns’koї іstorіografії, t. 1, Kiїv 1925.
Bagro S., Bovgirja A., Borjak G., Taїrova-Jakovlєva T., «Lіtopis» Samіjla Velichka («Іstorіja») – viznachna іstorіografіchna pam’jatka: do іstorії tekstu ta jogo vivchennja [v:] Velichko Samіjlo. «Lіtopis», V. Smolіj, T. Taїrova-Jakovlєva (red.), Kiїv 2020, s. XXIII–XXIV.
Diplomaticheskie snosheniia mezhdu Transil’vanskim kniazhestvom i Voiskom Zaporozhskim v 1648 g., «Rossiiskoavstriiskikh al’manakh: istoricheskie i kul’turnye paralleli» 2007, s. 70–78.
Dokumenti Bogdana Khmel’nits’kogo (1648–1657), F.P. Shevchenko (red.), Kíev 1961, s. 413.
Doroshenko D.I., Ogljad ukrai’ns’koi’ istoriografii’, Praga 1923.
Dragomanov M.P., Rozvidky Myhajla Dragomanova pro ukrai’ns’ku narodnu slovesnist’ i pys’menstvo, t. 1, L’viv 1899.
Fedoruk Ia., Ukraїns’ko-pol’s’ka vіina v polіtitsі Krims’kogo khanstva, Rosії і Pridunais’kikh kniazіvstv (kіnets’ 1654 – pochatok 1655 rr.) [v:] Problemi іstorії kraїn Tsentral’noї ta Skhіdnoї Єvropi, Kamianets’-Podіl’s’kii 2011.
Grushevskii M.S., Ob ukrainskoi istoriografii XVIII veka. Neskol’ko soobrazhenii, «Izvestiia Akademii nauk SSSR» 1934, nr 3, s. 215–223.
Iavornits’kii D.І., Іstorіia zaporoz'kikh kozakіv, t. 1, P.S. Sokhan’, V.A. Smolіi, V.G. Sarbei, G.Ia. Sergієnko, M.M. Shubravs’ka (red.), Kíev 1990, s. 177–179.
Іnstitut rukopisu Natsіonal’noї bіblіoteki Ukraїni іm. V.І. Vernads’kogo (ІR NBU), F. 2, Spr. 15576, Ark. 23, Sibіrs’kii prikaz Stb. 612. Materіali podaiut’ danі g.ch. za borot’bu starshins’kikh ugrupovan’ Lіvoberezhzhia, zokrema za Kozelets'ku radu 1662 r.
Isichenko I., Istorija ukrai’ns’koi’ literatury: epoha Baroko (XVII–XVIII st.). Navchal’nyj posibnyk dlja studentiv vyshhyh navchal’nyh zakladiv, L’viv 2011.
Istoricheskie sviazi narodov SSSR i Rumynii [v:] Dokumenty i materialy: V trekh tomakh, t. 2: 1633–1673, Moskva 1968, s. 215.
Istorija ukrai’ns’koi’ kul’tury, I.P. Kryp’jakevych (red.), L’viv 1937.
Taїrova-Iakovlєva T., Ivan Bykhovets kak potentsial’nyi khranitel’ «diariusha» S. Zorko (v pechati).
Karpov G.F., Malorossyjskye letopyscы o nachale ystorycheskoj dejatel’nosty Bogdana Hmel’nyckago [v:] G.F. Karpov, Nachalo ystorycheskoj dejatel’nosty Bogdana Hmel’nyckogo, Moskva 1873, s. 265.
Klevanov A. [rec. na:] Letopys’ sobыtyj v Jugo-Zapadnoj Rossyy v XVII veke, sostavyl Samuyl Velychko, bыvshyj kanceljaryst kanceljaryy vojska Zaporozhskogo, 1720, t. 2, Kíev 1851.
Korotkii opis Malorosії (1340–1776), pіdgot. do druku A. Bovgirі, Kiїv 2012, s. 56.
Kratkaia letopis' o voinakh poliakov s kozakami 1647–1656 [v:] Pamiatniki, izdannye Vremennoiu Komissieiu dlia razbora drevnikh aktov, t. 1, Kiev 1897, s. 191.
Kratkoe letoizobrazitel'noe opisanie [v:] Iuzhnorusskie letopisi, otkr. i izd. Bedozerskim, ch. 2, Kiev 1856, s. 68–69.
Kostomarov N.Y., Bogdan Hmel’nyckyj, t. 1, Sankt-Peterburg 1859.
Kovalevs’ka O.O., Zobrazhennja kriz’ viky: ikonografija kozac’koi’ starshyny XVII–XVIII st., ch. 1, Kiїv 2014.
Kryp’jakevych I.P., Studii’ nad derzhavoju Bogdana Hmel’nyc’kogo (I. Rada. II. General’na starshyna), «Zapysky NTSh» 1925, t. 138−140.
Lazarevskii A.M., Ocherki starinnykh dvorianskikh rodov Chernigovskoi gubernii [v:] Zapiski Chernigovskogo gubernskogo staisticheskogo komiteta, kn. 2, Chernigo, Tomsk 1868, s. 35–148.
Lazarevskii A.M., Opisanie staroi Malorosii, t. 2, Nezhinskii polk, Kiev 1893.
Levitskii O.I., Opyt issledovaniia o letopisi Samovidtsa [v:] Letopis’ Samovidtsa po novootkrytym spiskam, Kíev 1878.
Lipins’kii V.V., Ukraїna na perelomі. 1657–1659. Zamіtki do іstorії ukraїns’kogo derzhavnogo budіvnitstva v XVII st., Vіden’ 1920.
Maksimovich M.A., Pis’ma o Bogdane Khmel’nitskom. Sobraniia sochinenii, t. 1, Kíev 1876, s. 395–474.
Mel’nik A., Poliakov І., Taїrova-Iakovlєva T., Tsipkіn D., Origіnal pam’iatki: kodikologіchnii analіz [v:] Velichko Samіilo. «Lіtopis», V. Smolіi, T. Taїrova-Iakovleva (red.), Kiїv 2020. Mitsik Iu.A., Get’man Іvan Vigovs’kii, Kiїv 2004.
O letopisi Velichka kak istochnike malorossijskoj istorii, «Moskvitjanin» 1849, № 15, Otd. 4: Kritika i bibliografija, s. 33–54.
Opisanie Korotkii opis Malorosії (1340–1776), pіdgot. do druku A. Bovgirі, Kiїv 2012, s. 56.
Opisanie kratkoe znatneishikh deistvii i sluchaev, s. 55.
Pavlenko S.O., Otochennia get’mana Mazepi: soratniki ta pribіchniki, Kiїv 2004.
Petrikevich V., Lіtopis’ Samіila Velichka a «Woyna domowa» Samіila Tvardovskogo. Porіvnuiucha studіia, Ternopіl’ 1910.
Petrovs’kii M.N., Psevdo-dіarіush Samіila Zorki [v:] Zapiski іstorikofіlologіchnogo vіddіlu VUAN, kn. 17, Kíev 1928, s. 160–204.
Pogodin M.P., Pis’ma M.P. Pogodina k M.A. Maksimovichu, Sankt-Peterburg 1882.
Rozvіdki Mi-khaila Dragomanova pro ukraїns’ku narodnu slovesnіst’ і pis’menstvo, t. 1, L’vіv 1899, c. 23.
Shevchuk V.O., Muza Roksolans’ka: ukraїns’ka lіteratura XVI–XVIII st.: U 2 kn., kn. 2, Rozvinene baroko. Pіznє baroko, Kiїv 2005.
Shevchuk V.O., Panegіrik Bogdanu Khmel’nits’komu ta Іvanu Vigovs’komu z 1649 roku [v:] Nauka і kul’tura. Ukraїna: shchorіchnik, Kíev 1996, s. 110–119.
Siniak І.L., Vіis’kovii pisar na Zaporozhzhdobu Novoї Sіchі (1734–1775), «Kozats’ka spadshchina: Al’manakh Іnstitutu suspіl’nikh doslіdzhen’» 2006, t. 3, s. 207–211.
Solov’ev S.M., Ocherk istorii Malorossii do podchineniia ee tsariu Alekseiu Mikhailovichu, «Otechestvennye zapiski» 1849, nr 2, s. 214.
Tairova-Iakovleva T.G., K voprosu o strukture i istochnikovoi baze letopisi Samoila Velichko, «Slavianovedenie» 2019, nr 2, s. 11–24.
Tolochko A.P., «Istoriia Rossiiskaia» Vasiliia Tatishcheva: Istochniki i izvestiia, Moskva 2005, s. 544.
Velichko S.V., Lіtopis, t. 1, V.O. Shevchuka, O.V. Mishanich (red.), Kiїv 1991.
Velichko Samіilo. «Lіtopis», V. Smolіi, T. Taїrova-Iakovleva (red.), Kiїv 2020.
Ykonnykov V.S., Opyt russkoj ystoryografyy, t. 2, kn. 2, Kíev 1908.
Zaklyns’kyj K.G., Rus’ki litopysy i litopysci XVII st., «Zorja» 1880, nr 8.
Z dziejów Ukrainy. Księga pamiątkowa ku czci Włodzimierza Antonowicza, Paulina Święcickiego i Tadeusza Rylskiego. Wydana staraniem dra Józefa Jurkiewicza, Franciszki Wolskiej, Ludwika Siedleckiego i Wacława Lipińskiego, Kraków 1912.
«Zhurnal ministerstva narodnogo prosveshcheniia» 1856, t. 89, otd. 4, s. 25–26.
Zorka S., Panegіrik Bogdanovі Khmel’nits’komu ta Іvanovі Vigovs’komu [Tekst]: z «Reєstru vіis’ka Zaporoz’kogo» 1649 roku [v:] Ukraїna: antologіia pam’iatok derzhavotvorennia, Kh–KhKh st.: u 10 t, t. 3, Kíev 2008, s. 201–206.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
