Le attività degli insegnanti Salesiani in Polonia nel periodo della II guerra mondiale
DOI:
https://doi.org/10.15633/pch.3611Słowa kluczowe:
Salesians, education, schools, teachers, World War IIAbstrakt
The article presents the various activities of ‘the Salesians’ as teachers and educators during the Second World War, indicating also the social and political structures of the country. After the outbreak of the war, the educational efforts of the Salesians were stopped, but not eliminated from everyday life. However, on the basis of archival documents, the destiny of some religious was rediscovered, guided by the courageous and heroic acts of ‘teaching in secret’, creation of boarding schools, orphanages and pastoral care and demonstrating with their lives, a phenomenal dedication to youths’ education, risking of imprisonment, permanent enclosure in a concentration camp, and in many cases, death by martyrdom.
Bibliografia
Ankowska M., Błogosławiony salezjanin ksiądz Józef Kowalski – męczennik Oświęcimia, „Rodzina Salezjańska”. Biuletyn Inspektorii św. Wojciecha, Piła, pp. 13–14.
Archiwum domu salezjańskiego w Rumi (ArchDS Rumia), Kronika domu salezjańskiego w Rumi 1937–1955, pp. 10–17.
Archiwum Inspektorialne Towarzystwa Salezjańskiego w Pile (ArITSP), Dokumenty.
Archiwum Inspektorialne Warszawa (ArITWwa), T. Teczka personalna ks. A. Łatki.
Archiwum Inspektorialne Warszawa (ArITWwa), Teczka H-Dz. VIII d N. 2, Wspomnienia Salezjanów o domach z okresu 1939–1945, 1946–1962, p. 2h-i.
Archiwum Salezjańskie Inspektorii w Krakowie (ASIK), Dokumenty.
Bartoń W., Jednak nie do Rumuni. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji świętego Jacka Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, p. 55.
Betleja J., We dwóch zawsze raźniej, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 90–102.
Blazewski sac. Igniazio, in E. Valentini (ed.), Dizionario Biografico dei Salesiani, Torino 1969, pp. 50–55.
Chroboczek P., Moja wycieczka wrześniowa, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 81–87.
Daj mi duszę, resztę zabierz. Salezjanie w Rumi 1937–1997, in: J. Zdolski (ed), Rumia 1997, pp. 77–79.
Długołęcki J., Raus! Raus! – z Czerwińska. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 118–124.
Gola P., Podróżujący Nowicjat, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 114–117.
Grabowski J., Na odważnego… Do Włoch, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 134–137.
Gwóźdź A., Ach te naloty. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji świętego Jacka Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, pp. 18–21.
Hlond A., Na straży Sumienia Narodu: wybór pism i przemówień, Warszawa 1999.
Hlond A., Nauczanie 1897–1948, in: J. Konieczny (ed.), Toruń 2004.
Hlond A., W służbie Boga i ojczyzny. Wybór pism i przemówień 1922–1948, in: S. Kosiński (ed.), Warszawa 1988.
Jacewicz W., Męczeństwo salezjanów polskich w czasie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, in: R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko (eds.), 75 lat działalności salezjanów w Polsce. Księga Pamiątkowa, Łódź – Kraków, 1974.
Jacewicz W., Swastyka nad domami salezjańskimi w Polsce w latach 1939–45, Pogrzebień 1966.
Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, vol. IV, Zeszyt II, Warszawa 1997.
Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymsko-katolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–45, Warszawa 1981.
Jankowska H., Ks. Janik: 94 lata z humorem, „Magazyn Salezjański Don Bosco” (2003), 2–3.
Kajzer J., Wojażerki koadiutora architekta Jana Kajzera. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), p. 111.
Kant B., Księga męczeństwa salezjanów polskich. 55 polskich salezjanów zamordowanych przez hitlerowców, Warszawa 2012.
Konieczny J., A servizio di Dio, della Chiesa e della Patria. Il Servo di Dio Card. August Hlond (1881–1948), Roma 1999.
Korczak J., Bibliografia publikacji Janusza Korczaka i o Januszu Korczaku w Polsce 1943–1987, a cura di. A. Lewin, Heinsberg 1988.
Korczak J., Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, Warszawa 1958.
Krawiec J., Cierpieć i być wzgardzonym. Błogosławiony ks. Józef Kowalski 1911–1942, Kraków 1999.
Krawiec J., Powstanie Towarzystwa Św. Franciszka Salezego oraz jego organizacja i działalność na ziemiach Polskich, Kraków 2004.
Ku chwale męczeństwa. Miesięczne nabożeństwa o beatyfikację Sługi Bożego ks. Franciszka Miśki SDB, a cura di Z. Adamiak, J. Wąsowicz, Piła 2004, pp. 48–49.
Martyrologium Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce, „Pokłosie Salezjańskie” 26 (1948) 6–7, pp. 142–143.
Nekrolog. Salezjanie zmarli w latach 1891–1990, Warszawa 1991.
Orłoń M., Partirono sotto Hitler, Leuman (Torino) 1999.
Pietrzykowski J., Szkoła salezjańska w Łodzi 1922–1992, „Seminare” (1994), pp. 229–243.
Siergiejewna Lebiediewa N., Invasione dell’Armata Rossa, IV Partizione della Polonia, in: A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow (ed.), Macchie bianche – Macchie nere. Problemi difficili nelle relazioni polacco-russe (1918–2008), Varsavia 2010, pp. 264–295.
Smolińska – Theiss B., Korczakowskie narracje pedagogiczne, Kraków 2013.
Socha F., Nie z bombą, ale z różańcem w ręku. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 125–130.
Strada Ł., Na marginesie ostatniej wojny. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, pp. 73–80.
Szmidt S., Święci, Błogosławieni, Słudzy Boży Rodziny Salezjańskiej, Warszawa 1997.
Ślósarczyk J. (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV.
Ślósarczyk J. (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień, 1960 (mps), Vol. III.
Świda A., Ksiądz Józef Kowalski 1911–1942, in: Chrześcijanie, vol. VII, Warszawa 1982.
Świda A., Towarzystwo Salezjańskie. Rys historyczny, Kraków 1984.
Topolski J., Historia Polski, Poznań 2005.
Wąsowicz J., Sługa Boży ks. Franciszek Miśka SDB, 1898–1942. Droga męczeństwa, Piła 2004, pp. 11–12.
Wąsowicz J., Sługa Boży ks. Franciszek Miśka SDB, 1898–1942. Życie i męczeństwo, Piła 2011.
Wiertelak M., Przez Rumunię do Italii, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 138–144.
Wilk S., Materiały do bibliografii publikacji salezjanów polskich za lata 1897–1974, in: R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko (ed.), 75 lat działalności salezjanów w Polsce. Księga Pamiątkowa, Łódź – Kraków 1974, p. 302.
Wilk S., Salezjanie, in Z. Zieliński (ed.), Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, Warszawa 1982, p. 723.
Zakład ks. Siemca przy pracy, „Pokłosie Salezjańskie” 25 (1947) 5, p. 168.
Zimniak S., Dusza wybrana. Salezjański rodowód Kardynała Augusta Hlonda Prymasa Polski, Warszawa 2003.
Zimniak S., Salesiani nella Mitteleuropa. Prehistoria e storia della provincia Austro-Ungarica della Società di S. Francesco di Sales (1868 ca. – 1919), Roma 1997.
Żurek W., Salezjańskie szkolnictwo ponadpodstawowe w Polsce 1900–1963. Rozwój i organizacja, Lublin 1996.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Mirosław Stanisław Wierzbicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
