The Activities of Salesian Teachers in Poland in the Time of World War II

Authors

  • Mirosław Stanisław Wierzbicki Salesian Pontifical University – Rome, Italy

DOI:

https://doi.org/10.15633/pch.3611

Keywords:

Salesians, education, schools, teachers, World War II

Abstract

The article presents the various activities of ‘the Salesians’ as teachers and educators during the Second World War, indicating also the social and political structures of the country. After the outbreak of the war, the educational efforts of the Salesians were stopped, but not eliminated from everyday life. However, on the basis of archival documents, the destiny of some religious was rediscovered, guided by the courageous and heroic acts of ‘teaching in secret’, creation of boarding schools, orphanages and pastoral care and demonstrating with their lives, a phenomenal dedication to youths’ education, risking of imprisonment, permanent enclosure in a concentration camp, and in many cases, death by martyrdom.

References

Ankowska M., Błogosławiony salezjanin ksiądz Józef Kowalski – męczennik Oświęcimia, „Rodzina Salezjańska”. Biuletyn Inspektorii św. Wojciecha, Piła, pp. 13–14.

Archiwum domu salezjańskiego w Rumi (ArchDS Rumia), Kronika domu salezjańskiego w Rumi 1937–1955, pp. 10–17.

Archiwum Inspektorialne Towarzystwa Salezjańskiego w Pile (ArITSP), Dokumenty.

Archiwum Inspektorialne Warszawa (ArITWwa), T. Teczka personalna ks. A. Łatki.

Archiwum Inspektorialne Warszawa (ArITWwa), Teczka H-Dz. VIII d N. 2, Wspomnienia Salezjanów o domach z okresu 1939–1945, 1946–1962, p. 2h-i.

Archiwum Salezjańskie Inspektorii w Krakowie (ASIK), Dokumenty.

Bartoń W., Jednak nie do Rumuni. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji świętego Jacka Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, p. 55.

Betleja J., We dwóch zawsze raźniej, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 90–102.

Blazewski sac. Igniazio, in E. Valentini (ed.), Dizionario Biografico dei Salesiani, Torino 1969, pp. 50–55.

Chroboczek P., Moja wycieczka wrześniowa, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 81–87.

Daj mi duszę, resztę zabierz. Salezjanie w Rumi 1937–1997, in: J. Zdolski (ed), Rumia 1997, pp. 77–79.

Długołęcki J., Raus! Raus! – z Czerwińska. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 118–124.

Gola P., Podróżujący Nowicjat, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 114–117.

Grabowski J., Na odważnego… Do Włoch, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 134–137.

Gwóźdź A., Ach te naloty. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji świętego Jacka Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, pp. 18–21.

Hlond A., Na straży Sumienia Narodu: wybór pism i przemówień, Warszawa 1999.

Hlond A., Nauczanie 1897–1948, in: J. Konieczny (ed.), Toruń 2004.

Hlond A., W służbie Boga i ojczyzny. Wybór pism i przemówień 1922–1948, in: S. Kosiński (ed.), Warszawa 1988.

Jacewicz W., Męczeństwo salezjanów polskich w czasie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, in: R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko (eds.), 75 lat działalności salezjanów w Polsce. Księga Pamiątkowa, Łódź – Kraków, 1974.

Jacewicz W., Swastyka nad domami salezjańskimi w Polsce w latach 1939–45, Pogrzebień 1966.

Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, vol. IV, Zeszyt II, Warszawa 1997.

Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymsko-katolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–45, Warszawa 1981.

Jankowska H., Ks. Janik: 94 lata z humorem, „Magazyn Salezjański Don Bosco” (2003), 2–3.

Kajzer J., Wojażerki koadiutora architekta Jana Kajzera. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), p. 111.

Kant B., Księga męczeństwa salezjanów polskich. 55 polskich salezjanów zamordowanych przez hitlerowców, Warszawa 2012.

Konieczny J., A servizio di Dio, della Chiesa e della Patria. Il Servo di Dio Card. August Hlond (1881–1948), Roma 1999.

Korczak J., Bibliografia publikacji Janusza Korczaka i o Januszu Korczaku w Polsce 1943–1987, a cura di. A. Lewin, Heinsberg 1988.

Korczak J., Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, Warszawa 1958.

Krawiec J., Cierpieć i być wzgardzonym. Błogosławiony ks. Józef Kowalski 1911–1942, Kraków 1999.

Krawiec J., Powstanie Towarzystwa Św. Franciszka Salezego oraz jego organizacja i działalność na ziemiach Polskich, Kraków 2004.

Ku chwale męczeństwa. Miesięczne nabożeństwa o beatyfikację Sługi Bożego ks. Franciszka Miśki SDB, a cura di Z. Adamiak, J. Wąsowicz, Piła 2004, pp. 48–49.

Martyrologium Towarzystwa Salezjańskiego w Polsce, „Pokłosie Salezjańskie” 26 (1948) 6–7, pp. 142–143.

Nekrolog. Salezjanie zmarli w latach 1891–1990, Warszawa 1991.

Orłoń M., Partirono sotto Hitler, Leuman (Torino) 1999.

Pietrzykowski J., Szkoła salezjańska w Łodzi 1922–1992, „Seminare” (1994), pp. 229–243.

Siergiejewna Lebiediewa N., Invasione dell’Armata Rossa, IV Partizione della Polonia, in: A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow (ed.), Macchie bianche – Macchie nere. Problemi difficili nelle relazioni polacco-russe (1918–2008), Varsavia 2010, pp. 264–295.

Smolińska – Theiss B., Korczakowskie narracje pedagogiczne, Kraków 2013.

Socha F., Nie z bombą, ale z różańcem w ręku. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 125–130.

Strada Ł., Na marginesie ostatniej wojny. Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV, pp. 73–80.

Szmidt S., Święci, Błogosławieni, Słudzy Boży Rodziny Salezjańskiej, Warszawa 1997.

Ślósarczyk J. (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), vol. IV.

Ślósarczyk J. (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień, 1960 (mps), Vol. III.

Świda A., Ksiądz Józef Kowalski 1911–1942, in: Chrześcijanie, vol. VII, Warszawa 1982.

Świda A., Towarzystwo Salezjańskie. Rys historyczny, Kraków 1984.

Topolski J., Historia Polski, Poznań 2005.

Wąsowicz J., Sługa Boży ks. Franciszek Miśka SDB, 1898–1942. Droga męczeństwa, Piła 2004, pp. 11–12.

Wąsowicz J., Sługa Boży ks. Franciszek Miśka SDB, 1898–1942. Życie i męczeństwo, Piła 2011.

Wiertelak M., Przez Rumunię do Italii, Wspomnienia, in: J. Ślósarczyk (ed.), Historia Prowincji św. Jacka Towarzystwa Salezjańskiego Polsce. Z lat wojennych 1939–1945, Pogrzebień 1966 (mps), pp. 138–144.

Wilk S., Materiały do bibliografii publikacji salezjanów polskich za lata 1897–1974, in: R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko (ed.), 75 lat działalności salezjanów w Polsce. Księga Pamiątkowa, Łódź – Kraków 1974, p. 302.

Wilk S., Salezjanie, in Z. Zieliński (ed.), Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, Warszawa 1982, p. 723.

Zakład ks. Siemca przy pracy, „Pokłosie Salezjańskie” 25 (1947) 5, p. 168.

Zimniak S., Dusza wybrana. Salezjański rodowód Kardynała Augusta Hlonda Prymasa Polski, Warszawa 2003.

Zimniak S., Salesiani nella Mitteleuropa. Prehistoria e storia della provincia Austro-Ungarica della Società di S. Francesco di Sales (1868 ca. – 1919), Roma 1997.

Żurek W., Salezjańskie szkolnictwo ponadpodstawowe w Polsce 1900–1963. Rozwój i organizacja, Lublin 1996.

Downloads

Published

2020-06-30

Issue

Vol. 10 No. 1 (2020)

Section

Articles

License

Copyright (c) 2020 Mirosław Stanisław Wierzbicki

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.

The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:

  • to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
  • to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
  • to include the work in a compilation;
  • the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses  Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland

The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Journals Platform belonging to the University, according to the licence Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland. Accordingly, the author authorises all interested parties to use the work on the following conditions:

  • the author and the title of the work will be listed,
  • the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
  • the work will be distributed in a non-commercial way,
  • no derivative works will be created.

 The UPJPII Press does not waive any of its copyrights to any target group.