The Identity of Fate and the Identity of Choice: Between the Routine of Continuation and the Ordinariness of Rejection
DOI:
https://doi.org/10.15633/pch.13211Słowa kluczowe:
the Decalogue, identity, the issue of culture, religiousness, secularization, laicization, the inverse DecalogueAbstrakt
Culture and religion still interrelate with one another. The presence of religious values in social life depends, above all, on the processes of constructing cultural identities in the course of socialization and education, which warrant the experience of the ontological realness of the social world. In the encyclical Veritatis splendor, John Paul II highlights the issue of culture, whose essence is “the moral sense, and which is in turn rooted and fulfilled in the religious sense.”[1] However, in the contemporary culture, there are strong tendencies to separate truth from freedom and faith from morality. As a result, “the moral sense” becomes dissociated from “the religious sense.”
In this article, I introduce the category of fate which emphasizes reproducibility, the inter-generational reproduction of patterns of religious stances and practices, confessional affiliations on the level of obviousness of the profiles of social personality, and the natural character of the structures of the social world in which Christianity is “like the air” we breathe, indispensable to preserve our existence.
In opposition to the culture of fate there is the culture of choice, described with the category of prefiguration which sets our imagination free from the obligatory character of the cultural and religious model of the past. The problem hinted at in the title of this article, is illustrated by the results of sociological research, which demonstrates attitudes of selective acceptance/rejection of the Decalogue and which becomes “the inverse Decalogue”,as such fitting into the liquid reality. Its sign is the imperative of choice which contributes to the deconstruction of the axiological invariants which are the basis of Christian civilization.
Bibliografia
Baniak J., Religijność i moralność młodzieży polskiej w latach 1956–2018 na tle przemian cywilizacyjnych i społecznych. Studium socjologiczne, Poznań 2022.
Benedict XVI, General audience on 11th May 2011.
Berger P. L., Four faces of global culture, “The National Interest”, Fall 1997 no. 49 p 23(7), pp. 23–39.
Bokszański Z., Tożsamości zbiorowe, Warszawa 2005.
The Bible, New International Version.
Davie G., The Sociology of Religion, London 2007.
Eliade M., The Sacred and the Profane. The Nature of Religion, transl. by Willard R. Trask, Mariner Books, 1968.
Giddens A., Modernity and Self-Identity. Self and Society in Late Modern Age, Stanford University Press, 1991.
John Paul II, Post-Synodal Apostolic Exhortation ‘Ecclesia in Europa,’ Vatican, 30 June 2003.
John Paul II, Veritatis splendor, (6 sierpnia 1993).
Discorso di Giovanni Paolo II durante la visita a Parlamento Europeo, 11 October 1988.
John Paul II., List apostolski Jana Pawła II do młodych z całego świata z okazji z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży z dnia 31 marca 1985 roku, “L’Osservatore Romano” 6 (1985), no. 1, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/parati.html (28.04.2022).
Jan Paweł II., Wolność, współdziałanie, uniwersalność, służba człowiekowi – warunkiem prawdziwego rozwoju kultury. (Przemówienie do naukowców i przedstawicieli świata uniwersyteckiego. Madrid, 3th November 1982), in: Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie. Eds. M. Radwan, T. Gorzkula, K. Cywińska, Rzym 1986.
Juros H., “Kwestia kulturowa” w encyklice Veritatis splendor, in: Nie lękać się prawdy. Encyklika Veritatis splendor, ed. by P. Morciniec, Opole 1994.
Kawińska M., Wróblewska-Skrzek J., Linek A., Wolność wyboru czy przymus zwyczaju. Młodzież akademicka w dobie pandemii o związkach intymności i więziach rodzinnych, Poznań 2020.
Krasnodębski Z., Postmodernistyczne rozterki kultury, Warszawa 1996.
Luckmann T., Komunikacja moralna w nowoczesnych społeczeństwach, in: Współczesne teorie socjologiczne, vol. 2, eds. by A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki. M. Ziółkowski, Warszawa 2006.
Mariański J., Godność ludzka jako nowy paradygmat w socjologii moralności. “Uniwersyteckie Czasopismo Akademickie” (2017), no. 21(4), pp. 9–20.
Mariański J., Młodzież między tradycją a ponowoczesnością, Lublin 1995.
Mariański J., Moralność katolików w procesie przemian, in: Religia – Kościół – Społeczeństwo. Wyniki porównawczych badań socjologicznych, eds. W. Zdaniewicz, S. H. Zaręba, Warszawa 2006.
Mariański J., Nowa religijność i duchowość – mit czy rzeczywistość? Studium socjologiczne, Warszawa 2019.
Mariański J., Peter Ludwig Berger (1929 – 2017) przejście od teorii sekularyzacji do desekularyzacji, Lublin 2021.
Mariański J., Pluralizm społeczno-kulturowy jako megatrend a religijność i moralność. Studium socjologiczne, Lublin 2022.
Mariański J., Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim, Toruń 2017.
Mariański J., Wargacki S., Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym, “Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne/Academic Journal of Sociology” (2016), no. 17(4), pp. 7– 27.
McAvan E., The Postmodern Sacred. Popular Culture Spirituality in the Science Fiction, Fantasy and Urban Fantasy Games, London 2012.
Mead M., Culture and Commitment: A Study of the Generation Gap, Natural History Press/Doubleday 1970.
Pawełczyńska A., Głowa hydry. O przewrotności współczesnego zła, Warszawa 2004.
Possenti V., Religia i życie publiczne. Chrześcijaństwo w dobie ponowożytnej, Warszawa 2005.
Possenti V., Religie światowe wobec pytania o prawdę. Wywiad z kardynałem Josephem Ratzingerem, “Społeczeństwo” (2005) no. 4–5, pp. 719–726.
Rahner K., Theologische Deutung der Position der Christen in der modernen Welt. ed. by K. Rahner, Sendung und Gnade. Beiträge zur Pastoraltheologie, Innsbruck–Wien–Munchen 1959.
Sroczyńska M. A., Rytuały młodzieżowe w świecie. Studium socjologiczne, Kraków 2013.
Štefañak O., Wartości moralne maturzystów słowackich, Lublin 2013.
Štefañak O., Religiozita mládeže v procese premien, Nitra 2019.
Świątkiewicz-Mośny M., Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji, Kraków 2015.
Świątkiewicz W., “Odwrócony dekalog”, popękana kultura: socjologiczne refleksje wokół kultury i religijności, “Roczniki Nauk Społecznych” (2020) 1, pp. 53–78.
Świątkiewicz W., Między sekularyzacją i deprywatyzacją. Socjologiczne refleksje wokół polskiej religijności w kontekście europejskim, Katowice 2010.
Tradycja i innowacja w polu refleksji socjologii religii, eds. S.H. Zaręba, I. Borowik, Warszawa 2016.
Uklańska K., Kotowska-Wójcik O. A., Choczyński M., Wolność wyboru czy prymus zwyczaju III. Młodzież akademicka w dobie pandemii o sensie życia, relacjach i planach życiowych, Poznań 2020.
Zaręba S. H., Dynamika świadomości religijno-moralnej młodzieży w warunkach przemian ustrojowych w Polsce (1988–1998), Warszawa 2003.
Zaręba S. H., Klimski W., Sroczyńska M. A., Wolność wyboru czy prymus zwyczaju II. Młodzież akademicka w dobie pandemii o religii, duchowości i moralności, Poznań 2020.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).