Ideologia liberalinego kapitalizmu, „credo” socjalizmu i personalistyczna koncepcja życia społecznego kard. Stefana Wyszyńskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.5404Słowa kluczowe:
błąd antropologiczny, dobro wspólne, ideologia, liberalizm, personalizm, socjalizm, Stefan WyszyńskiAbstrakt
Prezentowany artykuł ukazuje personalistyczną koncepcję życia społecznego w ujęciu Stefana Wyszyńskiego w kontekście ideologii liberalnego kapitalizmu, jak również ideologicznych koncepcji nawiązujących do idei socjalistycznych. Wiodącą tezą niniejszych analiz jest ukazanie powyższych systemów nie tyle w kategoriach antynomicznych czy analogicznych, ile – przede wszystkim – z punktu widzenia prakseologii personalistycznej demonstrowanej w nauczaniu społecznym Stefana Wyszyńskiego. Ideologia liberalna i związany z nią kapitalizm zrodziły się w połowie XIX wieku i od tego czasu nieustannie ewoluowały, często zmieniając swoje główne wyznaczniki i specyfikę. Z drugiej strony, ideologia socjalistyczna ukształtowała się jako koncepcja przeciwna kapitalistycznej rzeczywistości XIX wieku. Jednak nigdy tak naprawdę nie istniała ona w jednolitej formie. Analizowana ideologia, określana jako doktryna socjalistyczna, była w istocie hybrydą idei liberalno-kapitalistycznych i – poniekąd – neofeudalnej biurokracji. Bardziej szczegółowa analiza powyższych koncepcji i ich krytyczna reinterpretacja w kontekście myśli personalistycznej Wyszyńskiego pozwala uświadomić niebezpieczeństwa związane z motywowanym ideologicznie propagowaniem skrajnych, często zafałszowanych koncepcji osoby ludzkiej i ich zastosowaniem w konkretnych realiach współczesnego świata.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, maszynopis, t. 2, s. 57–79: Społeczność przyrodzona i nadprzyrodzona. Druga Konferencja Akademicka, Warszawa – kościół św. Anny, 16.02.1957.
Bartyzel J., W gąszczu liberalizmów. Próba periodyzacji i klasyfikacji, Lublin 2004.
Behrends S., Neue Politische Ökonomie. Systematische Darstellung und kritische Beurteilung ihrer Entwicklungslinien, München 2001.
Berkowitz P., Virtue and the Making of Modern Liberalism, Princeton 2000.
Bloch M., Marxism and Anthropology, New York 2010.
Cooney D. W., Distributism Basics: A Brief Introduction, https://ethikapolitika.org/2014/08/08/distributism/ (12.09.2019).
Council of Georgist Organizations. An Introduction to Georgists Philosophy and Activity, http://www.cgocouncil.org/cwho.html (12.09.2019).
Dimand R., The Origins of the Keynesian Revolution, Aldershot 1988.
Emmett R. B., The Elgar Companion to the Chicago School of Economics, Cheltenham 2010.
Ficek R., Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland, Toruń 2020.
Ficek R., Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Man, „Roczniki Nauk Społecznych” 12 (2020) nr 1, s. 5–32, https://doi.org/10.18290/rns20481-1.
Ficek R., Love, Mercy and Social Justice in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Social Life, „Collectanea Theologica” 91 (2021) nr 1, s. 101–132, https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.1.05.
Galbraith J. K., Das Scheitern des Monetarismus. Von den Theorien Milton Friedmans zur
Weltfinanzkrise, „Blätter für deutsche und internationale Politik” 9 (2008), s. 69–80.
Gałkowski W., Być czy mieć?, „Ethos” 3 (1990) nr 3–4, s. 326–337.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska Gaudium et spes, 7.12.1965.
Gordon R. J., What Is New-Keynesian Economics?, „Journal of Economic Literature” 28 (1990) nr 3, s. 1115–1171.
Hagemann H., Nishizawa T., Ikeda Y., Austrian Economics in Transition: From Carl Menger to Friedrich Hayek, London–New York 2010.
Holcombe R. G., The Median Voter Model in Public Choice Theory, „Public Choice” 61 (1989) nr 2, s. 115–125.
James P., Steger M. B., Introduction, w: Globalization and Culture, vol. 4: Ideologies of Globalism, eds. P. James, M. B. Steger, Los Angeles–London 2010, s. IX–XXXI.
Jarocki S., Kultura gospodarcza, „Ateneum Kapłańskie” R. 62 t. 75 (1970), s. 240–247.
Kapp K. W., The Foundations of Institutional Economics, London–New York 2011.
Mannheim K., Ideologie und Utopie, Frankfurt am Main 2015.
Paxton R., The Anatomy of Fascism, London 2005.
Perkins H., Confession of an Economic Hit Man, San Francisco 2004.
Pietrzyk-Reeves D., Błąd antropologiczny komunizmu i odwrót od polityki, w: Totalitaryzm a zachodnia tradycja, red. M. Kuniński, Kraków 2016, s. 102–115.
Pipes R., Property and Freedom, New York 2000.
Redles D., Hitler’s Millennial Reich: Apocalyptic Belief and the Search for Salvation, New York 2005.
Sen A. K., Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation, Oxford 1981.
Small G., Connecting Economics to Theology, „Solidarity: The Journal of Catholic Social Thought and Secular Ethics” 1 (2011) nr 1, s. 1–2.
van der Leeuw S. E., Climate and Society: Lessons from the Past 10,000 Years, „AMBIO: A Journal of the Human Environment” 37 (2008) nr 14 specjalny, s. 476–482.
Wilberg P., Deep Socialism: A New Manifesto of Marxist Ethics and Economics, London 2003.
Wyszyński S., Budowa kultury chrześcijańskiej. Do członków „Odrodzenia” na Jasnej Górze, 15.09.1979, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 893–897.
Wyszyński S., Budowanie Wrocławia z żywych i wybranych kamieni. Wrocław – kościół św. Wojciecha 15.10.1966, w: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, s. 101–108.
Wyszyński S., Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej, Jasna Góra, 15.08.1979, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 888–892.
Wyszyński S., Duch Boży w wolnym człowieku. Podczas bierzmowania młodzieży akademickiej w Warszawie, 19.05.1977, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 778–782.
Wyszyński S., Duch Ewangelii w organizacji życia społeczno-zawodowego i publicznego w Polsce, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 801–809.
Wyszyński S., Homo Dei. Pierwsze kazanie świętokrzyskie, 13.01.1974, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 574–580.
Wyszyński S., Kościół jest najlepszym sprzymierzeńcem waszych dążeń. Do NSZZ „Solidarność” regionu Wielkopolska, Gniezno 4.02.1981, w: S. Wyszyński, Do „Solidarności”, Warszawa 1996, s. 50.
Wyszyński S., Matka – Syn – rodzina, Warszawa – kościół św. Krzyża, 11.01.1976, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 676–683.
Wyszyński S., Miłość i sprawiedliwość społeczna. Rozważania społeczne, Poznań 1993.
Wyszyński S., Moc żywej wiary w ciężkiej sytuacji Kościoła. Do duchowieństwa w Gdańsku, 23.11.1960, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 161–167.
Wyszyński S., Naród – Kościół – Państwo. Kazanie świętokrzyskie, 25.01.1976, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 705–713.
Wyszyński S., Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej, Jasna Góra, 22.01.1963, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 195–200.
Wyszyński S., O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 29–40.
Wyszyński S., Problem pracy górników w Polsce. List do księdza biskupa Herberta Bednorza, 2.02.1978, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 810–814.
Wyszyński S., Sumienie prawe u podstaw odnowy życia narodowego. Do wiernych w archikatedrze warszawskiej, 6.01.1981, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 986–994.
Wyszyński S., Uświęcenie doczesności. Do duchowieństwa Warszawy, 3.08.1962, w: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, s. 188–194.
Wyszyński S., W obronie życia nie narodzonych, w: Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, Paris 1975, s. 147–152.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
