Specyfika kalwaryjskich listów modlitewnych jako świadectw historycznych ukazujących realia lat 60. i 70. XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.5504Słowa kluczowe:
Polska Ludowa, prośby modlitewne, religijność, sanktuarium w Kalwarii ZebrzydowskiejAbstrakt
Artykuł jest prezentacją źródła historycznego, jakim są listy modlitewne kierowane do sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. Autor koncentruje się na religijności piszących. W swoim wywodzie najpierw przedstawia historię bernardyńskiego sanktuarium. W drugiej kolejności podejmuje temat terytorialnego pochodzenia nadawców korespondencji. W trzeciej ukazuje specyfikę samych próśb w okresie Gomułkowskim, by w czwartej podjąć takie samo zamierzenie co do okresu Gierkowskiego. Listy – supliki modlitewne dokumentują głównie życie codzienne, są wyrazem żarliwości religijnej. Wielka historia polityczna wzmiankowana jest śladowo, np. w odniesieniu do prymasa Stefana Wyszyńskiego i Millennium Chrztu Polski, a później wyboru papieża – Polaka. Artykuł jest oparty na źródłach, które dokumentują kulturę religijną przed zaistnieniem fenomenu określanego jako „Kalwaria Papieska”.
Bibliografia
Archiwum Prowincji Ojców Bernardynów w Krakowie, [Kult Matki Bożej Kalwaryjskiej w cudownym obrazie] IVC 172 (1965), IVC 15 (1966), IVC 173 (1967), IVC 16 (1970), IVC 18 (1974), IVC 20 (1976).
Archiwum Prowincji Ojców Bernardynów w Krakowie, [Kult Pana Jezusa Cierpiącego w Kalwarii Zebrzydowskiej] IVC 187 (1967), IVC 188 (1972), IVC 114 (1978).
Archiwum Prowincji Ojców Bernardynów w Krakowie, [Sanktuarium Kalwaryjskie – msze święte, prośby, podziękowania] IVC 31 (1966), IVC 32 (1973).
Borowik I., Religijne oblicze Polski na tle Europy, w: Kultury religijne. Perspektywy socjologiczne, red. A. Wójtowicz, Warszawa 2005, s. 31–43.
Chadam A., Zarys dziejów Kalwarii Zebrzydowskiej, Kalwaria Zebrzydowska 1984.
Czachowski H., Cuda, wizjonerzy i pielgrzymi. Studium religijności mirakularnej końca XX wieku w Polsce, Warszawa 2003.
Czarnowski S., Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, w: S. Czarnowski, Dzieła, t. 1: Studia z historii kultury, Warszawa 1956, s. 88–107.
Dzik J., Kalwaria Zebrzydowska jako Nowe Jeruzalem, w: Kalwaria Zebrzydowska – polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. C. Gniecki, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 81–116.
Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii teorii oddziaływania, przeł. E. Klekot, Kraków 2005.
Gapiński B., Interpretacja wybranych przykładów religijności typu ludowego z najnowszej historii Polski, w: Wybrane zagadnienia najnowszej historii religijno-kulturowej. Kujawy Zachodnie i kontekst ponadlokalny, red. B. Gapiński, Gniezno 2017, s. 145–203.
Gapiński B., Przedmowa do II wydania. Religia, historia i życie, w: Wybrane zagadnienia najnowszej historii religijno-kulturowej. Kujawy Zachodnie i kontekst ponadlokalny, red. B. Gapiński, Gniezno 2017, s. 7–20.
Gapiński B., Sacrum i codzienność. Prośby o modlitwę nadsyłane do Kalwarii Zebrzydowskiej w latach 1965–1979, Warszawa 2008.
Gapiński B., Związki Polonii z sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej w świetle korespondencji klasztoru (lata 1965–1979), „Przegląd Kalwaryjski” 2007/2008 nr 11–12, s. 229–251.
Graff T., Wołyniec B., Wróbel E. E., Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny, Kraków 2020.
Grygiel S., Tischner J., Szkic o religijności wsi współczesnej, „Miesięcznik Znak” (1966) nr 12, s. 1455–1473.
Kazanowska Z., Zasięg kultu terytorialnego Matki Boskiej Kalwaryjskiej w latach 1970–1980 w świetle korespondencji klasztoru, ,,Przegląd Kalwaryjski” 1996 nr 2, s. 31–36.
Kowalski P., Samotność i wspólnota. Inskrypcje w przestrzeni współczesnego życia, Opole 1993.
Kubiakowie K. i I., Kalwaryjskie opowieści, „Spotkania” 8–14.04.1993, s. 34–37.
Kubiakowie K. i I., Misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, „Polska Sztuka Ludowa” (1978) nr 3–4, s. 143–160.
Moryc C., Obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej – „Beskidzka Eleusa”, w: Kalwaria Zebrzydowska – polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. C. Gniecki, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 261–286.
Murawiec W., Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Zebrzydowska 1987.
Niedźwiedź A., Obraz i postać. Znaczenie wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków 2005.
Niedźwiedź A., Wszyscy jesteśmy kalwarianami. Religijność ludowa: dywersanci w Ziemi Ulro [wywiad M. Kuźmińskiego i P. Mucharskiego], „Tygodnik Powszechny” (2006) nr 34, s. 8.
Olszewski D., Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1996.
Piwosz F., Kalwaria papieska, w: Kalwarii Zebrzydowskiej, w: Kalwaria Zebrzydowska – polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. C. Gniecki, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 165–180.
Sitnik A. K., Geneza sanktuarium pasyjno-maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej, w: Kalwaria Zebrzydowska – polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. C. Gniecki, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 21– 48.
Skibiński P., Odnowa tej ziemi. I Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, czerwiec 1979, Warszawa 2020.
Słabek H., O społecznej historii Polski 1945–1989, Warszawa 2015.
Szukiewicz M., Wskrześmy misterium maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej (projekt widowiska religijnego), „Tęcza. Ilustrowany Miesięcznik” (1937) nr 9, s. 21–30.
Śpiewnik kalwaryjski, opr. A. Chadam, Kalwaria Zebrzydowska 1997.
Świerczek E., Kalwaria jako polska Jerozolima, w: Kalwaria Zebrzydowska – polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego, red. C. Gniecki, Kalwaria Zebrzydowska 2002, s. 49–59.
Tokarska-Bakir J., Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Kraków 2000.
Wojtyła K. – Jan Paweł II, Do tronu łaski. Kazania – przemówienia – homilie w sanktuarium pasyjno-maryjnym w Kalwarii Zebrzydowskiej, Kalwaria Zebrzydowska 2020.
Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H. E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 113–122.
Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Wyszyńska J., Obraz Matki Boskiej Myślenickiej jako pierwowzór obrazu Matki Boskiej Kalwaryjskiej, Kraków 1995.
Zboińska-Daszyńska B., W Kalwarii Zebrzydowskiej przed pięćdziesięciu laty, „Rocznik Krakowski” 46 (1975), s. 35–48.
Zowczak M., Biblia ludowa. Interpretacja wątków biblijnych w kulturze ludowej, Toruń 2013.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Bartłomiej Gapiński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
