Il formalismo interpretativo nell’impiego dell’argomento “ex auctoritate”
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.20203Słowa kluczowe:
argomento “ex auctoritate”, formalismo giuridico, giurisprudenza, teoria dell’argomentazione, Tribunale della Segnatura ApostolicaAbstrakt
Nel processo dell’argomentazione giuridica, che un interprete utilizzi un argomento autoritativo facendo riferimento alla linea giurisprudenziale ormai consolidata, debba essere consapevole del pericolo di poter essere accusato dell’impiego del formalismo giuridico. In questo scritto, detta problematica è stata esaminata in relazione alla giurisprudenza pubblicata dal Supremo Tribunale della Segnatura Apostolica, perché a tale giurisprudenza fanno generalmente riferimento sia i giudici del medesimo Tribunale, quando trattano i casi simili (già risolti), sia i superiori ecclesiastici entro l’ambito della potestà amministrativa di governo da loro esercitata. I primi risultati di quest’indagine autorizzano di affermare che il formalismo giurisprudenziale non è eccessivo nel senso di aver la forza di pregiudicare la controversia e risolverla in termini della correttezza procedimentale, ma dell’ingiustizia di fatto. L’impiego del formalismo rafforza piuttosto l’autorità dello stesso Supremo Tribunale ogniqualvolta un giudice amministrativo faccia riferimento ad una controversia analoga (rispetto a quella attualmente in esame) ed emette una sentenza simile.
Bibliografia
Amato S., Metodo e uso del metodo nel formalismo giuridico, “Rivista internazionale di filosofia del diritto” 58 (1981), p. 373–390.
Arrieta J. I., La salus animarum quale guida applicativa del diritto da parte dei pastori, “Ius Ecclesiae” 86 (2001) n. 1–2, p. 343–374.
Barak A., Purposive Interpretation in Law, Oxford 2005.
Benedetto XVI, Discorso all’Inaugurazione dell’Anno Giudiziario del Tribunale della Rota Romana, 21 gennaio 2012, “Acta Apostolicae Sedis” 104 (2012), p. 103–107.
Bobbio N., Formalismo giuridico, in: Giusnaturalismo e positivismo giuridico, ed. N. Bobbio, Bari 2011, p. 64–77.
Canosa J., La tutela giurisdizionale nei confronti della pubblica amministrazione ecclesiastica, in: ed. J. Wroceński, M. Stokłosa, La funzione amministrativa nell’ordinamento canonico. XIV Congresso internazionale di diritto canonico, vol. 2, eds. J. Wroceński, M. Stokłosa, Warszawa 2012, p. 774–777.
Chiarloni S., Contrasti tra diritto della difesa e obbligo della difesa: un paradosso del formalismo concettualista, “Rivista di diritto processuale” 98 (1982), p. 641–663.
Cipriani F., Vecchie e nuove forme del formalismo processuale, “Foro Italiano” 143 (1994), p. 724–736.
Errázuriz C. J., La salus animarum tra dimensione comunitaria ed esigenze individuali della persona, “Ius Ecclesiae” 86 (2001) n. 1–2, p. 327–341.
Feliciani G., Le basi del diritto canonico, Bologna 2002.
Giacchi O., Diritto canonico e dogmatica giuridica moderna, “Foro Italiano” 64 (1939), p. 162–187.
Giacchi O., La norma nel diritto canonico, “Jus” 3 (1976), p. 23–36.
Hart H. L. A., Pojęcie prawa, tłum. J. Woleński, Warszawa 2020.
Herranz J., Salus animarum, principio dell'ordinamento canonico, “Ius Ecclesiae” 86 (2001) n. 1–2, p. 291–306.
Jori M., Il formalismo giuridico, Milano 1980.
Leiter B., Legal Formalism and Legal Realism: What is the Issue?, “University of Chicago Public Law and Legal Theory Working Paper” 320 (2010), p. 111–133.
Libertini M., Il vincolo del diritto positivo per il giurista, in: Diritto positivo e positività del diritto, ed. G. Zaccaria, Torino 1991, p. 73–82.
Lyons D., Legal Formalism and Instrumentalism – a Pathological Study, “Cornell Law Review” 66 (1980–1981), p. 949–972.
Matczak M., Summa iniuria. O błędzie formalizmu w stosowaniu prawa, Warszawa 2007.
Michowicz P., La función nomofilática a través del precedente jurisprudencial de la Signatura Apostólica, “Ius Canonicum” 62 (2022) n. 23, p. 249–277.
Michowicz P., Razonamiento por principios. Aproximación canonística, “Ius Canonicum” 60 (2020) n. 120, p. 769–793.
Moneta P., La salus animarum nel dibattito della scienza canonistica, “Ius Ecclesiae” 86 (2001) n. 1–2, p. 307–326.
Pietrzykowski T., Naturalizm i granice nauk prawnych. Esej z metodologii prawoznawstwa, Warszawa 2017.
Pino G., Ex auctoritate, “Diritto & Questioni Pubbliche” 1 (2022), p. 283–303.
Pino G., L’interpretazione nel diritto, Torino 2021.
Schauer F., Formalism, “The Yale Law Journal” 97 (1988), p. 509–548.
Shapiro M., Judges as Liars, “Harvard Journal of Law and Public Policy” 17 (1997), p. 155–156.
Shklar J., Legalism, Cambridge, Massachusetts 1964.
Tobor Z., To do a great right, do a little wrong – rzecz o sędziowskich kłamstewkach, “Przegląd Podatkowy” 6 (2015), p. 15–22.
Valitutti A., Precedente giudiziale e argomento «ex auctoritate», “Rivista di diritto processuale” 74 (2019) n. 2, p. 494–508.
Giurisprudenza
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, Decretum definitivum, diei 11 decembris 1986, Prot. N. 18061/86 CA, in: Ministerium iustitiæ: Jurisprudence of the Supreme Tribunal of the Apostolic Signatura, ed. W. L. Daniel, Montréal 2011, p. 258–259.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, Decretum, diei 17 martii 2011, Prot. N. 44731/10 CA, “Ius Ecclesiae” 29 (2017), p. 665–667.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Sandri, diei 25 maii 2019, Prot. N. 53106/17 CA, “Ius Canonicum” 60 (2020), p. 869–885.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Monteiro Guimarães, diei 7 novembris 2013, Prot. N. 45923/11 CA, “Monitor Ecclesiaticus” 134 (2019), p. 35–49.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Burke, diei 12 iunii 2006, Prot. N. 38743/06 CA, “Ius Ecclesiae” 27 (2015), p. 105–114.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Rouco Varela, diei 27 novembris 2012, Prot. N. 46165/11 CA, “Ius Canonicum” 55 (2015), p. 759–762.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Augustoni, diei 4 maii 1996, Prot. N. 24388/93 CA, “Ius Ecclesiae” 10 (1998), p. 196–203.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Fagiolo, diei 22 semptembris 1992, Prot. N. 22036/90 CA, “Monitor Ecclesiasticus” 135 (2020), p. 81–83.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, Decretum, 3 maii 1995, Prot. N. 24388/93 CA, in: Ministerium iustitiæ: Jurisprudence of the Supreme Tribunal of the Apostolic Signatura, ed. and transl. W. L. Daniel, Montréal 2011, p. 503–513.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Caffarra, diei 21 maii 2011, Prot. N. 41719/08 CA, “Apollinaris” 85 (2012), p. 414–419.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Ratzinger, decretum, diei 27 octobris 1984, Prot. N. 10977/79 CA, “Il diritto ecclesiastico” 96/2 (1985) 260–270.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Sardi, diei 20 septembris 2012, Prot. N. 44731/10 CA, “Monitor Ecclesiasticus” 130 (2015), p. 351–358.
Supremum Signaturæ Apostolicæ Tribunal, coram Daneels, diei 2 octubris 2018, Prot. N. 52094/16 CA, “Ius Ecclesiae” 23 (2021) n.1, p. 241–251.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
