Architectura militaris w dziełach o. Benignusa Wanata

Abstrakt

Omawiam tu dwa dzieła Benignusa Wanata OCD, dotyczące warownego zespołu kościoła-
-sanktuarium Matki Bożej i klasztoru karmelitów bosych w Berdyczowie na Ukrainie. Początek tego zespołu zabytkowego stanowił zamek berdyczowski, darowany w 1634 roku zakonowi przez hr. Janusza Tyszkiewicza, przebudowany na obronny zespół klasztorny. W 1642 roku karmelici bosi otrzymali od fundatora obraz Matki Bożej, otoczony żywym kultem, koronowany w roku 1756 koronami poświęconymi przez papieża Benedykta XIV. Obronny klasztor nazwano Fortecą Najświętszej Maryi Panny. Autor omawia szczegółowo fortyfikacje klasztoru, które od wieków XVII–XVIII broniły go przed Tatarami, Kozakami, Rosjanami i zachłannością członków rodu Tyszkiewiczów. Twierdzę wzmacniano załogą wojskową i artylerią. W 1734 roku przeprowadzono modernizację twierdzy (arch. Jan de Witte). Twierdza broniła Polski przed Rosjanami w czasie konfederacji barskiej w roku 1768. Upadek Polski w roku 1793 położył kres fortecy. Rosja przeznaczyła zespół na cele świeckie. W czasie II wojny światowej kościół wraz z klasztorem i fortyfikacjami zostały spalone. Obraz Matki Boskiej zaginął. W roku 1991, gdy ogólnopolskim prowincjałem był o. Benignus Wanat, zakonnicy powrócili do Berdyczowa. Zespół został zrewaloryzowany jego staraniem, wraz z ufundowaniem nowego obrazu Matki Bożej, ukoronowanego w 1988 roku. Rewaloryzacja klasztoru i fortyfikacji jest nadal prowadzona siłami zakonu i ukraińskich władz Berdyczowa. Sanktuarium służy obydwu narodom.
Ostatni rozdział pracy jest poświęcony analizie fortyfikacji berdyczowskiego klasztoru pod kątem systematyki i specyfiki architektury obronnej od wieku XVII do czasów współczesnych.