Między obroną wolności a drogą do rewolucji. Strajk nauczycielski 1937 r.

Autor

  • Michał Wenklar Akademia Ignatianum w Krakowie Instytut Pamięci Narodowej Kraków

DOI:

https://doi.org/10.15633/fhc.2244

Słowa kluczowe:

ZNP, strajk, Wanda Wasilewska, Paweł Musioł, „Płomyk", front ludowy, KPP

Abstrakt

W marcu 1936 r. ukazał się poświęcony Związkowi Sowieckiemu numer wydawanego przez ZNP czasopisma dla młodzieży „Płomyk". Część ów­czesnej prasy określiła go jako element sowieckiej propagandy. W obronie swojego dobrego imienia wydawcy pisma wytoczyli jednej z gazet proces, który przegrali. Półtora roku później, we wrześniu 1937 r., rząd zawiesił Za­rząd Główny ZNP i wyznaczył kuratora. Jednym z zarzutów, oprócz tych dotyczących nieprawidłowości finansowych, były prokomunistyczne sym­patie polityczne.

W odpowiedzi na działania rządu część pracowników Zarządu Głów­nego zorganizowała strajk okupacyjny, wkrótce poparty przez samych na­uczycieli i wiele organizacji związkowych i politycznych. Strajk okazał się zwycięski, najpierw rząd odwołał dotychczasowego i powołał nowego ku­ratora, a następnie zjazd ZNP wyłonił nowy Zarząd Główny, złożony z klu­czowych działaczy sprzed strajku.

Dla badaczy bliskich ZNP działania rządu stanowiły zamach na wol­ności związkowe, a strajk miał charakter jedynie obrony wolności i swobód obywatelskich. Można jednak odnaleźć ślady bezpośrednich kontaktów KPP z inicjatorkami strajku i dążeń — przynajmniej niektórych działaczy, jak Wanda Wasilewska i Janina Broniewska — do eskalacji konfliktu i wy­wołania strajku generalnego.

Bibliografia

J. Broniewska, Tamten brzeg mych lat, Warszawa 1979.

A. J. Cieślikowa, Wielki skandal polityczny „Płomyka", „Zeszyty Prasoznawcze" 2004 nr 1—2, s. 177—178.

I. Desperak, Strajk przeciwko złej zmianie, http://krytykapolityczna.pl/ kultura/historia/strajk-przeciwko-zlej-zmianie/ (26.06.2017).

H. Glass, Wpływy Kominternu wśród nauczycieli. Materiały oświetlające cele i taktykę komunistów w Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1938.

A. Glimos-Nadgórska, Lewicowy charakter działań podejmowanych przez ZNP w walce o oblicze ideowe szkolnictwa powszechnego w międzywojennym województwie śląskim, w: Polska lewica wXX wieku. Historia — ludzie — idee, red. T. Ślęzak, M. Śliwa, Kraków 2004, s. 112—118.

B. Grześ, Obrona niezależności Związku Nauczycielstwa Polskiego (65. rocznica zawieszenia działalności ZNP), „Przegląd Historyczno- -Oświatowy" 2003 nr 1—2, s. 21—35.

E. Jamrozik, Na bezdrożach. O nielegalnej działalności Związku Nauczycielstwa Polskiego, Poznań 1937.

L. Jarosz, Musioł Paweł, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 22, Wrocław 1977. J. Kwapiński, Moje wspomnienia 1904—1939, Paryż 1965.

S. W. Maciszewski, Kartka z dziejów kryzysu w ZNP (1937—1938), „Rozprawy z Dziejów Oświaty XLI" (2002), s. 243 — 253.

I. Michalska, Czasopisma Związku Nauczycielstwa Polskiego dla dzieci w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, Łódź 1994.

A. Notkowski, Prasa Polskiej Partii Socjalistycznej 1918—1939. Przegląd wydawnictw warszawskich, cz. 1, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 1988 nr 27/3, s. 5-49.

Oni tworzyli obraz Górnego Śląska wXX wieku, red. A. Kubica, J. Mokrosz, Katowice-Rybnik 2017.

A. Paczkowski, Prasa polska w latach 1918—1939, Warszawa 1980.

Polsko-radzieckie stosunki kulturalne 1918—1939. Dokumenty i materiały, red. W. Balcerak, Warszawa 1977.

T. Szczechura, Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919—1939, Warszawa 1957 .

W. Wasilewska, Historia jednego strajku, Warszawa 1950.

C. Wycech, Wspomnienia 1905—1939, Warszawa 1969.

J. Żarnowski, „Lewica sanacyjna" w latach 1935—1939, „Przegląd Historyczny" 1958 nr 49/4, s. 714-737.

Pobrania

Opublikowane

2017-10-30

Numer

Tom 23 Nr 2 (2017)

Dział

Commentationes et dissertationes

Licencja

Prawa autorskie (c) 2018 Michał Wenklar

Creative Commons License

Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).