Trzy historie jednej Słowacji. O polskim piśmiennictwie okresu międzywojennego na temat sytuacji Słowaków w obliczu upadku monarchii habsburskiej
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3603Słowa kluczowe:
I Republika Czechosłowacka, stosunki polsko-czeskie, stosunki polsko-słowackie, historiografia, publicystyka, II Rzeczpospolita PolskaAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie stosunku polskiego piśmiennictwa okresu międzywojennego (publicystyki, historiografii) wobec roli Słowaków w dziele budowy I Republiki Czechosłowackiej oraz ich sytuacji we wspólnym z Czechami państwie. Zebrany materiał podzielono zasadniczo na trzy nurty: filowęgierski, filoczeski (filoczechosłowacki), filosłowacki, ale zwrócono także uwagę na zainteresowania Słowacją w ramach prowadzonych w II RP badań słowianoznawczych. Omawiane w niniejszym artykule prace starały się porównać położenie Słowaków pod panowaniem węgierskim oraz w czasach czechosłowackich, odpowiedzieć na pytanie o to czy istnieje naród czechosłowacki, w końcu wskazać, z kim państwo polskie powinno wiązać swoją przyszłość na arenie międzynarodowej (wspierać aspiracje Węgier do odzyskania Słowacji, ułożyć poprawne stosunki z Pragą, czy może wspierać narodowy ruch słowacki przeciwko Czechom).Bibliografia
Primary sources:
Batowski H., Unja czesko-słowacka, Warszawa 1931.
Batowski H., Współpraca słowiańska. Zagadnienia polityczne, kulturalne i gospodarcze w przeszłości i teraźniejszości, Warszawa 1946.
Batowski H., Wzajemność słowiańska. Problemy polityczne i kulturalne w przeszłości i teraźniejszości, Bellona, R. 12, nr 35 (1930), pp. 335 – 382.
Batowski H., Zarys dziejów Słowacji w ostatnim dwudziestoleciu (1918–1937), Kraków 1938.
Batowski H., Zwięzły zarys dziejów Słowiańszczyzny, Kraków 1948.
Baudouin de Courtenay J., Czy istnieje naród i język czechosłowacki, Głos Polski, R. 7, vol. 158 (1924), s. 1.
Białynia Chołodecki J., Zborów. Pole chwały czesko-słowackiego oręża, Lwów 1924.
Bocheński A., Między Niemcami a Rosją, Warszawa 1937.
Dąbrowski J., Węgry, Kraków 1924.
Filochowski W., Cierpkie pobratymstwo, Warszawa 1938.
Gołąbek J., Życie polityczne Słowaków, Nasza Przyszłość, vol. 40 (1934), s. 32 – 64.
Grotowski Ż., Hanusz J., Od Przemysława do Masaryka (Rys historyczny) (Czechy mocarstwowe – odrodzenie narodowe – Republika Czechosłowacka), Kraków 1928.
Heck R., Orzechowski M., Historia Czechosłowacji, Wrocław, Warszawa 1969.
Hrušovský F., Zarys dziejów słowackich do r. 1918, Kraków 1938.
[Jakubski Z.] Niepokoyczycki K., Słowacy i Czesi. Zarys stosunków, Warszawa 1937.
Jehlicka F., Problem słowacki (stosunki na południowej granicy Polski), Warszawa 1922.
Jehliczka F., Quo Vadis Słowaczyzno?, Warszawa [1935].
Kierski K., Kwestja słowacka w przededniu rozstrzygnięcia, Poznań 1938.
Kierski K., Masaryk a Polska, Poznań 1934.
Kierski K., Masaryk a Polska, Poznań 1935.
Kierski K., Problemat polsko-czeski, Poznań 1931.
Korowicz M. S., Dzisiejsza Czechosłowacja z I mapką, Katowice 1948.
Korowicz M. S., Zarys dziejów Słowacji, Katowice, Wrocław 1948.
Krofta K., Zwięzłe dzieje Czechosłowacji, tłum. J. Magiera, Kraków 1934.
Kudela J., Czeskosłowackie i polskie wojsko w Rosji, Warszawa 1929.
Kurnatowski J., Czechosłowacja i Czechosłowacy, Frysztat 1926.
Kurnatowski J., Czesi i Słowacy, Warszawa 1933.
Lehr-Spławiński T., Piwarski K., Wojciechowski Z., Polska–Czechy. Dziesięć wieków sąsiedztwa, red. Z. Wojciechowski, Katowice, Wrocław 1947.
Łypacewicz W., Stosunki polsko-czeskie, Warszawa 1936.
Magiera J., Literatura czeska i słowacka, Warszawa 1929.
Magiera J., Od Białej Góry do Republiki Czechosłowackiej. Odczyt wygłoszony w „Powszechnych wykładach Uniwersytetu Jagiellońskiego” w 1927 r., Kraków [1927].
Niebezpieczeństwo korytarza czesko-rosyjskiego. Konieczność granicy polsko-węgierskiej. Co mówi o tem prasa polska? (z 2 mapami), Warszawa 1920.
Raubal S., Granica polityczna polsko-czechosłowacka, Warszawa 1927.
Scholze-Srokowski W., Józef Kudela, Czechosłowackie i polskie wojsko w Rosji. Warszawa 1929. Nakładem Hoesicka [recenzja], Bellona, R. 12, vol. 36 (1930), pp. 462 – 464.
Scholze-Srokowski W., Wojsko polskie na Syberji, Bellona, R. 12, vol 36 (1930), pp. 465 – 505.
Semkowicz W., Polacy i Słowacy w dziejowym stosunku, Kraków 1938.
Sieroszewski W., Dalaj-Lama. Powieść, t. 1 – 2, Kraków 1927.
Słowacja i Słowacy, red. W. Semkowicz, t. 1–2, Kraków 1937–1938.
„Słowak”, Rola Słowaczyzny w militarnym sojuszu Czechów z bolszewicką Rosją (tragedja narodu słowackiego), Nasza Przyszłość, vol. 47 (1936), pp. 70 – 109.
[Sopicki S.] Leskowiec K., Ku federacji z Czechosłowacją, Londyn 1941.
Stanek I., Zdrada i upadek. Z dziejów ruchu ludackiego w Słowacji, Warszawa 1962.
[Stapiński T.] Janowicz T., Czesi. Studjum historyczno-polityczne, Kraków 1936.
Studnicki W., Kwestja Czechosłowacja a racja stanu Polski, Warszawa 1938.
Studnicki W., Kwestja Czechosłowacja a racja stanu Polski, Warszawa 1938.
Tetmajer W., Istota sporu czesko-polskiego, Kraków 1919.
Unger F., Dlaczego Czesi nienawidzą Polski i Polaków?, Nasza Przyszłość, vol. 53 (1937), pp. 38 – 45.
Wolanowski L., Śladami brudnej sprawy, Warszawa 1954.
Zdziechowski M., Tragedja Węgier a polityka polska, Wilno 1920.
Zdziechowski M., Węgry i dookoła Węgier. Szkice polityczno-literackie, Wilno 1933.
Secondary sources:
Bieńkowski W., Semkowicz Władysław, in: Polski słownik biograficzny, t. 36, Warszawa–Kraków 1995–1996.
Dejmek J., Edvard Beneš a Polska międzywojenna (Uwagi w związku z jednym z aspektów polityki zagranicznej Beneša), Dzieje Najnowsze, vol. 3 (2000), pp. 89 – 118.
Essen A., Stosunki polsko-czechosłowackie 1925–1934. Szanse i zaniechania, in: Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku, red. E. Orlof, Rzeszów 1999, s. 69 – 88.
Giza A., Słowacja przełomu XIX i XX wieku w opisach polskich podróżników, Szczecin 2004.
Gniazdowski M., Kwestia słowacka a polska idea „Trzeciej Europy”, in: Modernizacja, centrum, peryferie. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Ryszarda Stemplowskiego, red. W. Borodziej, S. Dębski, Warszawa 2009.
Gniazdowski M., Obóz piłsudczykowsko-sanacyjny wobec słowackiego ruchu autonomistycznego, in: Stosunki polsko-słowackie w I połowie XX wieku (materiały pokonferencyjne), red. J. Głowińska, Wrocław 2006, pp. 28 – 45.
Gniazdowski M., „Zbližovacia akcia”. Predpoklady, rozvoj a výsledky pol’ského záujmu o Slovensko v medzivojnovom období, Kontakty, vol. 16 (2018), pp. 41 – 52.
Godlewski P., Polskie widzenie Słowaków, Dzieje Najnowsze, vol. 2 (1999), pp. 143 – 155.
Grudzień S., Działalność akademicka Henryka Batowskiego we Lwowie (1925–1927), Historia i Polityka, vol. 1 (8) (2009), pp. 133 – 150.
Grudzień S., Henryk Batowski a współpraca słowiańska (do 1939 roku), in: Henryk Batowski 1907–1999. Materiały z Sesji Naukowej PAU w dniu 18 kwietnia 2000 r., red. R. Majkowska, Kraków 2003, pp. 35 – 54.
Grzegorczyk P., Filochowski Wacław, in: Polski słownik biograficzny, vol. 6, Kraków 1948, s. 463 – 464.
Grzybek W., Magiera Jan Franciszek, in: Polski słownik biograficzny, t. 19, Wrocław [et al.] 1974, pp. 133 – 134.
Jagiełło M., Słowacy w polskich oczach. Obraz Słowaków w piśmiennictwie polskim, vol. 1 – 2, Warszawa, Nowy Targ 2005.
Janek I., František Jehlička and his activity in support of the Hungarian revision in Czechoslovakia in 1919–1938, Dvacáté Století, vol. 7, issue 2 (2015), pp. 43 – 55.
Konarski S., Kurnatowski Jerzy Karol, in: Polski słownik biograficzny, vol. 16, Wrocław [et al.] 1971, pp. 243 – 244.
Kornat M., Minister Józef Beck a sprawa słowacka. Refleksje i spostrzeżenia, Kontakty, vol. 16 (2018), pp. 99 – 107.
Kosicka-Pajewska A., Polska między Rosją a Niemcami. Koncepcje polityczne Adolfa Bocheńskiego, Poznań 1992.
Kozeński J., Czechosłowacja w polskiej polityce zagranicznej w latach 1932–1938, Poznań 1964.
Kozeński J., Próby zbliżenia polsko-czechosłowackiego w latach 1926–1931, Przegląd Zachodni, vol. 2 (1964), pp. 310 – 327.
Kozeński J., Towarzystwo polsko-czechosłowackie w Poznaniu w latach 1923–39, Przegląd Zachodni, vol. 2 (1960), pp. 337 – 346.
Koźmiński M., O stosunkach politycznych polsko-węgierskich w okresie międzywojennym (1918–1939), in: Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918–1939, red. Żarnowski, Wrocław [et al.] 1977, pp. 263 – 303.
Landau Z., Łypacewicz Wacław, in: Polski słownik biograficzny, vol. 18, Wrocław [et al.] 1973, pp. 596 – 598.
Lewicki K., Chołodecki Białynia Józef Dominik, in: Polski słownik biograficzny, vol. 3, Kraków 1937, pp. 403 – 404.
Lewkowicz Ł., Słowacja w polityce zagranicznej II Rzeczpospolitej – zarys problematyki, in: Między Rosją a Niemcami. Dyplomacja środkowoeuropejska w XX wieku, vol. 1, red. E. Alabrudzińska, Toruń 2014, pp. 148 – 163.
Łysek D., Obraz Słowaków w polskiej publicystyce w I połowie XX wieku (do 1938 roku). Postrzeganie słowackiej odrębności w kontekście „czesko-słowackiej wzajemności” i czechosłowakizmu, Klio, R. 39, vol. 4 (2016), pp. 119 – 138.
Marszał T., Jerzy Karol Kurnatowski (1874–1934), Biuletyn Szadkowski, vol. 5 (2005), pp. 7 – 29.
Muszalski E., Kierski Kazimierz, in: Polski słownik biograficzny, vol. 12, Wrocław [et al.] 1966–1967, pp. 429 – 430.
Nitsch K., Baudouin de Courtenay Jan, in: Polski słownik biograficzny, vol. 1, Kraków 1935, pp. 359 – 362.
Orlof E., Polskie badania słowacystyczne. Historiografia XX w., Dzieje Najnowsze, vol. 3 (1998), pp. 87 – 101.
Orlof E., Uwarunkowania polityczne polsko-słowackich kontaktów kulturalnych w dwudziestoleciu międzywojennym (ze szczególnym uwzględnieniem pracy konsulatów polskich w Słowacji), in: Polsko-słowackie stosunki po roku 1918, red. H. Mieczkowska, J. Hvišč, Wrocław 2002, pp. 147 – 158.
Roszkowski J. M., Stanowisko „Świata słowiańskiego” wobec sytuacji Słowaków i Polaków w Królestwie Węgierskim na początku XX w., in: Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku, red. E. Orlof, Rzeszów 1999, pp. 9 – 19.
Roszkowski J. M., „Zapomniane Kresy”. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895–1925, Nowy Targ 2018.
Sikorski T., Jerzy Karol Kurnatowski (1874–1934). Solidaryzm, kooperatyzm i pomoc wzajemna, Szczecin 2018.
Szklarska-Lohmannowa A., Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918–1925, Wrocław, Warszawa, Kraków 1967.
Szymankiewicz B., Koncepcje sojuszy polsko-czechosłowackich, Historia Slavorum Occidentalis, vol. 1 (2013), pp. 165 – 178.
Trajdos T. M., Władysław Semkowicz wobec Słowacji, in: Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku, red. E. Orlof, Rzeszów 1999, pp. 109 – 127.
Wierczyński S., Gołąbek Józef, in: Polski słownik biograficzny, t. 8, Wrocław [et al.] 1959, pp. 244 – 245.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
