Poszukiwanie sensu we Wszechświecie emergentnym
DOI:
https://doi.org/10.15633/ss.466Słowa kluczowe:
decoherence, emergence, God, panentheism, quantum cosmology, supervenienceAbstrakt
The relation of emergence finds more and more application areas in philosophical and scientific researches. By displaying its sources within the current of British Emergentism and by formulating conditions for that relation, the paper analysis a validity of reference between the concept of emergence and two issues developed by contemporary physics: Copenhagen interpretation of quantum decoherence and the beginning of Universe within selected models of quantum cosmology. Complementally, an idea of emerging God that – entangled in natural world structures – confers the sense upon it, is introduced. Such an operation emphasizes a universality of emergence relation in explaining connections between consecutive levels of ontological structures.Bibliografia
Alexander S., Space, Time, and Deity. The Gifford Lectures at Glasgow 1916–1918, Macmillan and Co., London 1927.
Ambjorn J., Jurkiewicz J., Loll R., „3d Lorentzian, Dynamically Triangulated Quantum Gravity”, Nuclear Physics Proceedings Supplements, 106 (2002), s. 980–982.
Ashtekar A., Bojowald M., Lewandowski J., „Mathematical structure of loop quantum cosmology”, Advances in Theoretical and Mathematical Physics, 7 (2003), s. 233–268.
Bain A., Logic, Book II & III, London 1870.
Broad C.D., The Mind and Its Place in Nature, Routledge and Kegan Paul, London 1925.
Campbell D.T., „‘Downward causation’ in Hierarchically Organized Biological Systems”, [w:] Ayala F.J., Dobzhansky T. (eds), Studies in the Philosophy of Biology, Macmillan Press 1974, s. 179–186.
Chalmers D., „Strong and Weak Emergence”, [w:] Clayton P., Davies P. (eds): The Re-Emergence of Emergence. The Emergentist Hypothesis from Science to Religion, Oxford 2006, s. 244–256.
Clayton P., „Conceptual Foundations of Emergence Theory”, [w:] Clayton P. Davies P. (eds): The Re-Emergence of emergence. The Emergetist Hypothesis from Science to Religion, Oxford 2006, s. 1–31.
Clayton P., Davies P. (eds), The Re-Emergence of Emergence. The Emergentist Hypothesis from Science to Religion, Oxford 2006.
Davidson D., „Mental Events”, [w:] Foster L., Swanson J.W. (eds): Experience and Theory, Duckworth, London 1970, s. 79–101.
Dziadkowiec J., „Tworzenie świata – stwarzaniem Boga. Metafizyka Samueala Alexandra i Alfreda Northa Whiteheada”, [w:] Czarnuch M., Oko J. (red.), Finding Design in Nature? Interdyscyplinarna dyskusja wokół ewolucji, Wydawnictwo Emmanuel, Katowice 2007, s. 15-27.
Dziadkowiec J., „Warunki emergencji biologicznej w świetle sporu emergentyzm-redukcjonizm”, Roczniki Filozoficzne, LVII (1) (2009), s. 5-27.
Everett H., „‘Relative state’ Formulation of Quantum Mechanics”, Review Modern Physics, 29 (1957), s. 454–462.
Feynman R., QED. Osobliwa teoria światła i materii, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1992.
Golbiak J., Początek świata w kosmologii kwantowej, rozprawa doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2007.
Hartle J.B., Hawking S.W., „Wave Function of the Universe”, Physics review, D28 (1983), s. 2960–2975.
Hartshorne Ch., Man’s Vision of God and the Logic of Theism, Archon, Hamden 1964.
Heller M., Życinski J., Wszechświat i filozofia. Szkice z filozofii i historii nauki, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1980.
Heller M., Ewolucja kosmosu i kosmologii, PWN, Warszawa 1985.
Heller M., Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia wszechświata, Prószynski i S-ka, Warszawa 2002.
Heller M., Sens życia i sens Wszechświata. Studia z teologii współczesnej, Biblos, Tarnów 2008.
Kim J., „Emergence: Core ideas and issues”, Synthese, 151 (2006), s. 547-559.
Korn R. W., „The Emergence Principle in Biological Hierarchies”, Biology and Philosophy, 20 (2005), s. 137–151.
Lewes G.H., The Problems of Life and Mind, vol. 2, Kegan Paul, Trench, Turbner, & Co., London 1875.
McCarthy J., The Naturalism of Samuel Alexander, King’s Crown Press, New York 1948.
McLaughlin B., „Emergence and Supervenience”, Intellectica, 25 (2) (1997), s. 25–43.
McLaughlin B., „The Rise and Fall of British Emergentism”, [w:] Bedau M., Humphreys P. (eds): Emergence: Contemporary Readings in Philosophy and Science, A Bradford Book, Cambridge 2008, s. 19–59.
Metallmann J., Determinizm w biologii, Biblos, Tarnów 2002.
Mill J.S., The System of Logic, Longmans, Green, Reader, and Dyer, London 1872.
Morgan C.L., Emergent Evolution, Williams & Norgate, London 1923.
Mścisławski Ł., „Dziwne twierdzenie z teorii kwantów”, Semina Scientiarum, 4 (2005), s. 83–93.
Musther H.D., Wprowadzenie do filozofii przyrody, WAM, Kraków 2005.
Niziński R., Między teizmem a panteizmem. Charlesa Hartshorne’a procesualna filozofia Boga, Wydawnictwo KUL, Lublin 2002.
Peacocke A., Clayton P., In Whom We Live and Move and Have Our Being: Scientific Reflections on a Panentheistic World, Eerdmans, Grand Rapids 2004.
Poczobut R., Między redukcją a emergencją. Spór o miejsce umysłu w świecie fizycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
Seevinck M.P., Parts and Wholes. An Inquiry into Quantum and Classical Correlations, Enschede, Netherlands 2008.
Sellars, W., „Is consciousness physical?”, Monist, 64 (1981), s. 66–90.
Stephan A., „Emergence – A Systematic View on its Historical Facets”, [w:] Beckerman A., Flohr H., Kim J. (eds), Emergence or Reduction? Essays on the Prospects of Nonreductive Physicalism, Walter de Gruyter 1992, s. 25–47.
Szydłowki M., Golbiak J., „Kwantowa emergencja Wszechświata”, VIII Polski Zjazd Filozoficzny, Warszawa 2008;<http://www.kul.lublin.pl/files/57/working papers/golbiak szydlowski z 2008.pdf>, 12.01.2012.
Szydłowski M., Tambor P., Kosmologia współczesna jako efektywna teoria Wszechświata – studium metodologiczne, VIII Polski Zjazd Filozoficzny, Warszawa 2008; <http://www.kul.lublin.pl/files/57/working papers/szydlowski tambor 2008f.pdf>, 12.01.2012.
Tryon E.P., „Is the Universe a Vacuum Fluctuation?”, Nature, 246 (1973), s. 396–397.
Vilenkin A., „Quantum Cosmology and the Initial State of the Universe”, Physical Review, D37 (1988), s. 888–897.
Whitehead A.N., Process and Reality. An Essay in Cosmology, The Free Press, New York 1978.
Życinski J., Teizm i filozofia analityczna, t. 2, Znak, Kraków 1988.
Życinski J., Wszechświat emergentny. Bóg w ewolucji przyrody, Lublin 2009.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Jakub Dziadkowiec
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
