Diecezja kamieniecka w świetle schematyzmu na 1831 rok (2). Dekanaty, parafie, zakony, kościoły i klasztory
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.06403Słowa kluczowe:
metropolia mohylowska, diecezja kamieniecka, duchowieństwo diecezjalne w Rosji, zakony w Rosji, Podole, gubernia podolska, Kamieniec PodolskiAbstrakt
The presented text is an article describing the administrative structure of the Kamieniec diocese in the light of the schematics published for 1831. It is part of a project aimed at describing the state of the diocese in Russia before the November Uprising, which accelerated the actions of the Russian authorities to limit the activities of the Catholic Church. The text describes the boundaries of the diocese, deanery, parishes, male and female monasteries functioning in the diocese, and the churches functioning at that time. Following the decision of the authorities recognized by the Holy See, the diocese, which was reactivated in 1798, with the capital of Kamieniec Podolski, covered the area of the Podolia governorate. After the occupation of Bessarabia by Russia, its territory was subordinated to the authority of the bishop of Kamieniec (this was the case until the concordat concluded with the Holy See in 1847). In 1798 the diocese was divided into 8 deaneries, and until 1811 their number increased to 10. In the fall of 1830, there were 102 parishes in the diocese (97 in the Podolia province and 5 in Bessarabia). The diocesan clergy ran pastoral ministry and administered a benefice in 80 parishes, religious in 22. There were 29 monasteries and religious houses, 26 male orders and congregations and 3 female orders and congregations.Bibliografia
Archiwum Krakowskiej Kapituły Metropolitalnej w Krakowie (AKK), b. sygn., Acta visitationis generalis Dioecesis Camenecensis Podoliae… anno salutis 1777-mo, die 11-ma mensis Augusti inchoatae in anno vero seąuenti 1778 peractae et finitae.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 717, op. 2, sp. 1, Rapporta różne Kamienieckiego Rzymsko-Katolickiego Konsystorza oraz Dziekanów i innych Xięży Diecezyi Kamienieckiey przychodzące w Roku 1808.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 717, op. 2, sp. 2, Papiery różne Przychodzące do Kancellaryi Zadwornej, [1804].
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 717, op. 2, sp. 3, Żórnał Odchodzących Dzieł z Kancellaryi Zadworney w Roku 1807.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 717, op. 2, sp. 4, Raporta przybyłe w R[ok]u 1806 do Kancellaryi Zadworney.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 717, op. 2, sp. 6, Żurnał wychodzących Expedycyi z Kancellaryi Zadworney Jaśnie Wielmożnego Biskupa Kamienieckiego Borgiasza Mackiewicza w Roku 1811.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 2, sp. 2, Wizyty dekanalne [diecezji kamienieckiej w] 1825 Roku.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 2, sp. 3, [Wizyty dekanalne diecezji kamienieckiej w 1826 roku.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 2, sp. 4, [Wizyty dekanalne diecezji kamienieckiej w 1827 i 1828 roku.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 2, sp. 22, Wizytacyjne opisanie kościołów za 1844 rok.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 2, sp. 133, Wizytacyjne Opisania Wszystkich Kościołów Diecezji Kamienieckiej Za 1862 rok.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 6, Protokuł Czynności Konsystorza Generalnego Rzymsko-Katolickiego Kamienieckiego w Roku 1799.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 7, [Wizytacyjny opis kościołów dekanatu bracławskiego z lat 1799–1823.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 21, [Wizytacyjne opisanie kościołów zakonnych diecezji kamienieckiej, 1823–1824.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 22, [Wizytacyjne opisanie kościołów zakonnych diecezji kamienieckiej, 1824.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 23, [Wizytacyjne opisanie kościołów parafialnych diecezji kamienieckiej, 1824.]
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 30, Wizyty Metropolitalne czternastu Klasztorów z roku 1829.
Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (DAChmO), sygn. f. 685, op. 4, sp. 31, [Wizytacyjne opisane kościołów i klasztorów z lat 1829–1830.]
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 178, op. 4, sp. 1, [Dokumenty przychodzące do kancelarii zadwornej bp. Kaspra Cieciszowskiego, 1793–1799.]
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 3, Opisania Kościołów Parafialnych, 1797.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 4, Acta Decanatus Dubnensis Congreg[a]t[io]n[u]m Dec[ana]l[iu]m ab A[nn]o 1796.
Bolesław z Ukrainy [Liwski J.B.], Kościół latyczowski „Tygodnik Ilustrowany” 1860, 1, nr 29, s. 255–256.
Directorium horarum canonicarum et missarum pro Dioecesi Luceoriae et Żytomiriensi in annum Domini bissextilem MDCCCLXXI, 1871 anno confectum, Kioviae 1871.
Directorium horarum canonicarum et missarum pro Dioecesi Luceoriae et Żytomiriensi in annum Domini MDCCCLXXII, 1872 anno confectum, Kioviae 1872.
Directorium officii Divini ac missarum dioecesis Camenecensis Podoliae in annum Christi MDCCCXIII…, Berdicov [1813].
Directorium officii Divini diaecesis Camenecensis in Podolia ac ecclesiarum in Bessarabia in annum Christi communem MDCCCXXX…, Luceoriae [1829].
Marczyński W., Statystyczne, topograficzne i historyczne opisanie guberni podolskiey z rycinami i mappami, t. 1, Wilno 1820.
Przeździecki A., Podole, Wołyń, Ukraina. Obraz miejsc i czasów, t. 1, Wilno 1841.
О бытіи въ Россіи для исповѣдающихъ Римскую вѣру шести Діоцезіямъ; о содержаніи Архіепископа, Епископовъ и при нихъ Суффрагановъ и Оффиціаловъ Генеральныхъ; о переносѣ на апелляцію дѣлъ изъ Консисторій; о зависимости чиновъ и должностей церковныхъ , а также Семинарій и школъ от Архіреевъ; о запрещеніи принимать или помѣщать Иностранныхъ Духовныхъ; о именованіи Архіепископа Могилевскаго Митрополитомъ; о прeбываніи его и о неимѣніи ему сношеній съ Иностранными землями, безъ дозволенія Верчной власти, 28 IV 1798 (№ 18.504) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 25: 1798–1799, Санкт Петербургъ 1830, s. 222–224.
О назначеніи границъ Губерніям: Новороссійской, Кіевской, Минской, Волынской, Подольской и Малороссійской, и о паздѣленіи ихъ на уѣзды [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 24: Съ 6 наября 1796 по 1798, Санкт Петербургъ 1830, s. 706–709.
О новомъ раздѣленіи Государства на Губерніи, 12 XII 1796 г. (№ 17.634) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 24: Съ 6 наября 1796 по 1798, Санкт Петербургъ 1830, s. 229–230.
О принятиі присяги отъ жителей вновь присоединенныхъ къ Россіи отъ Польши, при послѣднемъ ея паздѣлении, областей; объ устройствѣ оныхъ на основаніи Учрежденія о Губернияхъ и объ установлении Таможенъ , также пограничной цѣпи и стражи на новой граяницѣ, 1 V 1795 г. (№ 17.323) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 23: Съ 1789 по 6 наября 1796, Санкт Петербургъ 1830, s. 691–692.
О учрежденій Волынской и Подольской Губерній первой изъ 13, а послѣдней изъ 12 уѣздовъ, 5 VII 1796 г. (№ 17.352) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 23: Съ 1789 по 6 наября 1796, Санкт Петербургъ 1830, s. 727–728.
О штатахъ Оренбургской, Подольской и Волынской Губерній, 19 VII 1804 Оренбургской, Подольской и Волынской Губерній, 19 VII 1804 г. (№ 24.404) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 28: 1804–1805, Санкт Петербургъ 1830, s. 455–456.
О штатахъ Оренбургской, Подольской и Волынской Губерній, 19 VII 1804 Оренбургской, Подольской и Волынской Губерній, 19 VII 1804 г. (№ 24.404) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 44, вип. 2: Книга штатовъ. Отдѣленіе III и IV [1801–1808], Санкт Петербургъ 1830, s. 40–42.
Объ оставленіи изъ бывшихъ въ присоединенныхъ къ Россіи Областяхъ разныхъ Уніатскихъ Епархій Архіепископства Полоцкаго и Епископствъ Вржесткаго и Луцкаго; и о распространеніи указа о Епархіяхъ Римской вѣры и на Уніатовъ, 28 IV 1798 (№ 18.503) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 25: 1798–1799, Санкт Петербургъ 1830, s. 222.
Объ учрежденій для Римскаго исповѣданія въ Губерніяхъ: Минской, Волынской, Подольской, Брацлавской и Вознесенской двухъ Епархій, под наименованіемъ Пинской и Латичевской, 6 IХ 1795 г. (№ 17.379) [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи cъ 1649 годa, vol. 23: Съ 1789 по 6 наября 1796, Санкт Петербургъ 1830, s. 761–762.
Abraham W., Założenie biskupstwa łacińskiego w Kamieńcu Podolskim [w:] Księga pamiątkowa ku czci 250-tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza w r. 1661, t. 1, Lwów 1912, s. 1–39.
Bania Z., Wiraszka M., Kamieniec Podolski – miasto legenda. Zarys dziejów urbanistyki i architektury od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa 2001.
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. 2: Szkoły podstawowe i średnie, Rzym–Lublin 1991.
Białkowski L., Podole w XVI wieku. Rysy społeczne i gospodarcze, Warszawa 1920.
Bujak F., Historia osadnictwa ziem polskich w krótkim zarysie, Warszawa 1920.
Boudou A., Stolica Święta a Rosja. Stosunki dyplomatyczne między niemi w XIX stuleciu, t. 1, Kraków 1928.
Chachaj J., Łacińskie szkoły parafialne na terenie metropolii lwowskiej w epoce nowożytnej, Lublin 2005.
Dr Antoni J. [Rolle], Zameczki podolskie na kresach multańskich. Kamieniec nad Smotryczem, t. 1–2, Warszawa–Kraków 1880.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, L. Grzebień (oprac.), Kraków 1996.
Flaga J., Udział zakonów w duszpasterstwie parafialnym około roku 1772, „Roczniki Humanistyczne” 1979, 27, z. 2, s. 107–147.
[Gaworzewski J.], Zgromadzenie Księży Misjonarzy w Polsce. Okres I: 1651–1864 [w:] Księga pamiątkowa trzechsetlecia Zgromadzenia Księży Micjonarzy (1625–17/IV–1925), Kraków 1925, s. 66–132.
Iwnicki K., Katedra w Kamieńcu, Warszawa 1930.
Jankiewicz P.R., XVIII-wieczne klasztory kapucyńskie na Ukrainie, Kraków 2014.
Jurczenko S., Jednonawowe kościoły na Podolu z końca XVI i pierwszej połowy XVII w. [w.] Sztuka Kresów Wschodnich, t. 3, J.K. Ostrowski (red.), Kraków 1998, s. 107–119.
Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, H.E. Wyczawski (red.), Kalwaria Zebrzydowska 1985.
Kłoczowski J., Zakony męskie w Polsce w XVI–XVIII wieku [w:] Kościół w Polsce, t. 2: Wieki XVI–XVIII, J. Kłoczowski (red.), Kraków 1969, s. 483–730.
Królik L., Organizacja diecezji łuckiej i brzeskiej od XVI do XVIII wieku, M. Dębowska (oprac.), Biały Dunajec–Ostróg 2017.
Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieku, Kraków 2008.
Kula E., Organizacja i funkcjonowanie szkoły podwydziałowej w Kamieńcu Podolskim w czasach Komisji Edukacji Narodowej, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2016, 25, s. 621–633.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (1868–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1970, 20, s. 253–374.
Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772–1918, Kraków 1980.
Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin 2006.
Mucha J., Organizacja diecezji kamienieckiej do 1795 roku, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1983, 30, z. 4, s. 61–284.
Nagielski M., Piotr Potocki, wojewoda bracławski – Hektor kamieniecki, „Wieki Stare i Nowe” 2020, t. 15 (20), s. 42–60.
Prusiewicz A., Kamieniec Podolski. Szkic historyczny, Kijów–Warszawa 1915.
Rosowski W., Duchowieństwo w Winnicy w świetle spisu ludności z 1795 r., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2010, 94, s. 275–286.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1–15, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Warszawa 1880–1902.
Smora [Giżycki J.M.], Z przeszłości obydwóch Zgromadzeń w zaborze rosyjskim, cz. 5: Seminarya dyecezalne pod zarządem Księży Misjonarzy, „Roczniki Obydwóch Zgromadzeń Św. Wincentego a Paulo” 1913, 19, nr 3, s. 226–249.
Szczepaniak J., Diecezja kamieniecka ok. 1830 r., t. 1: Katalog kościołów i kaplic oraz duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego, Kraków 2019.
Szczepaniak J., Diecezja kamieniecka ok. 1830 roku – parafie i dekanaty, kościoły i kaplice, „Analecta Cracoviensia” 2015, 47, s. 151–180.
Szczepaniak J., Katolicy na Podolu od końca XVIII do połowy XIX stulecia (przegląd dotychczasowych badań i nowe dane statystyczne), „Textus et Studia” 2016, 2, nr 4 (8), s. 63–106.
Szlezynger P.S., Dawny kościół parafialny w Dzygówce na Bracławszczyźnie (Ukraina), „Ochrona Zabytków” 1999, 51, nr 1, s. 54–60.
Trajdos T.M., Kościół katolicki na średniowiecznym Podolu [w:] Kościoły chrześcijańskie na Podolu, T.M. Trajdos (red.), Warszawa 2015, s. 11–168.
Trajdos T.M., Kościół katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły (1386–1434), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2014, 141, z. 2, s. 315–337.
Trajdos T.M., Parafie katolickie na średniowiecznym Podolu, „Україна в Центрально-Східній Європі” 2003, 3, s. 101–116.
Urzędnicy podolscy XIV–XVIII wieku. Spisy, E. Janas, W. Kłaczewski, J. Kurtyka, A. Sochacka (oprac.), A. Gąsiorowski (red.), Kórnik 1998.
Wacław z Sulgostowa [Nowakowski E.], O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków 1902.
Wanat B.J., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Kraków 1979.
Wanat B.J., Życie i działalność karmelitów bosych w diecezji kamieniecko-podolskiej w latach 1622–1866 [w:] Pasterz i twierdza. Księga jubileuszowa dedykowana ks. bp. Janowi Olszańskiemu, ordynariuszowi diecezji w Kamieńcu Podolskim, Kraków–Kamieniec Podolski 2001, s. 323–356.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Notatka o niektórych naszych siedzibach trynitarskich, Kraków 1912.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Wykaz klasztorów dominikańskiej prowincji ruskiej, cz. 2, Kraków 1923.
Wołyniak [Giżycki J.M.], Zniesione kościoły i klasztory rzymsko-katolickie przez rząd rosyjski w wieku XIX-tym w diecezji łuckiej, żytomierskiej i kamienieckiej (gub. wołyńskiej, kijowskiej i podolskiej), „Nova Polonia Sacra” 1928, 1, s. 1–312.
Zagórski A., Życie religijne na Podolu w epoce wczesnonowożytnej, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2004, 6, s. 97–116.
Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 4, cz. 2: Kolegia i domy założone w pierwszej dobie rządów Zygmunta III (1588–1608), Kraków 1904.
Zharuk O., Posługa duszpasterska Ojców Bernardynów w Jarmolińcach na przełomie XVIII i XIX w., „Łódzkie Studia Teologiczne” 2018, 27, s. 235–256.
Коржик С., Летичівський замок: погляд крізь віки, „Науковий вісник «Межибіж»” 2016, № 1, s. 64–71.
Калініч Т.Д., Зміни територіального устрою Подільської губернії наприкінці XVIII – на початку XIX ст., „Проблеми історії Украіни XIX – початку XX ст.” 2006, 7, vol. 12, s. 222–229.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Jan Szczepaniak
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
