Manifestations of linguistic awareness related to language changes in the countryside. Based on “Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej” by Jerzy Sierociuk
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11306Keywords:
dialectology, dialect dictionary, chronological qualifiers of dialect lexisAbstract
The article contains a description of one of the manifestations of the language awareness of the inhabitants of the Łuków region included in the metatextual comments which are found in the contexts of using specific entry words in the “Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej” [The dictionary of the language of the inhabitants of the Łuków region]. Comments concern the chronological differentiation of language (language in time perspective). Chronological qualifiers (i.e., metatextual operators, distance operators) are important here; they are represented by temporal adverbs and descriptive forms that introduce to utterances words considered to be old and their more recent equivalents.
References
Bartol-Jarosińska D., Świadomość językowa robotników warszawskich. Studium leksykalno-semantyczne, Warszawa 1986.
Cygan S., Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, Kielce 2011.
Czarnecka K., Uczniowska odmiana współczesnej polszczyzny w świadomości jej użytkowników, Poznań 2000.
Gatkowska I., Kilka uwag o świadomości językowej, w: Język trzeciego tysiąclecia III, t. 1: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, red. G. Szpila, Kraków 2005, s. 41–48 (Język a Komunikacja, 8).
Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
Grabias S., Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, Lublin 2019.
Grzegorczykowa R., Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Jurkowski E., Fakty językowe w interpretacji mówiących gwarą, „Prace Filologiczne” 20 (1970), s. 11–18.
Kamińska M., Styl i stylizacja w gwarach, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 19 (1968), s. 89–96.
Kamińska M., Z problemów stylistyki gwarowej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 19 (1973), s. 7–17.
Kamińska M., Gwarowe kwalifikatory leksykalne, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 31 (1985), s. 75–79.
Kamińska M., Potoczne kwalifikatory leksykalne, w: Symbolae slavisticae dedykowane Pani Profesor Hannie Popowskiej-Taborskiej, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa 1996, s. 151–161.
Kąś J., Społeczno-językowe uwarunkowania interferencji leksykalnej słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego, „Język a Kultura” 7 (1992), s. 91–102.
Kąś J., Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków 1994.
Kobus J., Kierunki i dynamika zmian w języku mieszkańców wielkopolskich wsi na przełomie wieków XX i XXI w., Poznań 2015.
Krasowicz-Kupis G., Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin 2004.
Kurek H., Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Kraków 1995.
Lustanski J., Jak można badać potoczną świadomość językową, „Poradnik Językowy” 2 (2021), s. 51–75.
Lustanski J., Wymiary potocznej świadomości językowej i relacje między nimi, „Socjolingwistyka” 35 (2021), s. 51–75.
Maćkowiak K., Świadomość językowa — problem definicji, „Poradnik Językowy” 2 (2011), s. 5–23.
Maćkowiak K., U źródeł polskiej świadomości językowej (X–XV wiek), Poznań 2011.
Mały altlas gwar polskich, opracowany przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich PAN w Krakowie, t. 1–2 pod kierunkiem K. Nitscha, t. 3–13 pod kierunkiem M. Karasia, Wrocław–Kraków 1957–1970.
Otrębski J., Życie wyrazów w języku polskim, Poznań 1948.
Ożóg K., Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków 1990.
Pelcowa H., Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi, w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin 1999, s. 253–267.
Pelcowa H., Kwalifikatory w wypowiedziach gwarowych jako sposób interpretacji świata, w: Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 15, Prace Komisji Językoznawczej, t. 44, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań 2006, s. 107–116.
Reichan J., Słownictwo gwarowe w przestrzeni i czasie, „Studia linguistica Polono-Slovaca” 3 (1990), s. 135–142.
Sagan-Bielawa M., Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2014.
Słownik języka mieszkańców okolic Kłecka. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus, K. Wilkosz, Poznań 2024.
Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Sierociuk, Poznań 2019.
Surma M., Kategoria „dawności” w świadomości językowej mieszkańców wsi Ocieszyn (pow. obornicki), „Kwartalnik Językoznawczy” [2016/4–2017/1] (2020) nr 28–29, s. 95–109.
Szadura J., Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin 2017.
Szober S., Życie wyrazów, t. 1: Powstawanie wyrazów (nowotwory polskie i zapożyczenia), Kraków 1929.
Szober S., Życie wyrazów, t. 2: Zamieranie i przemiany wyrazów, Kraków 1930.
Śniatkowski S., Świadomość językowa i metajęzykowa a kompetencja lingwodydaktyczna, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Logopaedica” 4 (2011), s. 493–504.
Tambor J., Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice 2009.
Tyrpa A., Stare i nowe słowa w świadomości mieszkańców wsi, „Poradnik Językowy” (2019) nr 1, s. 20–31.
Zagórski Z., O badaniach integracji językowej w zakresie świadomości językowej w kilku województwach zachodnich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Stanisław Cygan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
