Sakrament chrztu w świetle średniowiecznych ksiąg pokutnych
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.3832Słowa kluczowe:
sakrament, chrzest, szafarz sakramentu, pokuta, księga pokutna, rodzice chrzestniAbstrakt
Księgi pokutne, które powstały w epoce późnej starożytności chrześcijańskiej i wczesnego średniowiecza, są świadectwem kształtowania się praktyki pokutnej w Kościele. Celem artykułu jest ukazanie w świetle tychże ksiąg różnych praktyk, także tych niewłaściwych, związanych z sakramentem chrztu, które powodowały obciążenie winnych dotkliwymi karami – pokutami wymagającymi odpowiedniego zadośćuczynienia, często trudnego do wykonania.
W księgach pokutnych zwracano szczególną uwagę, że dziecko powinno zostać ochrzczone jak najszybciej, zwłaszcza w sytuacji, kiedy chorowało. Nakazywano ponadto spowiednikom, aby weryfikowali w ramach spowiedzi czas, w którym rodzice przynosili dziecko do chrztu. Penitencjały zwracają także uwagę na kwestię, kiedy sakrament chrztu, jest ważnie udzielony, a kiedy nie. Podkreślano, że chrzest ważnie udzielony nie może zostać ponowiony. W niektórych księgach pokutnych znajdujemy natomiast błędne rozumienie zależności życia moralnego szafarza i ważności udzielanego sakramentu. Pojawia się także zagadnienie, kto może pełnić rolę rodzica chrzestnego, jak i omówienie przeszkody pokrewieństwa duchowego mającego swe korzenie w analizowanym sakramencie.
Bibliografia
Źródła
Codex Iuris Canonici. Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgates, Typis Polyglottis Vaticanis, Romae 1951.
Codex Iuris Canonici, auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus. Kodeks prawa kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 1984.
Kodeks kanonów Kościołów wschodnich, promulgowany przez papieża Jana Pawła II, Lublin 2002.
Księgi pokutne. Synody i kolekcje praw, t. 5, red. Baron A., Pietras H., Kraków 2011 (Źródła Myśli Teologicznej, 58).
Literatura przedmiotu
Adamiak S., Porównania do donatystów w nowożytnych polemikach wyznaniowych, „Warszawskie Studia Teologiczne” 30 (2017) nr 3–4, s. 108–118.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 2, Opole 1958.
Budniak J., Chrzest i Eucharystia w praktyce ekumenicznej Kościoła katolickiego i luterańskiego, „Studia Oecumenica” 17 (2017), s. 305–320.
Gajda P., Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Tarnów 2002.
Góralski W., Księga XV – „De laicis” w Dekrecie Burcharda z Wormacji, „Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich” 28 (2015), s. 59–78.
Hanc W., Polska Rada Ekumeniczna i jej znaczenie dla ekumenicznego dialogu, „Łódzkie Studia Teologiczne” 25 (2016) nr 4, s. 13–28.
Jakubiak T., Warunki wymagane do ważności i godziwości chrztu ze strony przyjmującego sakrament według aktualnie obowiązującego prawa w Kościele rzymskokatolickim, „Studia Redemptorystowskie” 11 (2013), s. 382–399.
Kieling M., Zasady ogólne dotyczące praktyk pokutnych na podstawie Libri Poenitentiales, „Vox Patrum” 37 (2017) t. 67, s. 225–240.
Kodzia J., Prawo do sakramentu chrztu według Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r., „Colloquia Theologica Ottoniana” 2 (2012), s. 93–108.
Kubiak P., Szafarz chrztu, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2 (2012), s. 109–118.
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 2, Lublin 1973.
Mierzejewski K., Wymagania prawne do dopuszczenia dziecka do sakramentu chrztu, „Studia Gdańskie” 28 (2011), s. 91–103.
Mokrzycki B., Droga chrześcijańskiego wtajemniczenia, Warszawa 1983.
Nowicka U., Przeszkoda pokrewieństwa duchowego, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 54 (2011) nr 1–2, s. 247–271.
Pastuszko M., Obrzędy chrztu w niebezpieczeństwie śmierci, „Studia Płockie” 8 (1980), s. 91–106.
Szarlak M., Ofiary za udzielanie sakramentów świętych, „Kortowski Przegląd Prawniczy” 3 (2013), s. 13–17.
Sztafrowski E., Podręcznik prawa kanonicznego, t. 1, Warszawa 1985.
Zaborowski M., Sakramenty święte w aspekcie prawno-historycznym, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 55 (2012) nr 2, s. 29–54.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
