Sprawa następstwa tronu po Bolesławie V Wstydliwym, księciu krakowskim i sandomierskim
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3323Słowa kluczowe:
Bolesław Wstydliwy, Leszek Czarny, Małopolska, elekcja władcy, następstwo tronuAbstrakt
Bolesław Wstydliwy, książę krakowski był bezdzietny, być może w wyniku ślubów czystości, jakie złożył z żoną. W 1265 roku książę Bolesław w czasie swojej choroby adoptował swojego krewnego – Leszka Czarnego – i uczynił go następcą tronu w Krakowie. Drugim tytułem Leszka do tronu była elekcja możnych. W okresie piastowskim w księstwie krakowsko-sandomierskim wybierano księcia zwierzchniego. Pierwszym tak wybranym władcą krakowskim, zwanym princepsem, był Kazimierz Sprawiedliwy, a następnie jego nieletni syn Leszek Biały. Kolejni monarchowie byli również wybierani w drodze elekcji, lecz wybory utrzymywano w dynastii Piastów i były one z reguły jedynie potwierdzeniem elekcji, tak jak w przypadku Leszka Czarnego. Bolesław wybrał Leszka między innymi dlatego, że ten zdecydował się współpracować z nim w czasie wojny między Czechami a Węgrami. Leszek Czarny jako spadkobierca Wstydliwego poślubił Gryfinę, siostrzenicę Kingi. Wydaje się, że możni akceptowali decyzję Bolesława w sprawie następstwa tronu.
Bibliografia
Źródła
De vita et miracula Sancti Jacchonis, wyd. L. Ćwikliński, w: Monumenta Poloniae historica, t. 4, Lwów 1884, s. 818–903.
Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII w., wyd. B. Ulanowski, Kraków 1888.
Herbarz polski Kaspra Niesieckiego SJ, powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych, wyd. J. N. Bobrowicz, t. 6, Lipsk 1841.
Joannis Długossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, consilium ed. S. Budkowa et al., lib. 7–8, Varsoviae 1975.
Jana Długosza Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1974, ks. 7–8.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, cz. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, cz. 1–2, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876–1886.
Kodeks dyplomatyczny Polski, t. 1, wyd. L. Ryszczewski, A. Muczkowski, A. Z. Helcel, Warszawa 1847; t. 3, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.
Kronika Františka Pražského, vyd. J. Emler, w: Fontes rerum Bohemicarum, t. 4, Praha 1884, s. 347–456.
Kronika halicko-wołyńska (kronika Romanowiczów), wydali, wstępem i przypisami opatrzyli D. Dąbrowski, A. Jusupović, przy współpr. I. Juriewej, A. Majorowa i T. Wiłkuł, w: Monumenta Poloniae historica nova series, t. 16, Kraków–Warszawa 2017.
Kronika halicko-wołyńska. Kronika Romanowiczów, tłum., wstęp i komentarze D. Dąbrowski i A. Jusupović, Kraków–Warszawa 2017.
Kronika polska (Chronica Polonorum), wyd. L. Ćwikliński, w: Monumenta Poloniae historica, t. 3, Lwów 1878, s. 578–656.
Magistri Vincentii episcopi cracoviensis Chronica Polonorum, wyd. A. Przezdziecki, Kraków 1862.
Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, przekł. i oprac. B. Kürbis, Wrocław 2003.
Paprocki B., Gniazdo cnoty, Kraków 1578.
Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae, opera J. Emler, pars 2 (1253–1310), Pragae 1882.
Regni Poloniae Documenta rerum gestarum MCCCLXVIII–MCCCLXXXV, tłum. G. K. Walkowski, Bydgoszcz–Warszawa 2015.
Rocznik franciszkański krakowski, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae historica, t. 3, Lwów 1878, s. 46–52.
Rocznik kapituły krakowskiej, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, w: Monumenta Poloniae historica nova series, t. 5, Warszawa 1978, s. 19–105.
Rocznik małopolski, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae historica, t. 3, Lwów 1878, s. 135–202.
Rocznik miechowski, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae historica, t. 2, Lwów 1872, s. 880–896.
Rocznik Traski, wyd. A. Bielowski, w: Monumenta Poloniae historica, t. 2, Lwów 1872, s. 826–861.
Stenzel G. A., Urkunden zur Geschichte des Bisthums Breslau im Mittelalter, Breslau 1845.
Ueber Formelbücher, zunächst in Bezug auf böhmische Geschichte, von F. Palacky, Prag 1842.
Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego przy Krakowie, wyd. E. Janota, w: Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kraków 1867.
Opracowania
Adamus J., Dziedziczność tronu, w: Słownik starożytności słowiańskich, t. 1, red. W. Kowalenko, G. Labuda i T. Lehr-Spławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, s. 436–437.
Adamus J., O mniemanej łęczyckiej ustawie sukcesyjnej, „Collectanea Theologica” 17 (1936) z. 2, s. 183–206.
Adamus J., O monarchii Gallowej, Warszawa 1952.
Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
Balzer O., O następstwie tronu w Polsce. Studya historyczno-prawne, cz. 1: Sprawa następstwa po Kazimierzu Wielkim na tle Piastowskiego prawa dziedziczenia, Kraków 1897.
Balzer O., Sprawa następstwa tronu jako probierz charakteru państwowości polskiej 1306–1370, w: O. Balzer, Królestwo Polskie 1295–1370, t. 3, Lwów 1920, s. 1–142.
Banaszkiewicz J., Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002.
Barciak A., Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku, Katowice 1992.
Barciak A., Polacy w bitwie pod Suchymi Krutami. Przegląd literatury, przedstawienie problemu, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Prace Historyczne” 4 (1975) nr 72, s. 7–26.
Bardach J., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1: Do połowy XV wieku, Warszawa 1964.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1993.
Baszkiewicz J., Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954.
Bieniak J., Polska elita polityczna XII wieku (Część I: Tło działalności), w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1982, s. 11–66.
Biniaś-Szkopek M., Bolesław Kędzierzawy, Poznań 2014.
Dobosz J., Kazimierz II Sprawiedliwy, Poznań 2014.
Dowiat J., Polska – państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1968.
Drelicharz W., Idea zjednoczenia Królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012.
Dygo M., Czy papież Aleksander III oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa zatwierdzili pryncypat księcia Kazimierza Sprawiedliwego?, w: Ecclesie regnum fontes: studia z dziejów średniowiecza. Prace ofiarowane Profesor Marii Koczerskiej, kom. red. S. Gawlas i in., Warszawa 2015, s. 169–181.
Genealogia. Tablice, oprac. W. Dworzaczek, Warszawa 1959.
Giergiel T., Rycerstwo ziemi sandomierskiej. Podstawy kształtowania się rycerstwa sandomierskiego do połowy XIII w., Warszawa 2004.
Gładyszewicz M., Żywot bł. Prandoty z Białaczowa, biskupa krakowskiego, Kraków 1845.
Górski K., Ród Odrowążów w wiekach średnich, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie” 8 (1926/1927), s. 1–109.
Grodecki R., Zjazd łęczycki 1180 r., w: R. Grodecki, Polska piastowska, Warszawa 1969, s. 97–115.
Halecki O., Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w 1273 r., „Kwartalnik Historyczny” 27 (1913), s. 213–315.
Jacniacka J., Walka ks. Konrada Mazowieckiego z Henrykiem Brodatym pod Skałą i Międzyborzem oraz ich następstwa, w: Prace historyczne wydane ku uczczeniu 50-lecia Akademickiego Koła Historyków Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1878–1928, Lwów 1929, s. 53–70.
Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań 2001.
Jędrzejewska P., Leszek Czarny i Gryfina – skandal polityczny czy obyczajowy? Karta z dziejów stosunków polsko-węgierskich i polsko-czeskich w II połowie XIII wieku, w: Polska i jej sąsiedzi na przestrzeni wieków, red. W. Skóra, A. Teterycz-Puzio, Słupsk 2017, s. 29–42.
Jurek T., Druga monarchia piastowska, w: T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013, s. 86–160.
Jurek T., Przełomowy wiek XIII, w: T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013, s. 161–274.
Kallas M., Historia ustroju Polski: X–XX w., Warszawa 2001.
Krotoski K., Walka o tron krakowski w roku 1228, „Przegląd Powszechny” 45 (1895), s. 94–111, 244–260, 345–367.
Krzyżanowski J., Ostatnie panowanie Laskonogiego w Krakowie, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny” 12 (1907) nr 7, s. 7.
Kutrzeba S., Historya ustroju Polski w zarysie, t. 1: Korona, Lwów 1920.
Łodyński M., Polityka Henryka Brodatego i jego syna w latach 1232–1241, „Przegląd Historyczny” 14 (1912) z. 1, s. 1–25.
Łodyński M., Stosunki w Sandomierskiem w latach 1234–1239. Przyczynek do dziejów Bolka Wstydliwego, „Kwartalnik Historyczny” 25 (1911), s. 1–34.
Marzec A., Bolesław Wstydliwy, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999, s. 191–197.
Matuszewski J., Polska monarchia patrymonialna – opis średniowiecznej rzeczywistości czy produkt dziewiętnastowiecznej historiografii?, w: Król w Polsce XIV i XV wieku, red. A. Marzec, M. Wilamowski, Kraków 2004, s. 137–153.
Mazur Z., Studia nad kancelarią księcia Leszka Czarnego, Wrocław 1975.
Mejer K., O sposobach obejmowania tronu. Rzecz z prawa państwowego, Warszawa 1872.
Osiński J., Statut Bolesława Krzywoustego, Kraków 2014.
Osiński J., Zabiegi książąt wrocławskich o panowanie w Małopolsce po śmierci Leszka Białego, w: Wielkopolska – Polska – Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak, J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 129–163.
Pelczar S., Wojna Władysława Odonica z Władysławem Laskonogim w latach 1228–1231, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 1 (5) (2009), s. 100–126.
Piech Z., Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
Piekosiński F., Pieczęcie polskie wieków średnich, t. 1, Kraków 1899.
Piekosiński F., Uwagi nad ustawodawstwem wiślicko-piotrkowskim króla Kazimierza Wielkiego, Kraków 1891.
Poniatowska D., Bolesław Wstydliwy i Leszek Czarny: odłamek z dziejów Lechii, wyd. J. B. Zaleski, Paryż 1875.
Przybył M., Władysław Laskonogi, Poznań 2015.
Rabiej P., Gryfina, w: Poczet władczyń Polski, red. B. Czwojdrak, Kraków 2017, s. 157–161.
Samsonowicz H., Konrad Mazowiecki (1187/88–31 VIII 1247), Kraków 2008.
Semkowicz W., Polityka rodów rycerskich w Polsce w pierwszej połowie XIII wieku, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny” 24 (1919) nr 1, s. 9–11.
Sobociński W., Historia rządów opiekuńczych w Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2 (1949), s. 227–353.
Sobotka R., Powoływanie władcy w „Rocznikach” Jana Długosza, Warszawa 2005.
Supernak K., Kilka uwag o powołaniu księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w 1273 roku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 8 (12) (2016), s. 132–166.
Szczur S., Średniowiecze, Kraków 2002.
Szkaradek K., Stosunki polskie po śmierci Leszka Białego, „Rocznik Filarecki” 1 (1886), s. 139–231.
Szymczakowa A., Nobiles Siradienses. Rody Porajów, Pomianów, Gryfów, Kopaczów i Pobogów, Warszawa 2011.
Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, Łódź 1998.
Śliwiński B., Krąg krewniaczy biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Historia” 1984 nr 14, s. 49–71.
Śliwiński B., Mikołaj Mściwujowic. Przyczynek do badań nad rodem Lisów, „Rocznik Gdański” 39 (1979) z. 1, s. 75–91.
Śliwiński B., Ziemomysł Inowrocławski, Kraków 2017.
Śliwiński J., Powiązania dynastyczne Kazimierza Wielkiego a sukcesja tronu w Polsce, Olsztyn 2000.
Tazbirowa J., Rola polityczna Iwona Odrowąża, „Przegląd Historyczny” 57 (1966) z. 2, s. 199–212.
Teterycz-Puzio A., Bolesław II Mazowiecki: na szlakach ku jedności (ok. 1253/58 – 24 IV 1313), Kraków 2015.
Uruszczak W., Formy dawnego państwa polskiego. Uwagi dyskusyjne, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 45 (1993) z. 1–2, s. 407–416.
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1 (966–1795), Warszawa 2010.
Uruszczak W., Następstwo tronu w Księstwie Krakowsko-Sandomierskim i Królestwie Polskim (1180–1370), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 62 (2010) z. 1, s. 15–36.
Wilamowski M., Konrad I Mazowiecki, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999, s. 258–264.
Włodarski B., Polityczne plany Konrada I księcia mazowieckiego, Toruń 1971.
Włodarski B., Polska i Ruś 1194–1340, Warszawa 1966.
Wojciechowski P. K., Ugrupowania polityczne w ziemiach krakowskiej i sandomierskiej w latach 1280–1286, „Przegląd Historyczny” 70 (1979) z. 1, s. 57–72.
Wojciechowski Z., Państwo polskie w wiekach średnich. Dzieje ustroju, Poznań 1945.
Wojciechowski Z., Ustrój polityczny w okresie do 1327/9 roku, w: Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 1, red. S. Kutrzeba, Kraków 1933, s. 563–804.
Wojciechowski Z., Wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny ustalenia się tronu elekcyjnego w Polsce, w: Z. Wojciechowski, Studia historyczne, Warszawa 1955, s. 387–400.
Wroniszewski J., Ród Rawiczów w wiekach średnich, w: Genealogia. Studia nad wspólnotami krewniaczymi i terytorialnymi w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, red. J. Hertel, J. Wroniszewski, Toruń 1987, s. 75–92.
Wyrozumska B., Mikołaj, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976, s. 83–84.
Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek – 1370), Kraków 1999.
Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.
Żmudzki P., Książę Leszek Czarny w legendach rycerskich, „Przegląd Historyczny” 86 (1995) z. 2, s. 131–146.
Żmudzki P., Studium podzielonego Królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
