Analiza źródłoznawcza legendy o pierścieniu księżnej Kingi
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3411Słowa kluczowe:
św. Kinga, żupy krakowskie, sól kamienna, pierścieńAbstrakt
Autor, wykorzystując metodę krytyki źródłoznawczej, analizuje legendę o pierścieniu Kingi, córki króla Węgier Beli IV, która została wydana za księcia krakowsko-sandomierskiego Bolesława Wstydliwego. Według żywotu księżnej, sporządzonego przez nieznanego z imienia hagiografa w latach 1317–1329, podczas wizyty u swoich rodziców na Węgrzech poprosiła ona ojca, by ten dał jej kopalnię soli. Gdy ojciec spełnił jej prośbę, Kinga wrzuciła do kopalni złoty pierścień, który po długim czasie miał zostać odnaleziony w bałwanie solnym wydobytym z pierwszej bocheńskiej góry. Poszczególni badacze doszukiwali się w owej legendzie śladu rzeczywistych wydarzeń, przypisując specjalistom górniczym z Węgier kluczową rolę w rozwoju polskiego górnictwa solnego (Adam Naruszewicz, Karol Szajnocha, Hieronim Łabęcki, Franciszek Skibiński, a także niektórzy węgierscy historycy). Nawet Józef Piotrowicz, który w zdecydowany sposób odrzucił zasadność takiej interpretacji, przypuścił, że tkwi w niej ziarno prawdy. Zestawienie zapisek odnoszących się do najstarszej tradycji hagiograficznej o tej węgierskiej księżniczce pozwoliło na doprecyzowanie relacji między zawierającymi je dziełami (Rocznik Traski, Kronika Dzierzwy, Kronika Wielkopolska, Żywot i cuda księżnej Kingi), ale przede wszystkim na ustalenie środowiska, które przyczyniło się do rozpowszechnienia omawianej legendy, a które stanowili małopolscy franciszkanie i najpewniej klaryski starosądeckie. Hagiograf objaśnił za jej pomocą, w jaki sposób złoże soli kamiennej pojawiło się pod Krakowem, natomiast fakt otworzenia bocheńskiej kopalni miał dla niego drugorzędne znaczenie. Kinga za pomocą pierścienia symbolicznie zaślubiła sól dla przybranej ojczyzny, dzięki czemu, w wyniku swoistego rozmnożenia, złoże w cudowny sposób pojawiło się pod Krakowem. Dopiero późnośredniowieczni i nowożytni pisarze zaczęli interpretować omawianą legendę w odmienny sposób, zwracając uwagę, że to żona Bolesława Wstydliwego przyczyniła się do wykopania pierwszego bocheńskiego szybu. Opis cudu o odnalezieniu pierścienia nie powinien być więc traktowany jako świadectwo jakiegokolwiek wpływu węgierskich specjalistów na rozwój polskiego górnictwa solnego.Bibliografia
J. Banaszkiewicz, Kronika Dzierzwy. XIV-wieczne kompendium historii ojczystej, Wrocław 1979.
G. J. Brault, Isolt and Guenevere: Two Twelfth-Century Views of Woman, in: The Role of Woman in the Middle Ages: Papers of the Sixth Annual Conference of the Center for Medieval and Early Renaissance Studies, State University of New York at Binghamton, ed. R. T. Morewedge, 6–7 May 1972, Albany 1975, pp. 41–64.
Z. Budkowa, Kunegunda, in: Polski Słownik Biograficzny vol. XVI, ed. E. Rostworowski, Wrocław 1976, pp. 186–189.
J. Dąbrowski, Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław− Warszawa−Kraków 1964.
G. Delmarcel, Flemish Tapestry from the 15th to the 18th Century, Tielt 1999.
T. Dobrzeniecki, Prezentacja Marii w świątyni według Wita Stwosza w krakowskim Ołtarzu Mariackim, “Biuletyn Historii Sztuki”, vol. XXXVI, no. 1 (1974), pp. 3–21.
I. Draskóczy, Salt Mining and Trade in Hungary from the Mid- Thirteenth Century until the End of the Middle Ages, in: The Economy of Medieval Hungary, eds J. Laszlovszky, B. Nagy P. Szabó, A. Vadas, Leiden–Boston 2018, pp. 205–218, https://doi. org/10.1163/9789004363908_010.
W. Drelicharz, Annalistyka małopolska XIII–XV wieku. Kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kraków 2003.
W. Drelicharz, Idea zjednoczenia królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012.
K. Estreicher, Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dzieje. Obyczaje. Zbiory, Warszawa 1961.
S. Fischer, Dzieje bocheńskiej żupy solnej, Warszawa 1962.
A. Gąsiorowski, Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, Wrocław 1990.
J. Gillingham, Richard I, New Haven 1999.
J. Grzesiowski, J. Piotrowicz, Sól małopolska w nadaniach dla klasztorów (do początku XVI wieku), “Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” vol. I (1965), pp. 71–189.
K. Jasiński, Rodowód Piastów mazowieckich, Poznań, Wrocław 1998.
A. Jodłowski, Eksploatacja soli na terenie Małopolski w pradziejach i we wczesnym średniowieczu, Wieliczka 1971.
A. Keckowa, Instytucja stolników w żupach krakowskich, Studia z Dziejów Górnictwa i Hutnictwa vol. VI, Wrocław 1963, pp. 175–256.
B. Kowalska, Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda, Kraków 2008.
L. Kowalski, S. Fischer, Żywot bł. Kingi i dzieje jej kultu, Tarnów 1992.
H. Łabęcki, Najdawniejsze dzieje salin krakowskich aż do żupnictwa Jana Bonera, czyli do r. 1515, “Biblioteka Warszawska” vol. II (1856), pp. 265–306.
A. Marzec, Gładysze z Łosia w XIV i pierwszej połowie XV wieku, in: Miasta, ludzie, instytucje, znaki: księga jubileuszowa ofiarowana profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, ed. Z. Piech, Kraków 2008, pp. 215–233.
A. Naruszewicz, Historya narodu polskiego od początku chrześcijaństwa vol. V, Warszawa 1784.
J. Piotrowicz, Górnictwo solne w Małopolsce w czasach księżnej Kingi − jego legendarne i rzeczywiste początki, “Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” vol. XVIII (1994), pp. 9–26.
J. Piotrowicz, Początki kopalni soli w Bochni w świetle faktów, hipotez i legendy o pierścieniu księżnej Kingi, “Wiadomości Bocheńskie: Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej”, vol. XVII, no. 4 (2010), pp. 15–18.
J. Piotrowicz, Problematyka genezy i najstarszych dziejów górnictwa solnego w Polsce, “Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” vol. II (1968), pp. 173–234.
M. Rokosz, Szkic do wizerunku księżny Kingi na tle jej czasów, “Rocznik Bocheński” vol. I (1993), pp. 71–85.
S. A. Sroka, Dyplom doktorski Uniwersytetu Bolońskiego z 1472 r., “Studia Źródłoznawcze” vol. L (2012), pp. 63–73.
Ł. Walczy, Kult błogosławionej Kingi w małopolskich ośrodkach górnictwa solnego, “Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” vol. XVIII (1994), pp. 27–36.
M. H. Witkowska, Vita sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis jako źródło hagiograficzne, “Roczniki Humanistyczne”, vol. X, no. 2 (1961), pp. 41–166.
J. Wyrozumski, Pierścień Kingi, in: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, vol. 7, Warszawa 1999.
J. Wyrozumski, Państwowa gospodarka solna w Polsce do schyłku XIV wieku, Kraków 1968.
J. Bielski, Kronika polska Marcina Bielskiego, nowo przez Joachima Bielskiego, syna jego, wydana, Kraków 1597.
M. Bielski, Kronika wszytkiego świata, Kraków 1551.
J. Długosz, Żywot św. Kunegundy, transl. by P. Mojecki, Kraków 1617.
J. Długosz, Annales seu Cronicae incliti regni Poloniae. Lib. VII et VIII (1241–1299), eds Z. Budkowa et al., Warszawa 1975.
J. Długosz, Vita beatae Kunegundis, in: eds I. Polkowski, Ż. Pauli, Opera omnia vol. I, Kraków 1887, pp. 183–336.
Korespondencja żupnika krakowskiego Mikołaja Serafina z lat 1437–1459, eds W. Bukowski, T. Płóciennik, A. Skolimowska, Kraków 2006.
M. Kromer, De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, Basel 1568.
Kronika Dzierzwy, in: Monumenta Poloniae Historica. Series nova, vol. XV, ed. K. Pawłowski, Kraków 2013.
Kronika Wielkopolska, in: Monumenta Poloniae Historica. Series nova, vol. VIII, ed. B. Kürbis, Warszawa 1970.
M. Miechowita, Chronica Polonorum, Kraków 1519.
A. Schroeter, Salinarum Vieliciensium iucunda et vera descriptio, Kraków 1553.
Rocznik małopolski, in: Monumenta Poloniae Historica, vol. III, ed. A. Bielowski, Lwów 1878, pp. 135–202.
Rocznik Traski, in: Monumenta Poloniae Historica, vol. II, ed. A. Bielowski, Lwów 1872, pp. 826–841.
Vita et miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, in: Monumenta Poloniae Historica, vol. IV, ed. W. Kętrzyński, Lwów 1884, pp. 662– 744.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
