„Ród ruski”, „ród wareski” i narodowość staroruska
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.1028Słowa kluczowe:
Ruś, Waregowie, Nowogród, narodowośćAbstrakt
Studia nad dziejami dawnej Rusi charakteryzują się obecnie uwzględnianiem różnorodności poszczególnych jej regionów, co stanowi pewne odejście od ukształtowanego w drugiej połowie XIX wieku założenia o „jednolitej narodowości staroruskiej”. Zakładało one istnienie wspólnego przodka dzisiejszych Rosjan, Ukraińców oraz Białorusinów. Nowe ustalenia na temat czynników wpływających na konsolidację staroruskiego społeczeństwa wymagają od badacza – w celu dokonania przekonującego rozstrzygnięcia problemu zbiorowej samoidentyfikacji w średniowieczu – sięgnięcia po te zabytki piśmiennictwa, w których ujawnić się mogły explicite historyczne podstawy dokonywania przez zbiorowości ludzkie dawnej Rusi identyfikacji swoich członków lub wzajemnego przeciwstawiania się sobie. Specyficzna struktura państwa staroruskiego składającego się z „włości” kijowskiej i nowogrodzkiej oraz pojawiające się w zabytkach piśmienniczych określenia typu „ród ruski”, „ród wareski” każą zastanowić się nad znaczeniem i konotacjami, jakie niesie ze sobą projektowana „narodowość staroruska”.
Bibliografia
Antoniewicz J., The Problem of the «Prussian Street in Novgorod the Great», “Acta Baltico-Slavica: Archaelogia, historia, ethnographia, et linguarum scientia” 2 (1965), s. 7–25.
Gippius A., A Scandinavian Trace in the History of the Novgorod Boyardom, [w:] Vers l’Orient et vers l’Occident : regards croisés sur dynamiques et les transferts culturels des Vikings à la Rous ancienne, P. Bauduin, A. Musin (red.), Caen 2013.
Gwagninus A., Kronika Sarmatyej Europskiej, Kraków 1611.
Le Palais à Facettes du Kremlin de Moscou, A. Nassibova (red.), Leningrad 1982.
Miodońska B., Władca i państwo w krakowskim drzeworycie książkowym XVI w., [w:] Renesans: sztuka i ideologia, T. S. Jaroszewski (red.), Warszawa 1976, s. 45– 96.
Paul M. C., Continuity and change in the Novgorodian Archiepiscopal Office, 1478–1589, „Orientalia Christiana Periodica” 2 (2009), s. 273–317.
Ślaski K., Stosunki Prusów z innymi ludami nadbałtyckimi w VII–XII wieku, „Rocznik Olsztyński” 5 (1963), s. 9–27.
The Faceted chamber in the Moscow Kremlin, A. Nasibova (red.), Leningrad 1978.
Белецкий С. В., Загадки печатей Геннадия Гонзова, „Советская археология” 2 (1988), s. 172–174.
Белоброва О. А., Об иноязычных источниках «Титулярника» 1670-х годов, [w:] Res traductorica: Перевод и сравнительное изучение литератур: к 80-летию Ю. Д. Левина, В. Е. Багно (red.), Санкт-Петербург 2000, s. 81–86.
Вiеlski M., Kronika wszytkiego świata, Kraków 1551.
Васильев В. Л., Архаическая топонимия Новгородской земли. Древнеславянские деантропонимные образования, Великий Новгород 2005.
Веселовский С. Б., Исследования по истории класса служилых землевладельцев, Москва 1969.
Гиппиус А. А., Скандинавский след в истории новгородского боярства, [w:] The Slavicization of the Russian North, J. Nuorluoto (red.), „Slavica Helsingiensia” 27 (2006), s. 93–109.
Гольдберг А. Л., К истории рассказа о потомках Августа и о дарах Мономаха, „Труды отдела древнерусской литературы” 30 (1976).
Дмитриева Р. П, Сказание о князьях владимирских, Москва–Ленинград 1955.
Дологоруков П. В., Российская родословная книга, t. 2, Санкт-Петербург 1855.
Ерусалимский К. Ю., Прус и «прусский вопрос» в дипломатических отношениях России и Речи Посполитой 1560-х – начала 1580-х гг., [w:] Хорошие дни: Памяти А. С. Хорошева, А. Е. Мусин (red.), Великий Новгород–Санкт-Петербург–Москва 2009, s. 276–293.
Зализняк А. А., Новгородские берестяные грамоты и проблемы восточнославянских диалектов, [w:] История и культура древнерусского города, Г. А. Федоров-Давыдов (red.), Москва 1989, s. 18–30.
Зеленин Д. К., Восточнославянская этнография, Москва 1991.
Зимин А. А., Россия на рубеже XV–XVI столетий (Очерки социально-политической истории), Москва 1982.
Зимин А. А., Формирование боярской аристократии в России во второй половине XV – первой трети XVI в., Москва 1988.
Казакова Н. А., О положении Новгорода в составе Русского государства в конце ХV – первой половине ХVI вв., [w:] Россия на путях централизации. Сборник в память А. А. Зимина, В. Т. Пашуто (red.), Москва 1982, s. 156–159; А. А. Селин, Новгородское общество в эпоху Смуты, Санкт-Петербург 2008.
Казанская история, Г. Н. Моисеевa, В. П. Адрианова-Перец (red.), Москва 1954.
Карамзин Н. М., История Государства Российского, t. 5, Санкт-Петербург, 1830.
Карпов Г. Ф. (ред.), Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским государством в царствование Великого Князя Ивана Васильевича, 1: годы с 1487 по 1533, Санкт-Петербург 1882.
Косцова А. С., «Титулярник» собрания Государственного Эрмитажа, [w:] Труды Государственного Эрмитажа, 3: Русская культура и искусство, vol. 1, Ленинград 1959, s. 16–40.
Кулаков В. И., Прусская дружина и Русь, [w:] Восточная Европа в древности и средневековья: спорные проблемы истории, Чтения памяти члена-корреспондента АН СССР В. Т. Пашуто, Москва, 12–14 апреля 1993 года, Тезисы докладов, А. П. Новосельцев (red.), Москва 1993, s. 43–46.
Летопись по Воскресенскому списку, Полное собрание русских летописей, vol. 7, Москва 2001.
Лихачев Н. П., Разрядные дьяки ХVI века. Опыт исторического исследования, Санкт-Петербург 1888.
Лурье Я. С., Две истории Руси XV вв. Ранние и поздние, официальные и независимые летописи об образовании Московского Государства, Санкт-Петербург 1994.
Лурье Я. С., Идеологическая борьба в русской публицистике конца XV – начала XVI в., Москва–Ленинград 1960.
Лурье Я. С., Общерусские летописи XIV–XV вв., Ленинград 1976.
Мавродин В. В., Образование древнерусского государства и формирование древнерусской народности, Москва 1971.
Московский летописный свод конца XV в., М. Н. Тихомиров (red.), Полное собрание русских летописей, vol. 25, Москва–Ленинград 1949.
Мусин А. Е., «Род руський», «род варяжский», «род прусский»: миграции и историческая память как факторы политогенеза, [w:] Восточная Европа в древности и средневековье: Миграции, расселения, война как факторы политогенеза, 24 чтения памяти чл.-кор. РАН В. Т. Пашуто, Москва, 18–20 апреля 2012 года, Материалы конференции, Е. А. Мельникова (red.), Москва 2012, s. 192–197.
Новгородская первая летопись старшего и младшего изводов, А. Н. Насонов (red.), Москва–Ленинград 1950.
Новгородские летописи, издаваемые Археографической комиссией, Санкт-Петербург 1879.
Петрухин В. Я., Гостомысл: к истории книжного персонажа, „Славяноведение” 2 (1999), s. 20–23.
Петрухин В. Я., Новгородцы от «рода варяжьска»?, [w:] Диалог культур и народов в средневековой Европе. Сборник научных статей в честь 60-летия чл.-кор. РАН Е. Н. Носова, Н. В. Хвощинская, А. Е. Мусин (red.), Санкт-Петербург 2010, s. 148–150.
Повесть временных лет, М. Б. Свердлов (red.), Ленинград 1996.
Подобедова О. И., Миниатюры русских исторических рукописей, Москва 1965.
Портреты, гербы и печати Большой государственной книги 1672 года, Санкт-Петербург 1903.
Приселков М. Д., История русского летописания XI–XV вв., Санкт-Петербург 1996.
Седов В. В., Древнерусская народность: Историко-археологическое исследование, Москва 1999.
Степенная книга царского родословия по древнейшим спискам: Тексты и комментарии, t. 1, Н. Н. Покровский, Г. Д. Ленхофф (red.), Москва 2007.
Столярова Л. В., Свод записей писцов, художников и переплетчиков древнерусских пергаменных кодексов XI–XIV веков, Москва 2000.
Толочко А. П., Воображенная народность, „Ruthenica” 1 (2002), s. 112–117.
Толочко П. П., Древнерусская народность: воображаемая или реальная, Санкт-Петербург 2005.
Устюжский летописный свод: Архангелогородский летописец, К. Н. Сербина (red.), Москва–Ленинград 1950.
Шахматов А. А., Обозрение русских летописных сводов XIV–XVI вв., [w:] А. А. Шахматов, Разыскания о русских летописях, Москва 2001.
Штыхов Г. В., Древнерусская народность: реалии и миф, [w:] Труды VI Международного Конгресса славянской археологии, t. 3 Этногенез и этнокультурные контакты славян, В. В. Седов (red.), Москва 1997, s. 376–385.
Юсова Н. Н., «Давньоруськоа народність»: зародження i становлення концепцiï в радянскiй історичній науці (1930-ті – перша половина 1940-х рр.), Киïв 2006.
Янин В. Л., Новгородская феодальная вотчина (историко-генеалогическое исследование), Москва 1981.
Янин В. Л., Новгородские посадники, Москва 2003.
Янин В. Л., У истоков новгородской государственности, Великий Новгород 2001.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
