Islam i chrześcijaństwo w konserwatywnej myśli rosyjskiej XIX stulecia
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.1103Słowa kluczowe:
Islam, chrześcijaństwo, rosyjski konserwatyzm, XIX wiek, Piotr Czaadajew, Mikołaj Danilewski, Konstantin LeontjewAbstrakt
W rosyjskiej myśli konserwatywnej XIX stulecia islam był elementem filozofii historii, która ujmowała historię narodu i państwa w perspektywie historycznej i kulturowej. Ponadto prezentowała przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Konserwatyzm stworzył przy tym wizję szczególnego rozwoju Rosji jako ogniwa łączącego Wschód z Zachodem. Żądanie zapewnienia Rosji wyjątkowej pozycji w cywilizowanym świecie, odpowiadającej jej osiągnięciom i możliwościom nie mogło być zrealizowane bez uwzględnienia złożonych relacji między chrześcijaństwem a islamem w historii Rosji i bez uwzględnienia tradycji, które rozwijały się na jej terytorium. Konserwatywna myśl historiozoficzna odnosząca się do islamu nie była bynajmniej jednorodna, co potwierdzają poglądy czołowych przedstawicieli – Piotra Czaadajewa, Mikołaja Danilewskiego i Konstantina Leontjewa.
Bibliografia
Augustyn L., Konserwatywny Rosjanin i przyszłość Rosji. Filozofia Konstantego Leontjewa widziana z polskiej perspektywy, [w:] Polskie badania filozofii rosyjskiej. Przewodnik po literaturze. Cz. 1, red. L. Kiejzik, J. Uglik, Warszawa 2009, s. 131–149.
Bazylow L., Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, Warszawa 1986.
Бердяев Н. А., Константин Леонтьев: Очерк из истории русской религиозной мысли, [w:] К. Н. Леонтьев: pro et contra. Личность и творчество К. Леонтьева в оценке рус. мыслителей и исследователей после 1917 г., подгот. А. П. Козырев, А. А. Корольков, Санкт-Петербург 1995.
Bohun M., „Socjalizm albo unicestwienie”. O pewnej konserwatywnej wizji modernizacji Rosji, [w:] Filozofia rosyjska wobec problemów modernizacyjnych, red. W. Rydzewski, M. Bohun, Kraków 1999, s. 261–266.
Bohun M., Piękno i przerażenie. Konstantin Leontjew i syndrom konserwatyzmu, [w:] Idee konserwatywne w Rosji, red. A. Raźny, Kraków 2010, s. 97–115.
Broda M., Najtrudniejsze z rosyjskich wyzwań? Zagadka Leontjewa i Rosja, Łódź 1995.
Broda M., Historia a eschatologia. Studia nad myślą Konstantego Leontjewa i „zagadką Rosji”, Łódź 2001.
Chuda-Granat M., Polska recepcja myśli Piotra Czaadajewa, [w:] Polskie badania filozofii rosyjskiej. Przewodnik po literaturze. Cz. 2, red. L. Kiejzik, J. Uglik, Warszawa 2012.
Copleston F., Historia filozofii, przeł. B. Chwedeńczuk, t. 10, Warszawa 2009.
Czaadajew P., Pierwszy list filozoficzny, [w:] P. Czaadajew, Listy, przeł. M. Leśniewska, L. Suchanek, Kraków 1992.
Czaadajew P., Szósty list filozoficzny, [w:] P. Czaadajew, Listy, przeł. M. Leśniewska, L. Suchanek, Kraków 1992.
Czaadajew P., Siódmy list filozoficzny, [w:] P. Czaadajew, Listy, przeł. M. Leśniewska, L. Suchanek, Kraków 1992.
Czaadajew P., Apologia obłąkanego, [w:] Wokół słowianofilstwa. Almanach myśli rosyjskiej, red. J. Dobieszewski, Warszawa 1998, s. 63–75.
Данилевский Н. Я., Россия и Европа, Москва 1991.
Diec J., Cywilizacje bez okien. Teoria Mikołaja Danilewskiego i późniejsze koncepcje monadycznych formacji socjokulturowych, Kraków 2002.
Idee w Rosji. Идеи в России. Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski, red. A. de Lazari, t. 1, Warszawa 1999.
Исамбаева Л. М., Общественно-политические взгляды С. С. Уварова в 1810-е годы, „Вестнник Московского университета” 1990 № 6, s. 24–35.
Емельянов-Лукьянчиков М. А., Репников А. В., Данилевский, [w:] Русский консерватизм середины XVIII – начала XX в. Энциклопедия, ред. В. В. Шелохаев, Москва 2010.
Korolkow A., Proroctwa Konstantego Leontjewa, tłum. S. Chojnacka, Toruń 1994.
Lechowska M., Bóg czy bożek? Myśl religijna Konstantego Leontjewa, [w:] Idee konserwatywne w Rosji, red. A. Raźny, Kraków 2010.
Leontjew K., Bizantynizm i Słowiańszczyzna (tłum. M. Bohun), [w:] Wokół Leontjewa i Bierdiajewa. Almanach myśli rosyjskiej, red. J. Dobieszewski, Warszawa 2001, s. 146–151.
Минков А. Ю., Репников А. В., Консерватизм в России, [w:] Русский консерватизм середины XVIII – начала XX в. Энциклопедия, ред. В. В. Шелохаев, Москва 2010, s. 6–18.
Niemarksistowska filozofia rosyjska. Antologia tekstów filozoficznych XIX i pierwszej połowy XX w. Cz. 1, red. L. Kiejzik, Łódź 2001.
Nowak A., Polacy, Rosjanie i biesy. Studia i szkice historyczne z XIX i XX wieku, Kraków 1998.
Obolevich T., W trosce o Rosję i religię. Piotr Czaadajew, [w:] Navigare necesse Est. Księga Jubileuszowa dla Profesora Wojciecha Słomskiego z okazji 40. urodzin, Warszawa 2009, s. 495–500.
Pawełczyk-Dura K., Kierunki i tendencje w XIX-wiecznej konserwatywnej myśli cerkiewnej w Rosji, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia” 2012 nr 1, s. 183–196.
Przebinda G., Od Czaadajewa do Bierdiajewa. Spór o Boga i człowieka w myśli rosyjskiej (1832–1922), Kraków 1998.
Репников А. В., Емельянов-Лукьянчиков М. А., К. Н. Леонтьев, [w:] Русский консерватизм середины XVIII – начала XX в. Энциклопедия, ред. В. В. Шелохаев, Москва 2010, s. 269–270.
Stefaniuk T., Danilewski: panslawizm i wielość cywilizacji, Lublin 2006.
Шевченко М. М., С. С. Уваров в борьбе за новый курс внутренней политики России в 1826–1832 гг., [w:] П. А. Зайончковский (1904–1983). Статьи, публикации и воспоминания о нём, ред. Ю. С. Кукушкин, Москва 1998, s. 303–318.
Walicki A., Rosyjska filozofia i myśl społeczna od oświecenia do marksizmu, Warszawa 1973.
Walicki A., Rosja, katolicyzm i sprawa polska, Warszawa 2002.
Walicki A., W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 2002.
Walicki A., Zarys myśl rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
