Kult Najświętszej Maryi Panny Jazłowieckiej w 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich. Przyczynek do problemu religijności katolickiej w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.2198Słowa kluczowe:
kult Najświętszej Maryi Panny Jazłowieckiej, 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich, Wojsko Polskie, Rzeczpospolita Polska, wojna polsko ukraińska z lat 1918–1919, wojna polsko‑sowiecka z lat 1919–1921Abstrakt
W materiale tym ukazano dzieje 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich oraz jego związki z klasztorem Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Jazłowcu, pod murami którego w roku 1919 oddział ten walczył z Ukraińcami z Ukraińskiej Armii Halickiej. Poza tym autor przedstawił także jego związki z kultem maryjnym w Polsce, szczególnie zaś z kultem, jaki po roku 1921 okazywał Matce Boskiej Jazłowieckiej. Z racji specyficznej historii 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich klasztor jazłowiecki oraz znajdująca się tam i otoczona powszechną czcią figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia odgrywała ogromną rolę w wychowaniu kolejnych pokoleń oficerów i podoficerów zawodowych oraz poborowych odbywających w pułku służbę wojskową. Autor przedstawił więc specyficzne dla tego pułku formy kultu, a także związki, jakie przed rokiem 1939 łączyły go z klasztorem i rezydującymi tam siostrami.Bibliografia
Źródła
Archiwalia
Centralne Archiwum Wojskowe [dalej: CAW] (Warszawa), Ministerstwo Spraw Wojskowych, Generalny Inspektorat Jazdy, 300.25.
CAW, Oddział I Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, 301.7.
CAW, Oddział II Sztabu Głównego, 303.4.
CAW, Oddział I Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego, 303.7.
CAW, Dowództwo Okręgu Korpusu VIII, 371.8.
CAW, Kolekcja Akt Rosyjskich, 2057.
Materiały i Dokumenty Wojskowego Instytutu Historycznego (obecnie Wojskowe Biuro Badań Historycznych) (Warszawa), Kampania wrześniowa. Relacje i wspomnienia. Podolska Brygada Kawalerii, sygn. II/2/49: Marian Winogrodzki, Podolska Brygada Kawalerii w działaniach wojennych 1939 roku.
Российский Государственный Военный Архив (Центр Хранения Историко‑Документальных Коллекции) [dalej: РГВА, ЦХИДК] (Москва), II‑ой Отдел Генерального Штаба Войска Польского, 308.9.537.
РГВА, ЦХИДК, II‑ой Отдел Генерального Штаба Войска Польского, 308.9.538.
Źródła publikowane
Dodatek Tajny nr 9 do „Dziennika Rozkazów Wojskowych” z 11.09.1919 r., poz. 78.
„Dziennik Rozkazów Tajnych Ministerstwa Spraw Wojskowych” nr 2 z 27.02.1920 r., poz. 19.
„Dziennik Rozkazów Wojskowych” nr 91 z 2.10.1919 r., poz. 3499.
Kościół rzymskokatolicki i Polacy w Małopolsce Wschodniej podczas wojny ukraińsko‑polskiej 1918–1919. Źródła, opracowanie, wstęp, przypisy, indeksy i wybór fotografii J. Wołczański, t. 1, Lwów–Kraków 2012.
Kościół rzymskokatolicki i Polacy w Małopolsce Wschodniej podczas wojny ukraińsko‑polskiej 1918–1919. Źródła, opracowanie, wstęp, przypisy, indeksy i wybór fotografii J. Wołczański, t. 2, Lwów–Kraków 2012.
Ministerstwo Spraw Wojskowych, Instrukcja szkolenia kawalerii. Część I: Organizacja i metody szkolenia, Warszawa 1937.
Ministerstwo Spraw Wojskowych, Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
Rocznik oficerów kawalerji 1930, Warszawa 1930.
Rozkaz Poufny nr 54 Dowództwa Okręgu Generalnego w Krakowie z 23.09.1919 r.
Pamiętniki i wspomnienia
Abraham R., Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury, Warszawa 1969.
Brzeszczyński S., Dzika Dywizja. Wspomnienia z lat 1918–1922, Poznań 1996.
Romer J., Pamiętniki, Lwów 1938.
Rómmel J., Za honor i Ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”, Warszawa 1958.
Skibiński F., Ułańska młodość 1917–1939, Warszawa 1989.
Szacherski Z., Wierni przysiędze, Warszawa 1966.
Ziemiński W., Wrzesień… oflag… wyzwolenie…, Warszawa 1962.
Омелянович‑Павленко M., Спогади командарма (1917–1920), Київ 2007.
Opracowania
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921.
Bauer P., Polak B., Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Poznań 1983.
Berling Z., Próchnicki S. M., Kramar S., Oficer, Warszawa 1931.
Bielecki Z., Polskie szable XX w., Warszawa 1980.
Chrząszczewski W., Szabla polska wzór 1934, „Muzealnictwo Wojskowe” 3 (1985), s. 149–168.
Czaykowski W., Zarys historii wojennej 14-go Pułku Ułanów Jazłowieckich, Warszawa 1928.
Czerwiński A., Dudek L. (tekst), Ciunowicz M. (zdjęcia), Szabla żołnierza polskiego XIX i XX wieku w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988.
Dunin‑Karwicki J., Szabla polska, Warszawa 1980.
Dymek P., Brygada ze Stanisławowa 1921–1939, Oświęcim 2014.
Dzieje Ułanów Jazłowieckich, praca zbior., Londyn 1988.
Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski (1865–1947). Działalność wojskowa i polityczna, Warszawa 2007.
Filipow K. (tekst), Wróblewski B. (rysunki), Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria, Warszawa 1992.
Filipow K. (tekst), Wróblewski B. (rysunki), Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Piechota, Warszawa 1995.
Galuba R., „Niech nas rozsądzi miecz i krew…” Konflikt polsko‑ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918–1919, Poznań 2004.
Gepner S., Sztandary, w: Księga jazdy polskiej, praca zbior. pod red. B. Wieniawy‑Długoszowskiego, Warszawa 1938, s. 239–254.
Gliński J., Karassek F. W., Zarys historii wojennej 23-go Pułku Ułanów Grodzieńskich, Warszawa 1930.
Goclon J. A., Wojna z bolszewicką Rosją o niepodległość Polski (1919–1920), Wrocław 2003.
Goclon J. A., Wojna w obronie Europy. Wojna z bolszewicką Rosją w 1920 roku, Toruń 2006.
Hupert W., Zajęcie Małopolski Wschodniej i Wołynia w roku 1919, Lwów–Warszawa 1928.
Jabłoński A., Udział Jasnej Góry w życiu społeczno‑politycznym w latach niepodległości (1918–1939), w: Duchowieństwo polskie w latach niepodległości (1918–1939) i w okresie II wojny światowej, praca zbior. pod red. J. Gapys, M. Markowskiego, Kielce 2006, s. 153–178.
Jarno W., 4 Dywizja Strzelców generała Lucjana Żeligowskiego w latach 1918–1919. Organizacja, działania bojowe i zjednoczenie z Wojskiem Polskim, w: Od armii komputowej do narodowej, t. 2: Dzieje militarne Polski i jej wschodnich sąsiadów od XVI do XX wieku, praca zbior. pod red. M. Krotofila, A. Smolińskiego, Toruń 2005, s. 195–214.
Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
Jazłowiec. Wydawnictwo SS. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, Jazłowiec 1938.
Jeske M., Broń biała długa, w: Dawna broń i barwa, praca zbior. pod red. W. B. Mosia, Bytom–Katowice 2003, s. 8–146.
Jeziorowski T., Odznaka 15 Pułku Ułanów Poznańskich, Poznań 1997 (Zeszyty Historyczne Towarzystwa b. Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich, 2).
Kawalec T., Historia IV‑ej Dywizji Strzelców generała Żeligowskiego w zarysie, Wilno–Kraków–Łódź 1921.
Kawaleria samodzielna Wojska Polskiego w bitwie nad Bzurą, praca zbior., Warszawa 2005.
Klimecki M., Polsko‑ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Warszawa 2000.
Klimecki M., Czortków 1919, Warszawa 2000.
Kosyra‑Cieślak H., Pani Nasza Jazłowiecka, Szymanów 2000.
Kozłowski M., Zapomniana wojna. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Bydgoszcz 1999.
Kozłowski W., Artyleria polskich formacji wojskowych podczas I wojny światowej, Łódź 1993.
Krogulec G., O tzw. „szabli krechowieckiej”, „Przegląd Dokumentacji Zabytków. Warszawa – Mazowsze” 1 (1990), s. 79–92.
Krzeczunowicz K., Ostatnia kampania konna. Działania armii polskiej przeciw Armii Konnej Budionnego w 1920 roku, Londyn 1971.
Kukawski L. (tekst), Jeziorkowski A. (rysunki), Oddziały kawalerii II Rzeczypospolitej, Grajewo 2004.
Kukawski L. (tekst), Jeziorkowski A. (rysunki), Sztandary kawalerii polskiej XX wieku. Odcinek 11, „Arsenał Poznański” 4 (1995), s. 12–41.
Kukawski L. (tekst), Jeziorkowski A. (rysunki), Sztandary kawalerii polskiej XX wieku, Grajewo 2009.
Kukawski L. (tekst), Jeziorkowski A. (rysunki), Ułani Jazłowieccy. Barwa i broń 1918–1998, Grajewo 2001.
Kukiz T., Madonny kresowe i inne obrazy sakralne z Kresów w diecezjach Polski (poza Śląskiem). Część II, Warszawa 2001.
Kwaśniewicz W. (tekst), Buchalik‑Drzyzga A. (rysunki), Historia szablą pisana, czyli szable znanych Polaków I i II Rzeczpospolitej, Zielona Góra 1997.
Kwaśniewicz W., Dzieje szabli w Polsce, Warszawa 2007.
Kwaśniewicz W., Szable sławnych Polaków, Warszawa 2006.
Laudyn W., Bój pod Jazłowcem 11–13 VII 1919 r., „Przegląd Kawaleryjski” 9 (1932) nr 5–6, s. 394–415.
Leroch‑Orlot R., Zarys historii wojennej 10-go Pułku Kaniowskiego Artylerii Polowej, Warszawa 1929.
Leżeński C., Kukawski L., O kawalerii polskiej XX wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Libert F., Zarys historii wojennej 31-go Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Łukomski G., Polak B., A. Suchcitz, Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Wykazy odznaczonych za czyny z lat 1863–1864, 1914–1945, Koszalin 1997.
Machynia M., Marcinek R., Kresy. Zamki i fortalicje, Kraków b.r.w.
Makowski T., Zarys historii wojennej 30-go Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Nadolski A., Polska broń. Broń biała, Wrocław–Warszawa 1984.
Odziemkowski J., Leksykon bitew polskich 1914–1921, Pruszków 1998.
Pawliszak J., Przegląd broni białej. Od Kościuszki do Kościuszkowców. Katalog, Malbork 1974.
Polak B., 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich 1918–1947. Zarys dziejów, Koszalin 1994.
Przybylski A., Wojna polska 1918–1921, Warszawa 1930.
Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Warszawa 1992.
Rozdżestwieński P. M., 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich w kampanii wrześniowej 1939 roku. Zarys działań pierwszego rzutu pułku, Sochaczew 1997.
Rozdżestwieński P. M., Ułani Jazłowieccy. Zarys działań pierwszego rzutu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich w kampanii wrześniowej 1939 roku, Warszawa 2008.
Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
Satora K., Opowieści wrześniowych sztandarów, Warszawa 1990.
Skaradziński B., Polskie lata 1919–1920, t. 1: Polski rok 1919, Warszawa 1993.
Skaradziński B., Polskie lata 1919–1920, t. 2: Sąd Boży, Warszawa 1993.
Smoliński A., Bez „ognia i miecza”. Migawki z sentymentalnych podróży po niepodległej Ukrainie w poszukiwaniu śladów byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część 10. Jazłowiec. Odcinek I, „Semper Fidelis” 2008 nr 2, s. 10–14.
Smoliński A., Bez „ognia i miecza”. Migawki z sentymentalnych podróży po niepodległej Ukrainie w poszukiwaniu śladów byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część 10. Jazłowiec. Odcinek II. Obiekty zabytkowe znajdujące się na terenie Jazłowca, „Semper Fidelis” 2008 nr 3, s. 10–14.
Smoliński A., Kresowe pułki kawalerii Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej oraz ich nazwy i tradycje. Część I, „Semper Fidelis” 2008 nr 2, s. 34–39.
Smoliński A., Kresowe pułki kawalerii Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej oraz ich nazwy i tradycje. Część II, „Semper Fidelis” 2008 nr 3, s. 15–19.
Smoliński A., Kult Najświętszej Maryi Panny Jazłowieckiej w 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich oraz w 9 Pułku Ułanów Małopolskich Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, w: Państwo–religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo‑Wschodniej w XX wieku, praca zbior. pod red. J. Durki, t. 1, Kalisz 2014, s. 23–60.
Smoliński A., Kult „Pani Jazłowieckiej” w 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich na tle kultu maryjnego w armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej, „Semper Fidelis” 2012 nr 2, s. 10–16.
Smoliński A., Marsz z Rumunii do Polski oddziałów jazdy utworzonych w ramach 4 Dywizji Strzelców Polskich oraz ich włączenie do struktur Wojska Polskiego – 1919 rok, w: Relacje polsko‑rumuńskie w historii i kulturze. Materiały z sympozjum. (Relaţii polono‑romăne în istorie şi cultură. Materialele simpozionului), praca zbior., Suceava 2010, s. 221–246.
Smoliński A., Nazwy, tradycje i etos „kresowych” pułków kawalerii Wojska Polskiego z lat 1918–1939, w: Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii, praca zbior. pod red. A. Smolińskiego, t. 3, Toruń 2012, s. 343–408.
Smoliński A., Organizacja kawalerii samodzielnej Wojska Polskiego w latach 1930–1939, „Klio” 5 (2004), s. 118–134.
Smoliński A., Powrót do kraju oddziałów jazdy sformowanych w ramach 4 Dywizji Strzelców Polskich oraz ich włączenie w skład Wojska Polskiego – 1919 r., „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” 25 (1999) nr 158, s. 1–17.
Smoliński A., Pułki kawalerii Wojska Polskiego na Kresach Południowo‑Wschodnich II Rzeczypospolitej – pochodzenie nazw i tradycje, „Przegląd Historyczno‑Wojskowy” 2 (2008), s. 43–66.
Smoliński A., Szabla wz. 1921/22, „Wojskowy Przegląd Techniczny” 1988 z. 11, s. 520–522.
Smoliński A., Związki 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich z klasztorem jazłowieckim na tle kultu maryjnego w armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej, „Studia Claromontana” 30 (2012), s. 169–179.
Smoliński A., Związki kawalerii polskiej z klasztorem jazłowieckim na tle kultu maryjnego w armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz w Wojsku Polskim Drugiej Rzeczypospolitej, w: Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, zbiór studiów pod red. T. Stegnera, Warszawa 2013, s. 145–166 (Metamorfozy Społeczne 5).
Sopotnicki J., Kampania polsko‑ukraińska. Doświadczenia operacyjne i bojowe, Lwów 1921.
Stegner T., Wyznania, w: Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie, praca zbior. pod red. W. Mędrzeckiego, J. Żarnowskiego, Warszawa 2015, s. 189–224 (Metamorfozy Społeczne, 10).
Stobniak‑Smogorzewska J., Kresowe osadnictwo wojskowe 1920–1945, Warszawa 2003.
Szlaszyński J., 1 Pułk Ułanów Krechowieckich w Augustowie (1921–1939), „Przegląd Historyczno‑Wojskowy” 12 (2011) nr 4, s. 55–86.
Tym J. S., Bój pod Jazłowcem 11–13 lipca 1919 roku, „Mars. Problematyka i Historia Wojskowości. Studia i Materiały” 15 (2003), s. 33–58.
Wielecki H., Sieradzki R., Wojsko Polskie 1921–1939. Odznaki pamiątkowe piechoty, Warszawa 1991.
Wielecki H., Sieradzki R., Wojsko Polskie 1921–1939. Organizacja i odznaki artylerii, Pruszków 1994.
Wielecki H., Sieradzki R., Wojsko Polskie 1921–1939. Organizacja i odznaki kawalerii, Warszawa 1992.
Wielhorski J., Dembiński R., Kawaleria polska i bronie towarzyszące w kampanii wrześniowej 1939 roku. Ordre de Bataille i obsady personalne, Londyn 1979.
Winogrodzki M., Podolska BK w działaniach wojennych 1939 r. Część I, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1989 nr 3, s. 326–342.
Winogrodzki M., Podolska BK w działaniach wojennych 1939 r. Część II, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1990 nr 3–4, s. 98–119.
Wspomnienia o odrębnościach, zwyczajach i obyczajach kawaleryjskich II Rzeczypospolitej, zebrał i opracował S. Radomyski, Pruszków 1994.
Wyszczelski L., Wojna polsko‑rosyjska 1919–1929, t. 1–2, Warszawa 2010.
Zaborowski W., Zarys historii wojennej 28-go Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Zajączkowska L., Broń biała. Katalog zbiorów, Wrocław 1987.
Zarzycki P., 10 Kaniowski Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1997.
Żukiewicz M. (ojciec Konstanty), Kult Ułanów Jazłowieckich dla Najświętszej Panny, Lwów 1934.
Дєдик O., Чортківська офензива. Частина I, Львів 2013.
Литвин M., Українсько‑польська війна 1918–1919 рр., Львів 1998.
Шанковський Л., Українська армія в боротьбі за державність, Мюнхен 1958.
Шанковський Л., Українська Галицька Армія. Воєнно‑історична студія, Львів 1999.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
