Księga cudów Najświętszej Marii Panny monasteru Bazylianów w Poczajowie: analiza ponadkonfesyjnej mentalności religijnej (XVII – początek XIX wieku)
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.2978Słowa kluczowe:
monaster Poczajowski, Księga Cudów, Poczajowska Bogarodzica, oo. Bazylianie, Wołyń, mentalność ponadkonfesyjnaAbstrakt
Artykuł przedstawia Księgę Cudów Ikony Bogarodzicy Poczajowskiej, której oryginał przechowywany jest obecnie w Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie i po długiej przerwie powraca do naukowego obiegu. Zapisy księgi obejmują okres od XVI do początku XIX wieku, przede wszystkim jednak skupiają się na wieku XVIII, kiedy doszło do koronacji cudownej ikony Najświętszej Maryi Panny Poczajowskiej (1773), i rzucają światło na kwestię ponadkonfesyjnej mentalności religijnej ludności na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej (tereny ukraińskie) od XVII wieku do początku stulecia XIX. Analiza Księgi wykazała charakterystyczne i unikatowe jej cechy, które są rezultatem połączenia miracularnej tradycji prawosławnego Wschodu i katolickiego Zachodu. Artykuł dostarcza równie informacje na temat wiernych, którzy doświadczyli cudów, pozwala wnosić o ich liczebności, statusie społecznym i finansowym, a także o religijnej przynależności. Ten ostatni czynnik interesuje nas szczególnie, ponieważ uniccy, katoliccy i prawosławni mieszkańcy badanych terenów wznosili wspólne dziękczynienie za cuda dokonywane przez Najświętszą Marię Pannę w cudownej ikonie poczajowskiej.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie, zespół Ławra Poczajowska, sygn.15.
Opracowania
Âkovenko N., U pošukah Novogo neba: Žittâ ì teksti Joanikìâ Galâtovsʹkogo, Kiïv 2017
Amvrosij (Lotockij), Skazanie istoričeskoe o Počaevskoj Uspenskoj lavre byvšego namestnika Lavry arhimandrita Avrosiâ, Počaev 1886.
Bosiacka A., Religijność na Podlasiu w świetle ksiąg cudów z XVI–XVIII wieku, Warszawa 2007.
Hojnackij A., Počaevskaâ Uspenskaâ Lavra. Istoričeskoe opisanie, Počaev 1897.
Kisel’ov R., Žanrovij repertuar ukraïnomovnih vidanʹ Počaïvsʹkogo Uspensʹkogo monastyrâ XVIII – peršoï tretini XIX ctolìttâ, „Vìsnik Lʹvìvcʹkogo Unìversitetu” cer.: Knigoznavstvo, bìbìotekoznavstvo ta ìnformacìjnì tehnologìï, L’vìv 2006, vip. 1, s. 72–88.
Kìzlova A., Sakrum Sofìï Kiïvsʹkoï (šanovanì svâtinì hramu) u XVIII – seredinì XIX stolìttâ, v: Sofìjʹ’kì čitannâ: materiali III mìžnarodnoï naukowo-praktičnoï koferencìï „Pam’âtki Nacìonal’nogo zapivìdnika «Sofìâ Kiïvsʹka» ta sučasni tendencìï muzejnoï nauki”, m. Kiïv, 27–27 listopada 2003 r., Kiïv 2004, s. 139–144.
Lorens B., Bazylianie prowincji koronnej w latach 1743–1780, Rzeszów 2014.
Nastalska J., Miracula janowskie z lat 1645–1814, „Roczniki Humanistyczne” 45 (1997), z. 2, s. 95–158.
Ogìênko Ì. (Mitropolit Ìlarìon), Fortecâ pravoslavìâ na Volinì. Svâta Počaïvcʹka Lavra: cerkovno-ìctorična monografìâ, Vìnnìpeǵ 1961.
Ogìênko Ì. (Mitropolit Ìlarìon), Ukraïns’ke monašestvo, uporâdn., avt. ìst-bìograf. narisu ta komentarìv M.S. Timošik, Kiïv 2002.
Pawluczuk U., Ławra Poczajowska pod opieką Matki Bożej i św. Hioba, Białystok 2013.
Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie- historycy Kościoła wschodniego, w: Klasztor w kościele średniowiecznym i nowożytnym, pod red. M. Derwicha i A. Pobóg- Lenartowicz, Warszawa–Wrocław–Opole 2010, s. 461–472.
Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu, Warszawa–Wrocław 1986.
Plûhanova M., „Kipěnie cvěta”: Russkie Odigitrii v liturgičeskoj poèzii i v istorii, Sankt- Peterburg 2016.
Rogalski A., Liber Miraculorum ze Skórca. Księgi Cudów jako źródło historyczne, „Prace Archiwalno-Konserwatorskie” 13 (2002), s. 141–159.
Rok B., Poszukiwanie form uniformizacji życia duchowego w rozwoju kultu maryjnego w dawnej Rzeczypospolitej, „Kultura-Historia-Globalizacja” (2015) 18, s. 59–65.
Rytel-Andrianik P. ks., Sanktuarium i parafia Trójcy Przenajświętszej w Prostyni, Drohiczyn- Rzym-Oksford 2011.
Savčenko Ì., Čudesa vìd ìkoni Bogomaterì Ìllìns’koï u lìteraturnìj obrobcì Dimitrìâ Rostovsʹkogo (Tuptala), „Siverânsʹkij lìtopis: vseukraïnsʹkij naukovij žurnal” Čenìgìv 2000, № 2, s. 45–53.
Schreiber G., Wallfahrien durcha deutsche Land, Berlin 1928.
Schreiber G., Wallfahri und Volkatum in Geschichte und Leben, Düsseldorf 1934.
Theissen G., The miracle stories of the Early Christian Tradition, Philadelphia 1983.
Sìnkevič N., Čudo ì nadprirodne u „Teraturgimì” (1638) Afanasìâ Kalʹnofojsʹkogo, „Lavrsʹkij alʹmanah”, Kiïv 2013, vip. 28, s. 137–144.
Sìnkevič N., Čudo ì nadprirodne v ukraïnsʹkìj rann’obarokovìj lìteraturì: „Parergon svâtih čudes ìkoni Presvâtoï v monastirì Kup’âticʹkomu” âk agìografìčnij tvìr, „Kiïvsʹka starovina”, Kiïv 2010, № 6, s. 3–17.
Sobolʹ V., Ukraïnsʹke baroko. Teksty ì konteksti, Varšava 2015.
Turilov A., Skazanie o čudotvornyh ikonach v kontekste istorii ih počitaniâ na Rusi, v: „Relikvii v iskusstve b kulʹture vostočnohristianskogo mira”. Tezisy dokladov i materialy meždunarodnogo simpoziuma, red.-sost. A. M. Lidov, Moskva 2000, s. 64–67.
Uškalov L., Ŝo take ukraïnsʹke baroko (za storìnkami knigi Valentini Sobolʹ), recenzìâ na knigu Sobolʹ V. Ukraïnsʹke baroko. Teksti i konteksti, Varšava 2015, http://chasopys-rich. com.ua/category/ (23.09.2018).
Ward B., Miracles and the medieval mind: theory, record, and event, 1000–1215, London 1982.
Witkowska A. S., Miracula małopolskie z XIII i XIV wieku. Studium źródłoznawcze, „Roczniki Humanistyczne” t. 19 (1971), z. 2, s. 29–161.
Witkowska A., Miracula średniowieczne. Forma przekazu i możliwości badawcze, „Studia Źródłoznawcze” t. 22 (1977), s. 83–87.
Witkowska A., Sancti Miracula peregrinationes: wybor tekstow z lat 1974–2008, Lublin 2009.
Witkowska A., Uroczyste koronacje wizerunków maryjnych na ziemiach polskich w latach 1717–2005, w: Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczypospolitej, pod red. A. Witkowskiej, Tarnów 2011.
Železnâk O., Bìblìografìâ publìkacìj pro drukarnû Počaïvsʹkogo Svâto-Uspensʹkogo monastirâ ta ïï vidannâ, w: Drukarnâ Počaïvsʹkogo monastirâ ta ïï starodruki: zbìrnik naukovih pracʹ, redkoll. O.S. Oniŝenko (golova), Kiïv, 2001, s. 247–261.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
