Działalność kanoników sandomierskich w chełmskiej kapitule katedralnej obrządku łacińskiego w XVII w
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.3002Słowa kluczowe:
kanonicy, duchowieństwo, sandomierska kapituła kolegiacka, chełmska kapituła katedralnaAbstrakt
W artykule przedstawiono zaangażowanie członków Kapituły Kolegiackiej w Sandomierzu w działalność siedemnastowiecznej chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego w Krasnymstawie. Kanoników sandomierskich zidentyfikowanych zarazem jako kanonicy kapituły chełmskiej było w ciągu całego stulecia jedynie trzech: ks. Jan Skrzyński (zm. 1651/1652), ks. Andrzej Bzicki (zm. 1664) i ks. Andrzej Pęgowski (zm. 1689). Stanowili oni tylko nieco powyżej 2 proc. Składu kapituły. Wydaje się, że świadczy to o niewielkim zainteresowaniu członków prestiżowej i dobrze uposażonej kapituły sandomierskiej miejscami w kapitule chełmskiej. Wymienieni kanonicy znaleźli się zatem w Krasnymstawie nie z powodu atrakcyjności tamtejszej kapituły, lecz z racji osobistych związków z biskupami diecezji chełmskiej lub z powodów rodzinnych. Ponadto z uwagi na słabe rozpoznanie w dotychczasowej literaturze w artykule szczegółowo przedstawiono na podstawie przebadanych archiwaliów aktywność wspomnianych kanoników w kapitule chełmskiej: obecność na posiedzeniach kapitulnych, wypełnianie obowiązków liturgicznych w katedrze, pełnienie funkcji wewnątrzkapitulnych, specjalne misje podejmowane z ramienia kapituły oraz inne zadania publiczne.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie
Akta czynności kapituły chełmskiej, sygn. Rep 64 A 1, Protokół aktów kapituły chełmskiej od r. 1633 do r. 1658.
Akta czynności kapituły chełmskiej, sygn. Rep 64 A 2, Protokół aktów kapituły chełmskiej od r. 1658 do r. 1672.
Akta czynności kapituły chełmskiej, sygn. Rep 64 A 3, Protokół aktów kapituły chełmskiej od r. 1672 do r. 1702.
Akta czynności kapituły chełmskiej, sygn. Rep 64 A 6, Protokół aktów kapituły chełmskiej i lubelskiej od r. 1782 do r. 1837.
Akta czynności biskupów chełmskich, sygn. Rep 60 A 113, Acta actorum episcopi Chelmensis (1642–1645, 1645–1655).
Teki. Akta luźne, sygn. Rep 64 T V nr 677, Teka V: wiek XVII od r. 1660–1679.
Źródła drukowane
Acta capituli voyniciensis 1666–1757, wyd. M. Juda, J. Szymański, Wojnicz 2003.
Acta Nuntiaturae Polonae, t. 34, Opitius Pallavicini (1680–1688), vol. 2, III 1681 –15 VII 1681, ed. M. Domin-Jačov, Romae 1997.
Statuta illustrissimi Capituli Cathedralis Sandomiriensis, Sandomiriae 1931.
Opracowania
Burdzy D., „Nostra ecclesia” – stosunki kościelne w staropolskim Sandomierzu (do połowy XVII wieku), w: Sandomierz. Miasto fascynującej przeszłości. W 730. rocznicę lokacji miejskiej, red. F. Kiryk, R. Chyła, Kraków 2019, s. 121–133.
Burdzy D., Szesnastowieczny Sandomierz. Kościół i miasto, Kielce 2012.
Czarniecki W., Mazowszanie w ziemi chełmskiej. Ród Bzickich herbu Ciołek do połowy XVI wieku, w: Chełm nieznany. Ludzie, miejsca, wydarzenia, red. M. Karwatowska, Chełm 2009, s. 111–126
Ćwiek W., Reder J., Rozwój administracyjno-terytorialny ziemi chełmskiej, w: Ziemia chełmska. Materiały z sesji naukowej historyków odbytej w Chełmie 21 czerwca 1959 r., red. J. Willaume, Lublin 1961, s. 9–34.
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 2, 1621–1660, opr. D. Kupisz, Warszawa–Lublin 2017.
Dworzak A., Fabrica Ecclesiae Sandomiriensis. Dzieje modernizacji wnętrza kolegiaty sandomierskiej w XVIII wieku w świetle źródeł archiwalnych, Kraków 2016.
Gil A., Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku, Lublin–Chełm 1999.
Gmiterek H., Promocje doktorskie w Akademii Zamojskiej, w: W kręgu akademickiego Zamościa, red. H. Gmiterek, Lublin 1996.
Hemperek P., Organizacja oficjalatu łukowskiego (XVI–XVIII w.), „Prawo Kanoniczne” 20 (1977), nr 1–2, s. 231–245.
Inwentarz rękopisów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu XIII–XX wieku, opr. F. Kiryk, Sandomierz 2010.
Inwentarz rękopisów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu, t. 2, XII–XX wiek, opr. F. Kiryk przy współudziale M. Szczerby, Kraków 2018.
Kamuda D., Architektura, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 2, W czasach stagnacji i upadku, Warszawa 1993, s. 145–162.
Kamuda D., Rzemiosło artystyczne, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 2, W czasach stagnacji i upadku, Warszawa 1993, s. 187–201.
Kamuda D., Rzeźba, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 2, W czasach stagnacji i upadku, Warszawa 1993, s. 163–171.
Kiryk F., Stosunki kościelne, oświata i opieka społeczna, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 2, W czasach stagnacji i upadku, Warszawa 1993, s. 81–140.
Kiryk F., Wstęp, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 1, W okresie świetności, Warszawa 1993, s. 7–15.
Klerycy z ziem polskich, litewskich i pruskich święceni w Rzymie (XVI – pocz. XX w.), opr. S. Jujeczka, H. Gerlic, Wrocław 2018.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1998.
Konopka M., Sandomierska kapituła – wkład w religijną kulturę kolegiaty i katedry do końca XIX w., „Studia Sandomierskie” 8 (2001), s. 130–137.
Kozyrski R., Miasta i mieszczaństwo w dokumentach sejmiku ziemi chełmskiej 1648–1717, „Rocznik Chełmski” 10 (2006), s. 21–35.
Krasnystaw, w: Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, opr. L. Grzebień [i in.], Kraków 1996, s. 327–328.
Krukowski J., Szkolnictwo, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 1, W okresie świetności, Warszawa 1993, s. 301–343.
Kumor B.S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 3-4, Kraków 2000-2002.
Kumor B.S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 4, Kraków 2002.
Majkowski E., Bastrzykowski A., Nieznani prałaci i kanonicy kolegiaty Panny Marii w Sandomierzu od trzynastego do osiemnastego wieku, Kunów 1949.
Marczewski J.R., Dzieje chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego, Lublin 2013.
Moskal T., Książka w kulturze sandomierskiego środowiska kolegiackiego do 1818 roku, Lublin 2013.
Muszyńska J., Kapituła sandomierska a Żydzi ziemstwa krakowsko-sandomierskiego w latach 1664–1699, w: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI–XVIII wiek, red. A. Filipczak-Kocur, T. Ciesielski, Warszawa–Opole 2008, s. 281–290.
Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. 1–10, Lipsk 1839–1845.
Niwiński M., Wiśniewski J., Uzupełnienie do katalogu prałatów i kanoników sandomierskich, Warszawa 1938.
Pałka P., Nieznane statuty katedralnej kapituły chełmskiej obrządku łacińskiego, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 9–10 (1981/1982), s. 343–363.
Pawłowska A., Diecezja chełmska rzymskokatolicka 1359–1807, „Rocznik Chełmski” 3 (1997), s. 65–79.
Pęgowski Andrzej, w: Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, opr. L. Grzebień [i in.], Kraków 1996, s. 849.
Pergaminy Archiwum Kapituły Katedralnej Sandomierskiej, opr. F. Kiryk, Sandomierz 2002.
Pietrzkiewicz I., Miser res sacra. Bonifratrzy w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków 2009.
Pociecha W., Bzicki Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. 3, Kraków 1937, s. 185–186.
Poniewozik L., Prałaci i kanonicy sandomierscy w okresie średniowiecza, Toruń 2004.
Rutkowski H., Stosunki kościelne i życie religijne, w: Dzieje Sandomierza, red. H. Samsonowicz, t. 2, XVI–XVIII w., red. F. Kiryk, cz. 1, W okresie świetności, Warszawa 1993, s. 269–300.
Rybak A., Dzieje ziemi chełmskiej. Kalendarium, Chełm 1998.
Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 9, Synody diecezji chełmskiej obrządku łacińskiego z XVI–XVIII wieku i ich statuty, Wrocław 1957.
Stępień U., Giergiel T., Dzieje i sztuka dawnej kolegiaty, obecnie katedry sandomierskiej, w: U. Stępień, M. Grzybowski, Bazylika katedralna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu, Sandomierz 2014, s. 11–49.
Szady B., Organizacja i funkcjonowanie diecezji chełmskiej w świetle relacji „ad limina” z 1594 r., „Roczniki Humanistyczne” 68 (2020), z. 4 (specjalny), s. 139–158.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186 do 1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926.
Wojnarski D., Rzemiosło i handel w Krasnymstawie. Między prosperity a kryzysem (połowa XVI – XVII wiek), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 82 (2021), s. 37–73.
Zimałek M., Organizacja sandomierskiej kapituły kolegiackiej w latach 1581–1717, „Studia Sandomierskie” 2 (1981), s. 339–346.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
