Cerkiew greckokatolicka na Pomorzu Zachodnim ćwierć wieku po akcji „Wisła” w świetle sprawozdań Wydziałów do Spraw Wyznań
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.05303Słowa kluczowe:
Cerkiew greckokatolicka, Cerkiew prawosławna, polityka wyznaniowa państwa, polityka etniczna, ludność ukraińskaAbstrakt
The deportation of the Ukrainian population to former German territoties was to facilitate the process of its assimilation. The religious separateness of the Ukrainian community, among which the Greek Catholics predominated, hindered the implementation of these plans. The religious policy defined by the communist party aimed at the complete liquidation of the Greek Catholic Church by supporting the Polish Autocephalous Orthodox Church. De-Stalinization, however, liberalized the position towards Greek Catholics. Although state authorities did not legalize this religion, they allowed to organize informal pastoral centers. A quarter of a century after Operation Vistula in Western Pomerania, there were fifteen of them. The existence of Greek Catholic pastoral centers not only crossed out the assumptions of the state’s religious policy, but first of all prevented the assimilation of the Ukrainian population.Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Urząd do spraw Wyznań, sygn. 25/730, 131/283.
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie, sygn. 14790.
Archiwum Państwowe w Koszalinie, Urząd Wojewódzki w Koszalinie z lat 1973–1990, Wydział do Spraw Wyznań, sygn. 2/19.
Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty i materiały, E. Misiło (red.), Warszawa 2013.
Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Wyniki ostateczne. Struktura demograficzna i zawodowa ludności. Gospodarstwa domowe. Województwo szczecińskie, cz. 1, Warszawa 1972.
Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Wyniki ostateczne. Struktura demograficzna i zawodowa ludności. Gospodarstwa domowe. Województwo koszalińskie, cz. 1, Warszawa 1972.
Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Województwo szczecińskie, Warszawa 1954.
Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Województwo koszalińskie, Warszawa 1954.
Rocznik Statystyczny 1950, S. Szulc (red.), Warszawa 1951.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, Dz. U. 1946, nr 28, poz. 177.
Uchwała nr 132 Rady Ministrów z dnia 17 lutego 1955 r. w sprawie utworzenia wydziałów do spraw wyznań w prezydiach wojewódzkich rad narodowych oraz Rad Narodowych m.st. Warszawy i m. Łodzi, „Monitor Polski” 1955, nr 16, poz. 164.
Uchwała Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 1950 r. Instrukcja nr 3 w sprawie tworzenia wydziałów i referatów rad narodowych, „Monitor Polski” 1950, nr 57, poz. 655.
Uchwała Rady Ministrów z dnia 27 maja 1950 r. w sprawie tymczasowego statutu Urzędu do Spraw Wyznań, „Monitor Polski” 1950, nr 78, poz. 905.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1950 r. o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej, Dz. U. 1950, nr 19, poz. 156.
Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, Dz. U. 1950, nr 28, poz. 255.
Bobryk W., Aspekt narodowościowy polityki państwa wobec Cerkwi greckokatolickiej w Polsce Ludowej [w:] Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce i Europie. Aspekty polityczne i społeczne, A. Sakson (red.), Toruń 2014, s. 107–119.
Bobryk W., Stan Cerkwi greckokatolickiej czterdzieści lat po akcji „Wisła” [w:] Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 6, B. Halczak, R. Drozd, S. Dudra, O. Kozakevych, O. Kuzmenko, P. J. Best, M. Šmigel’ (red.), Słupsk 2016, s. 27–43.
Chorzępa M. ks., Rozwój organizacji kościelnej na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1965, „Nasza Przeszłość” 1965, t. 22, s. 113–149.
Drozd R., Geneza i przebieg akcji „Wisła” [w:] Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918–1989), R. Drozd (red.), t. 2: Akcja „Wisła”, Warszawa 2005, s. 23–44.
Drozd R., Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944–1989, Warszawa 2001.
Drozd R., Halczak B., Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989, Warszawa 2010.
Hajger M., Przekształcenia narodowościowe na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski w latach 1945–1959, Słupsk 2008.
Hałagida I., Grekokatolicy na Pomorzu Zachodnim i Środkowym w latach sześćdziesiątych XX w. [w:] Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 2: 1956–1972, M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman (red.), Szczecin 2017, s. 293–304.
Hałagida I., Między Moskwą, Warszawą i Watykanem. Dzieje Kościoła greckokatolickiego w Polsce 1944–1970, Warszawa 2013.
Hałagida I., Polityka władz komunistycznych wobec Kościoła greckokatolickiego w PRL (etapy i próba ogólnej charakterystyki) [w:] Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945–1989, T. Ceynowa, P. Knap (red.), Szczecin 2010, s. 157–210.
Hałagida I., Prowokacja „Zenona”. Geneza, przebieg i skutki operacji MBP o kryptonimie „C-1” przeciwko banderowskiej frakcji OUN i wywiadowi brytyjskiemu (1950–1954), Warszawa 2014.
Hałagida I., Raport Departamentu IV MSW dotyczący katolickich obchodów milenium chrztu Rusi w Polsce w 1988 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1 (6), s. 407–437.
Hałagida I., „Szpieg Watykanu”. Kapłan greckokatolicki ks. Bazyli Hrynyk (1896–1977), Warszawa 2008.
Krawczyk M., Działalność Urzędu do Spraw Wyznań w zakresie tworzenia i obsady stanowisk kościelnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie” 2013, nr 97, s. 143–167.
Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie” 2011, nr 89, s. 211–225.
Masalski R. ks., Bulla Episcoporum Poloniae coetus – geneza i konsekwencje, „Kościół w Polsce. Dzieje i Kultura” 2013, t. 12, s. 145–157.
Mikołajczuk K., Uprawnienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego wobec Kościoła Greckokatolickiego w archiwaliach Prymasa i Konferencji Episkopatu Polski, Lublin [2014].
Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia i kler Kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XXI–XXI wieku, Ryboły 2012.
Śmierzchalski-Wachocz D., Sytuacja Kościoła katolickiego w diecezji gorzowskiej w latach 1945-2004. Zarys problematyki, „Zeszyty Naukowe. Nowa Marchia – Prowincja Zapomniana – Wspólne Korzenie” 2006, t. 5, s. 7–38.
Wejman G. ks., Kościół na Pomorzu Zachodnim i Środkowym Nadodrzu przed bullą papieża Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus” i po niej. Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej [w:] W 40. rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus”, W. Kucharski (red.), Wrocław 2013, s. 173–194.
Wojewoda Z., Zarys historii Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944–1989, Kraków 1994.
Греко-католицьки станиці в Польщі [w:] Греко-Католицький Церковний Календар 1987, Т.Т. Янків ЧСВВ (peд.), Варшава 1987.
Прах Б., Духовенство перемиської єпархії та Апостолької Адміністрації Лемківщини, t. 1: Біографічні нариси, Львів 2015.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Witold Bobryk
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
