The role of ethnic Poles in the educational and cultural life of the Northern Left Bank of Ukraine in the 19th – the first quarter of the 20th centuries
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.09302Słowa kluczowe:
ethnic Poles, The Northern Left Bank, educational and cultural life, Polish scientific studies, musical artAbstrakt
The article analyzes the activities of scientific, educational, and cultural figures of Polish origin in the Ukrainian lands of the Left Bank, their place in education, and determines their place in cultural life, and their contribution to the development of science and art. It was established that despite all attempts to assimilate the Polish population by the kings, representatives of the Polish intelligence in the north of Ukraine retained an interest in the national culture and language, Polish studies in general during the 19th and the first quarter of the 20th centuries. In the context of general trends, the activities of the most prominent figures of Polish origins, such as A. Andrzejowski, B. Verzykiwski, W. Wilkonski, W. Novodvorski, K. Shapolinski, and others, are outlined.
Bibliografia
I. SOURCES
Archiwum PAN Oddz. w Krakowie: sygn. PAU W, II, 20, k. 233-234, 238, 246, 258, 297 (Księga protokołów posiedzeń Komisji Historycznej AU); B[ibl.] PAN w Krakowie, rkp. 22805, III, c.145–161.
Derzhavnyy arkhiv Chernihivs’koyi oblasti (DACHO FN), f. 1105, op. 1, zb. 1374.
Instytut rukopysu Natsional’noyi biblioteky Ukrayiny im. V.Vernads’koho (IR NBU), fond XXIII, Zbirka M.M. Berezhkova, spr. 66.
Pervaya vseobshchaya perepis’ naseleniya Rossiyskoy imperii, 1897 g., N.L. Troynitskij (ed.), Sankt-Peterburg 1903–1905.
II. LITERATURE
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, vol. 2: Szkoły podstawowe i średnie, Lublin 1991.
Buravs’kyy O., Polyaky Volyni u druhiy polovyni XIX–na pochatku XX st., Zhytomyr 2004.
Chodyniecki K., Ś.p. prof. Witold Nowodworski [in:] W. Nowodworski, Istota i zadanie dziejów powszechnych, Wilno, 1924, p. 5–12.
Chyrko B., Natsional’ni menshosti na Ukrayini v 20–30-ti rr., “Ukrayins’kiy istorychniy zhurnal”, 8 (1990), p. 51–64.
Epsztejn T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, Warszawa 1998.
Ferenets’ O., Pryrodoznavcha i pryrodookhoronna diyal’nist’ A.L. Andrzheyovs’koho [in:] Materialy Vseukrayins’koyi naukovo-krayeznavchoyi konferentsiyi do 130-richchya Zhytomyrs’koyi oblasnoyi naukovoyi universal’noyi biblioteky (23–25 travnya 1996 r.), M.YU. Kostrytsya (ed.), Zhytomyr 1996, p. 206–207.
Gimnaziya Vysshikh Nauk i Litsey Knyazya Bezborodko, izd. 2-ye, ispr. i dop., Sankt-Peterburg 1881.
Hulewicz J., Akademia Umiejętności w Krakowie 1873–1918. Zarys dziejów, Wrocław–Warszawa 1958.
Kalakura O., Polyaky v etnopolitychnykh protsesakh na zemlyakh Ukrayiny u XX stolitti, Kyyiv 2008.
Kondrats’kiy A., Polyaky na Ukrayini v X–XIX st., “Ukrayins’kiy istorychniy zhurnal”, 9 (1991), , p. 83–96.
Kostrytsya M., Darhons’kyy P., Anton Andrzheyovs’kiy doslidnyk flory Volyni, “Velyka Volyn’”, 30 (2004), p. 251–253.
Kowalczyk M., Myśl historiozoficzna Witolda Nowodworskiego (1861–1923), “Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 33 (1986), p. 37–53.
Kulakovs’kyy P., Chernihovo-Sivershchyna u skladi Rechi Pospolytoyi (1618–1648), Kyyiv 2006.
Lisevych I., Dukhovno sprahli (dukhovne zhyttya pol’s’koyi natsional’noyi menshyny na Naddnipryans’kiy Ukrayini v 1864–1917 rr.), Kyyiv 1997.
Lisevych I., Pol’s’ka natsional’na menshyna v Naddnipryans’kiy Ukrayini (1864–1917 rr.), “Ukrayins’kiy istorychniy zhurnal”, 15 (1997), no. 2, p. 43–54.
Lisevych I., Rodom z Ukrayiny… (Pol’s’ka natsional’na menshyna i kul’turne zhyttya na Naddnipryans’kiy Ukrayini v druhiy polovyni XIX–na pochatku XX st.), Kyyiv 1995.
Lisevych I., U zatinku dvohlavoho orla (pol’s’ka natsional’na menshyna na Naddnipryans’kiy Ukrayini v druhiy polovyni XIX–na pochatku XX st.), Kiev 1993.
Lysenko H., Shevera M., Anton Andrzheyovs’kyy (Antoni Andrzejowski) – nayvydatnishyy botanik Nizhyns’koyi Vyshchoyi Shkoly [in:] VII Mizhnarodna zaochna naukovo-praktychna konferentsiya “Aktual’nipytannya biolohichnoyi nauky”. Zbirnyk statey, V.M. Haviy (ed.), Nizhyn 2021, p. 44–50.
Łukawski Z., Ludność polska w Rosji 1863–1914, Wrocław 1978.
Paliyenko V., Mistsya istorichnogo rozselennya pol’s’koyi lyudnosti v Ukrayini v kintsi XIX–XX st., Kyyiv 1998.
Polishchuk YU., Natsional’ni menshyny Pravoberezhzhya Ukrayiny u konteksti etnichnoyi polityky Rosiys’koyi imperiyi (kinets’ XVIII–pochatok XIX st.), Kiev 2012.
Potapenko M., Diyal’nist’ pol’s’kykh student·s’kykh orhanizatsiy na terytoriyi Naddnipryans’koyi Ukrayiny u berezni 1917–kvitni 1918 rr., “Naukovi zapysky [Vinnyts’koho derzhavnoho pedahohichnoho universytetu imeni Mykhayla Kotsyubyns’koho]. Seriya: Istoriya”, 14 (2008), p. 153–159.
Potapenko M., Pol’s’ka natsional’na osvita u Naddnipryans’kiy Ukrayini v dobu Tsentral’noyi rady (berezen’ 1917–kviten’ 1918 rr.), “Literatura i kul’tura Polissya”, 20 (2009), p. 243–258.
Potapenko M., Pol’s’kiy demokratychniy rukh u Naddnipryans’kiy Ukrayini (berezen’ 1917–kviten’ 1918 rr.), “Ukrayins’kiy istorychniy zhurnal”, 28 (2010), p. 90–105.
Potapenko M., Polyaky Chernihivshchyny u I chverti XX stolittya: na zlami tr’okh epokh [in:] Polyaky v Nizhyni. Zbirnyk statey i materialiv, vol. 2, F. Byelins’ka, S.B. Ponomarevs’kiy, V.M. Puhach ta in. (ed.), Nizhyn 2004, p. 33–39.
Potapenko M., Rodovody pol’s’kykh shlyakhet·s’kykh rodyn Nizhynshchyny u I tretyni XIX st. (za materialamy formulyarnykh spyskiv) [in:] Pamiętnik kijowski, vol. 9, H. Stroński (ed.), Tarnopol 2009, p. 137–152.
Potapenko M., Wyjazdy Polaków z Państwa Ukraińskiego do Królestwa Polskiego (kwiecień–listopad 1918 r.) [in:] Metamorfozy Społeczne. Studia i materiały do dziejów społecznych Polski 1914–1918, vol. 20, K. Sierakowska (ed.), Warszawa 2018, p. 117–144.
Rostovs’ka O., Istoriya mahdeburz’koho prava v Nizhyni [in:] Polyaky v Nizhyni. Istoriya ta suchasnist’, Nizhyn 2018, p. 40–59.
Roziewicz J., Leszek Z., Polskie Kolegium Uniwersyteckie w Kijowie (1917–1919), “Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 34 (1991), p. 91–123.
Rudnyts’ka N., Movni ta osvitni markery v protsesakh natsional’noyi identyfikatsiyi v XIX st. (na prykladi pol’s’kykh ta yevreys’kykh hromad Pravoberezhzhya), “Intermarum Istoriya, Polityka, Kul’tura”, 2 (2015), p. 42–60.
Samoylenko H., B.L. Verzhykivs’kyy – aktyvnyy diyach kul’turnoho zhyttya v Nizhyni [in:] Polyaky v Nizhyni. Kul’tura. Osvita. Nauka, vol. 4, F.F. Byelins’ka (ed.), Nizhyn 2010, p. 60–66.
Samoylenko H., Vil’kons’kyy Stefan Stanislav [in:] Polyaky v Nizhyni: Biohrafichnyy dovidnyk, Nizhyn 2015, p. 46–49.
Samoylenko H., Samoylenko O., Polyaky v Nizhyni ta yikh rol’ u rozvytku kul’tury mista (XVII–XXI st.), Nizhyn 2019.
Samoylenko H., Samoylenko O., Rozvytok kul’tury na Pivnichnomu Livoberezhzhi Ukrayiny v druhiy pol. XVII–XVIII st., Nizhyn 2007.
Samoylenko O., Metodolohichni ta istoriohrafichni sententsiyi istoryka Vitol’da Novodvors’koho, “Literatura ta kul’tura Polissya”, 51 (2009), p. 102–114.
Samoylenko O., Rozvytok himnaziynoyi osvity na Chernihivshchyni (XIX–pochatok XX stolittya), Chernihiv 2011.
Samoylenko O., Ystoriya y ystoryky Pol’shy v nauchnom nasledyy V.V. Novodvorskoho, “Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego”, 2 (2012), p. 42–54.
Tymieniecki K., Zarys dziejów historiografii polskiej, Kraków, 1948.
Uchytel’ Hoholya v vyat·skoy ssylke, https://vyatkawalks.ru/wiki/kazimir-varfolomeevich-shapalinskiy [access: 20.11.2022].
Wilczynski J., Polskie Kolegium Uniwersytetckie w Kijowie 1917–1919 [in:] Pamiętnik Kijowski, vol. 2, Londyn 1963, p. 195–214.
Yer’omenko T., Pol’s’ka natsional’na menshyna v Ukrayini v 20–30-ti roky XX st., Kiev 1994.
Yer’omenko T., Kalakura O., Chyrko B., Polyaky v Ukrayini, “Viche”, 3 (1993), p. 119–130.
Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
Zdziechowski M., Przemówienie… na wykładzie w dniu 30 XI 1924, “Alma Mater Vilnensis”, 2 (1924), p. 21–22.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
