“The longed-for Karlsbad”, “the Lonely Cave” — the image of the spa resort in the light of Romantic-Era diaries
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11313Keywords:
spa town, travel, ego-document, diary, travel writingAbstract
Karlsbad — an exclusive 19th-century resort — was a frequent destination for Polish travelers, both for health reasons and recreation. However, the first half of the “age of steam and electricity” did not leave many tracks of stays. This article is dedicated to three ego-documents from the Romantic era that have been preserved in manuscript form: the diaries of two sisters, Symforoza and Florentyna Krzyżanowska — Kraków natives and daughters of a Jagiellonian University professor — as well as the famous Warsaw actor Alojzy Żółkowski. While the Krzyżanowska sisters saw their summer trip to Karlsbad as a long-awaited adventure breaking the monotony of daily life, for Żółkowski — a homebody who rarely left Warsaw — the solitary journey “for his health” was an unpleasant necessity. This, in turn, significantly influenced the nature of his account.
References
Augustin M., Sofronová P., Městské divadlo Karlovy Vary 1811–2004. Inventář, Karlovy Vary 2008, s. 1–8, Státní oblastní archiv v Plzni — Státní okresní archiv Karlovy Vary, EL NAD 1087, Archivní pomůcka 310, https://www.inventare.cz/pdf/soap-kv/soap-kv_ap0310_01087_divadlo-karlovy-vary.pdf (11.02.2025).
Austrya, „Kuryer Litewski” 5.08.1819, nr 191, s. 1.
Bieniarzówna J., Krzyżanowski Adam Szymon, w: Polski słownik biograficzny, t. 15, Kraków 1970, s. 588.
Carlsbader Kur — und Badegäste. Issue, Karlsbad 1829, s. 60, https://www.portafontium.eu/iipimage/30380094 (11.02.2025).
Dzienniczek Alojzego Żółkowskiego pisany w czasie pobytu w Karlsbadzie od 27 VII do 4 IX 1856 r., Biblioteka Jagiellońska, Rkp. 7087, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/504999/edition/479105/content (11.02.2025).
Dziennik podróży do Karlsbadu i Eger. Przez Galicję, Szlask, Morawę, Czechy, Królestwo Bawarskie, Księstwo Koburg, Mieningen, Szwarzburg, Weimar, Królestwo Saskie, Pruskie do Rzplitej Krakowskiej Symforozy Krzyżanowskiej, Biblioteka Narodowa, Rps akc. 11981, https://polona2.pl/item/dziennik-podrozy-do-karlsbadu-i-egier-przez-galizyia,MTI5NzMyMTYw/140/#item (11.02.2025).
Dziennik podróży Florentyny Krzyżanowskiej do Karlsbadu przez Kraje Galicia, Szląsk, Morawa, Czechy a na powrót przez Bawaria, Księstwo Kobourgskie, Meiningen, Schwarzburg i Weimarskie do Rzczplitej Krakowskiej, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Zygmunta Glogera, sygn. 869, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/3100368 (11.02.2025).
F. B. [Franciszek Bogdański], Podróż z Kielc do Karlsbadu, „Pamiętnik Umiejętności Moralnych” 3 (1830), s. 81–102, 161–186.
Kaczkowski M., Przepisy zachowania się przy użyciu wód mineralnych, Lwów 1834.
Kincel R., U szląskich wód. Z dziejów śląskich uzdrowisk i ich tradycji polskich, Katowice 1994.
Kolinko E., Poufny czy kontrolowany? O typologii dziewiętnastowiecznych dzienników kobiecych i dziewczęcych, „Teksty Drugie” (2019) nr 1, s. 321–338.
Król K., Die Erinnerung an die Sächsische Schweiz in den Reisetagebüchern der Schwester Florentyna und Symforoza Krzyżanowska, „Góry — Literatura — Kultura” 17 (2023), s. 211–219, https://doi.org/10.19195/2084-4107.17.15.
Ł. z G. R. [Łucja Rautenstrauchowa], Miasta, góry i doliny, t. 1, Poznań 1844.
Mowa na pogrzebie ś. P. Adama Froelicha właściciela Januszowic zmarłego d. 3 czerwca 1903 r. w Sieborowicach wypowiedziana przez J. Z K. K. w kościele parafialnym Działoszyce w d. 6 czerw-ca tegoż 1903 r., Kraków 1903.
Nekrolog [Florentyna z Krzyżanowskich Szumańczowska], https://polona2.pl/item/florentyna-z-krzyzanowskich-szumanczowska-wlascicielka-dobr-ziemskich-zgasla-w,MTQxOTk4MDc4/0/#info:metadata (11.02.2025).
Nekrolog Józefy z Brochowiczów Wiktorów Krzyżanowskiej, https://polona.pl/item-view/5d2e82a4-39e0-4d9f-bbd9-652a80f91dd8?page=0 (11.02.2025).
Nowości warszawskie, „Kurier Warszawski” 7.05.1822, nr 109, s. 1.
Opaliński D., Podróże koleją inteligencji galicyjskiej w drugiej połowie XIX wieku we wspomnieniach, pamiętnikach i listach, „Galicja” 11 (2024), s. 781–806.
Orman E., Szumańczowski Ludwik Jacek, w: Polski słownik biograficzny, t. 49, Kraków 2013, s. 317.
Pamiętniki Sabiny z Gostowskich Grzegorzewskiej, Warszawa 1888.
Podróż do Prus, Saksonii i Czech odbyta w roku 1838–1839 przez Juliana Moszyńskiego doktora medycyny, członka Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego i Dobroczynności w Wilnie, t. 2, Wilno 1844.
Pruszakowa S., Korespondencja zagraniczna. Karlsbad 10 sierpnia r. b., „Magazyn Mód i Nowości Dotyczących Gospodarstwa Domowego” (1861) nr 38, s. 3–6.
Przewodnik-Informator. Karlsbad i jego okolice, zebrał K. W. Walter, Warszawa 1900.
Skrzyńska z Jabłonowskich E., Dzienniki z lat 1841–1855, wstęp i oprac. B. Lorens, J. Kuzicki, Rzeszów 2020.
Studnicka-Mariańczyk K., „Mały kawałek Europy” w świetle pamiętnikarskiej relacji z podróży Natalii Gadomskiej, https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/5735de15-a81f-4330-8a5b-3ab62a1d5596/content (11.02.2025).
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Magdalena Sadlik

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).