Chrzestni, świadkowie bierzmowania i świadkowie zawarcia małżeństwa. Pespektywa ekumeniczna
DOI:
https://doi.org/10.15633/acan.2222Słowa kluczowe:
świadek, rodzice chrzestni, ekumenizm, małżeństwo, chrzest, bierzmowanieAbstrakt
Artykuł zawiera analizę dawnych i obowiązujących przepisów prawa kanonicznego na temat możliwości pełnienia przez niekatolików funkcji chrzestnych, świadków bierzmowania i świadków przy zawarciu małżeństwa. Obowiązujące dziś przepisy znacznie odbiegają od surowości dawnego prawa, które przyjmowało za regułę, iż powyższe funkcje w Kościele katolickim winni pełnić katolicy, co więcej – nie wolno im było podejmować analogicznych zadań w innych Kościołach czy Wspólnotach chrześcijańskich. Wyjątki od tej reguły były dopuszczane stosunkowo rzadko – zwłaszcza w odniesieniu do chrzestnych – i musiały być dobrze uzasadnione. Dzisiejsza regulacja zachowuje ogólną regułę, ale możliwość zastosowania wyjątków jest dość szeroka i zawarta w przepisach prawa, tak iż nie trzeba odnosić się do przełożonego kościelnego w poszczególnych przypadkach. Takie złagodzenie dyscypliny wynika zarówno z przesłanek ekumenicznych, jak i z pragnienia przezwyciężenia praktycznych problemów, zwłaszcza w przypadku małżeństw mieszanych.Bibliografia
Alonso Lobo A., Miguélez Domínguez L., Alonso Morán S., Comentarios al Código de Derecho Canónico con el texto legal latino y castellano, t. 2, Madrid 1963.
Althaus R., Sub can. 874, w: Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici (unter besonderer Berücksichtung der Rechtslage in Deutschland, Österreich und der Schweiz), Hrsg. K. Lüdicke, Bd. 3, Essen 2003.
Ardito S., Battesimo: Aspetti teologici e canonistici, „Monitor Ecclesiasticus” 115 (1990), s. 33–65.
Aymans W., Das Thema Ökumene im neuen Codex Iuris Canonici, „Münchener Theologische Zeitschrift“ 37 (1986), s. 20–31.
Aznar Gil F. R., Cortés Diéguez M. et al., Código de Cánones de las Iglesias Orientales. Edición bilingüe comentada por los profesores de la Facultad de Derecho Canónico de la Universidad Pontificia de Salamanca, Madrid 20152.
Bánk J., Connubia canonica, Romae–Friburgii Brisg.–Barcinone 1959.
Banse H., Il Direttorio ecumenico tra teoria del diritto e prassi del diritto. Una presa di posizione critica sul „Direttorio per l’applicazione dei principi e delle norme sull’ecumenismo”, „Quaderni di diritto ecclesiale” 7 (1994), s. 68–78.
Bender L., Forma iuridica celebrationis matrimonii. Commentarius in canones 1094–1099, Romae 1960.
Bernárdez Cantón A., Compendio de derecho matrimonial canónico, Madrid 1991.
Białobok J., Instytucja rodziców chrzestnych w ustawodawstwie Kościoła rzymsko-katolickiego (studium historyczno-prawne), Tarnów 2001.
Biskupski S., Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, t. 1, Warszawa 1956.
Blanco M., Padrinos, w: Diccionario General de Derecho Canónico, obra dirigida y coordinada por J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, vol. 5, Pamplona 2012, s. 858–861.
Blanco M., Sub can. 874, w: Comentario Exegético al Código de Derecho Canónico, obra coordinada y dirigida por A. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, vol. 3, Pamplona 1996, s. 494–496.
Citbaj F., Súčasná situácia miešaných kánonických manželstiev katolíkov a pravoslávnych na Slovensku, „Studia Oecumenica” 11 (2011), s. 253–264.
Coccopalmerio F., La „communicatio in sacris” nel Codice di Diritto Canonico e negli altri documenti ecclesiali, w: La funzione di santificare della Chiesa: XX Incontro di Studio. Passo della Mendola –Trento, 5 luglio – 9 luglio 1993, a cura del Gruppo Italiano Docenti di Diritto Canonico, Milano 1995, s. 221–232.
Codicis Iuris Canonici Fontes, ed. P. Gasparri, vol. 4, Romae 1951.
Conte a Coronata M., Compendium Iuris Canonici ad usum scholarum, t. 3: De sacramentis, Taurini–Romae 1949.
Conte a Coronata M., Institutiones Iuris Canonici ad usum utriusque cleri et scholarum. De Sacramentis. Tractatus canonicus, t. 3: De matrimonio et de Sacramentalibus, Taurini 1948.
Coronelli R., La rilevanza canonica dei sacramenti dell’iniziazione cristiana in ordine alla incorporazione alla Chiesa, w: Iniziazione cristiana: profili generali. XXXIV Incontro di Studio. Hotel Planibel di La Thuile (AO), 2–6 luglio 2007, a cura del Gruppo Italiano Docenti di Diritto Canonico, Milano 2008, s. 85–107.
Codice di diritto canonico commentato, a cura di Redazione di Quaderni di Diritto Ecclesiale, Milano 2001.
Dammaco G., Missione dei genitori e munus dei padrini, „Monitor Ecclesiasticus” 115 (1990), s. 627–646.
Der Dienst der Tauf- und Firmpaten. Pastoralinstruktion und Kommentar, „Pastoralblatt für das Bistum Eichstätt” 149 (2002) Nr. 51, s. 93–100.
Die Taufe. Eine Orientierungshilfe zu Verständnis und Praxis der Taufe in der evangelischen Kirche. Vorgelegt vom Rat der Evangelischen Kirche in Deutschland, Hrsg. Kirchenamt der Evangelischen Kirche in Deutschland, München 2008.
Dispensmöglichkeit bei den Anforderungen an einen Tauf- bzw. Firmpaten (can. 874 § 1, 3° und § 2 CIC), 29.01.2015, „Amtsblatt für die Diözese Regensburg” 2015 Nr. 2, s. 20.
Gasparri P., Tractatus canonicus de matrimonio, t. 2, Romae 1932.
Gefaell P., Il nuovo Direttorio ecumenico e la „communicatio in sacris”, „Ius Ecclesiae” 6 (1994), s. 259–279.
Grabowski I., Prawo kanoniczne według nowego Kodeksu, Lwów 1927.
Gwóźdź M., Religijne wychowanie potomstwa w małżeństwach mieszanych, Katowice 2015.
Hallermann H., Patedienst, w: Lexikon für Kirchen- und Staatskirchenrecht, Hrsg. A. von Campenhausen, I. Riedel-Spangenberger, R. Sebott, Bd. 3, Paderborn 2004, s. 170–172.
Hallermann H., Taufzeuge, w: Lexikon für Kirchen- und Staatskirchenrecht, Hrsg. A. von Campenhausen, I. Riedel-Spangenberger, R. Sebott, Bd. 3, Paderborn 2004, s. 662–663.
Hierold A. E., Firmung, w: Lexikon für Kirchen- und Staatskirchenrecht, Hrsg. A. von Campenhausen, I. Riedel-Spangenberger, R. Sebott, Bd. 1, Paderborn 2000, s. 70–702.
Hierold A. E., Taufe und Firmung, w: Handbuch des katholischen Kirchenrechts, Hrsg. J. Listl, H. Schmitz, Regensburg 1999, s. 807–823.
Hołubowicz R., Sakrament chrztu świętego w świetle ustawodawstwa katolickich Kościołów wschodnich zawartego w Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 20 (2012) nr 2, s. 99–119.
Hucał M., Prawo małżeńskie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczpospolitej Polskiej, w: Prawo małżeńskie Kościołów chrześcijańskich w Polsce a forma wyznaniowa zawarcia małżeństwa cywilnego, red. T. J. Zieliński, M. Hucał, Warszawa 2016, s. 53–104.
Instrukcja w sprawie chrztu dzieci, których rodzice nie są związani kanonicznym małżeństwem, 9.01.2008, „Biuletyn Duszpasterski” 2008 nr 2, wyd. Wydział Koordynacji Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie, s. 7–9.
Konferencja Episkopatu Polski, Dekret ogólny w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła, „Akta Konferencji Episkopatu Polski” 27 (2015), s. 101–104.
Konrad D., Der Rang und die grundlegende Bedeutung des Kirchenrechts im Verständnis der evangelischen und katholischen Kirche, Tübingen 2010.
Kowal J., „Communicatio in sacris” nei matrimoni inter-religiosi, „Periodica” 100 (2011), s. 805–838.
Kroczek P., Wychowanie. Optyka prawa polskiego i prawa kanonicznego, Kraków 2013.
Leitlinien kirchlichen Lebens der Vereinigten Evangelisch-Lutherischen Kirche Deutschlands (VELKD). Handreichung für eine kirchliche Lebensordnung, Gütersloch 2003.
Majer P., Czy rodzice bierzmowanego mogą pełnić funkcję świadków bierzmowania?, w: Lex tua veritas. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Magnificencji Księdzu Profesorowi Janowi Maciejowi Dyduchowi z okazji 70. rocznicy urodzin, red. P. Majer, A. Wójcik, Kraków 2010, s. 501–507.
Majer P., Małżeństwa mieszane. Wybrane zagadnienia z praktyki kurialnej, „Studia Oecumenica” 11 (2011), s. 199–218.
Majer P., Znaczenie kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, „Annales Canonici” 11 (2015), s. 135–155.
Marčin J., „Communicatio in sacris” w ustawodawstwie i praktyce Kościoła łacińskiego na Słowacji, w: Zagadnienia międzywyznaniowe w realizacji misji uświęcającej Kościoła, red. J. Krukowski, M. Sitarz, K. Dziub, Lublin 2010, s. 109–125.
Noyszewska A., Duchowe rodzicielstwo rodziców chrzestnych, „Pedagogia Ojcostwa” 1 (2010) nr 1, s. 214–222.
Obrzędy bierzmowania. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 20032.
Obrzędy chrztu dzieci. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, wydanie drugie poprawione, Katowice 1987.
Obrzędy wtajemniczenia chrześcijańskiego dorosłych. Dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1988.
Papež V. I., Diritto canonico ed ecumenismo, w: Ius in vita et in missione Ecclesiae. Acta Symposii Internationalis Iuris Canonici occurente X anniversario promulgationis Codicis Iuris Canonici diebus 10–24 aprilis 1993 in Civitate Vaticana celebrati, ed. Pontificium Consilium de Legum Textibus Interpretandis, Libreria Editrice Vaticana 1994, s. 1187–1205.
Papieska Rada ds. Jedności Chrześcijan, Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu, 26.03.1993, polski przekład: „Communio. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny” 14 (1994) nr 2 (80), s. 3–93.
Papieska Rada ds. Rodziny, Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, 13.05.1996, Warszawa 1999.
Parlato V., Rigor iuris e misericordia nel matrimonio delle Chiese ortodosse, „Stato, Chiese e pluralismo confessionale. Rivista telematica” (www.statoechiese.it) 2016 n. 2.
Pastuszko M., Prawo o sakramentach świętych, t. 1: Normy ogólne i sakrament chrztu, Warszawa 1983.
Pérez de Heredia I., I profili ecumenici della salus animarum nella codificazione della Chiesa cattolica, „Ius Ecclesiae” 12 (2000), s. 465–491.
Perlasca A., La figura e il ruolo dei padrini nei sacramenti dell’iniziazione cristiana, w: Quando si diventa cristiani. I sacramenti dell’iniziazione: indicazioni canoniche e pastorali, a cura di G. Trevisan, Milano 2003, s. 321–344.
Pontificium Consilium de Legum Textibus, Schema recognitionis Libri VI Codicis Iuris Canonici, Typis Vaticanis 2011.
Pragmatyka Służbowa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczpospolitej Polskiej zatwierdzona na 4. Sesji Synodu X Kadencji ze zmianami dokonanymi do 10. Sesji Synodu XIII Kadencji, § 74, e-f. https://bik.luteranie.pl/files/Prawo/2017–01–01PragmatykaSubowa-tekstujednolicony.pdf
Sabbarese L., Il matrimonio canonico nell’ordine della natura e della grazia. Commento al Codice di Diritto Canonico. Libro IV, Parte I, Titolo VII, Roma 2006.
San José Prisco J., El padrino de bautismo y su recuperación jurídico-pastoral, „Revista Española de Derecho Canónico” 61 (2004), s. 41–64.
Sánchez-Gil A. S., Communicatio in sacris, w: Diccionario General de Derecho Canónico, obra dirigida y coordinada por J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, vol. 2, Pamplona 2012, s. 275–280.
Sawicki D., Sakrament świętego chrztu, „Elpis” 13 (2011), s. 267–298.
Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan, Directorium ad ea quae a Concilio Vaticano Secundo de re oecumenica promulgata sunt exsequenda, cz. 1, 14.05.1967, „Acta Apostolicae Sedis” 59 (1967) 574–592, polski przekład: Posoborowe prawodawstwo kościelne, zebrał i przetłumaczył ks. E. Sztafrowski, t. 1, z. 2, Warszawa 1969, s. 114–158.
Sipior K., Rodzice chrzestni w kodeksach Jana Pawła II, w: Kodeks Prawa Kanonicznego w badaniach młodych naukowców, red. M. Sitarz, t. 2, Lublin 2015, s. 201–214.
Słowikowska A., Uczestnictwo wiernych świeckich w liturgii Kościoła łacińskiego. Studium kanoniczne, Lublin 2014.
Sztafrowski E., Podręcznik prawa kanonicznego, t. 3, Warszawa 1986.
Tröger G., Paten, w: Lexikon für Kirchen- und Staatskirchenrecht, Hrsg. A. von Campenhausen, I. Riedel-Spangenberger, R. Sebott, Bd. 3, Paderborn 2004, s. 168–170.
Trudeau J., Les parrains: note canonique sur problème pastoral dans canons 873 et 874 § 2 du CIC, „Studia Canonica” 42 (2008), s. 205–217.
Wenz W., Recepcja norm prawa powszechnego o rodzicach i chrzestnych w prawie partykularnym wybranych synodów diecezjalnych, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 5 (2006) nr 1, s. 219–254.
Wernz F. X., Vidal P., Aguirre P., Ius canonicum, t. 2: Ius matrimoniale, Romae 1946.
Widuch J. H., Współuczestnictwo w świętych czynnościach w świetle Dekretu „O Kościołach wschodnich katolickich” Soboru Watykańskiego II, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 12 (1979), s. 265–278.
Zaborowski M., Nabycie przynależności do Kościoła katolickiego, Lublin 2013.
Zotz B., Katholisch getauft – katholisch geworden. Kanonistische Kriterien für die Zugehörigkeit zur römischen Kirche, Essen 2002.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Piotr Majer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
