Inwigilacja duchowieństwa diecezji sandomierskiej w świetle dokumentu KW MO w Kielcach z dnia 6 X 1961 r.
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2247Słowa kluczowe:
Służb Bezpieczeństwa, diecezja sandomierska, inwigilacja duchowieństwa, represje wobec KościołaAbstrakt
Niniejsza edycja źródłowa prezentuje dokument wytworzony przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa KW MO w Kielcach w październiku 1961 r. Zawiera on informacje na temat duchowieństwa diecezji sandomierskiej. Został on wytworzony w ramach teczki zagadnieniowej o kryptonimie „Wisła” (rozpracowanie Kurii diecezjalnej w Sandomierzu i seminarium duchownego w tymże mieście). Dokument ten jest typową dla tych teczek „kontrwywiadowczą charakterystyką zagadnienia”. Dodatkowo zawiera on „kierunkowy plan operacyjnych przedsięwzięć”. Analiza tego źródła pozwala na określenie skali inwigilacji, której poddanie zostali kapłani wspomnianej diecezji. Prezentowany dokument zawiera szereg przypisów, które wyjaśniają trudniejsze sformułowania, używane przez funkcjonariuszy bezpieki, skrótowo przybliżają sylwetki wymienionych w nim księży oraz rozwijają problematykę relacji państwo – Kościół w okresie PRL.Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej —Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu, Delegatura w Kielcach, sygn. 015/819, 015/679, t. 1, 015/824, t. 1, 5.
A. Dziurok, Wstęp, w: Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945—1989, Warszawa 2004, s. 17—75.
R. Graczyk, Tropem SB. Jak czytać teczki, Kraków 2007.
L. Gralak, Zwalczanie pielgrzymek pieszych przez instytucje państwa komunistycznego w ramach spraw obiektowych krypt. „Pątnicy" w latach 1976—1989, Kraków 2014, praca doktorska (w zbiorach autora).
R. Gryz, Państwo a Kościół w Polsce 1945—1956 na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.
Instrukcja nr 03/55 o zasadach prowadzenia rozpracowania agenturalnego i ewidencji operacyjnej w organach bezpieczeństwa publicznego PRL, Warszawa, 11 III 1955 r., w: Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945—1989), oprac. i wstęp T. Ruzikowski, Warszawa 2004, s. 47—68.
Ł. Kamiński, Lingua securitatis, „Pamięć i Sprawiedliwość" 2003 nr 1 (3), s. 209—216.
M. Klocek, Prześladowanie duchowieństwa katolickiego w Końskich w latach 1939—1989, Końskie 2013.
M. Komaniecka, Wprowadzenie, w: Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945—1989), wybór, wstęp i opr. M. Komaniecka, Kraków 2010, s. 17—69.
H. Konopka, Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944—1961), Białystok 1997.
A. Kończak, Walenty Wójcik — biskup i profesor, „Studia Sandomierskie" 5 (1990—1996), s. 357—377.
S. Kowalik, Konflikt wyznaniowy w Wierzbicy. Niezależna parafia w polityce władz PRL (1962—1977), Lublin 2012.
„Kronika Diecezji Radomskiej".
Materiały do instrukcji wydawniczej dla źródeł do dziejów najnowszych Polski, oprac. S. Kalabiński, F. Tych, Warszawa 1958 (maszynopis powielany).
G. Miernik, Wokół ustawy aborcyjnej z 1956 r., w: Zdrowie i choroba. Wpływ jakości życia na kulturę w Europie środkowej, red. A. Barciak, Katowice-Zabrze 2013, s. 348-375.
F. Musiał, Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970—1989), Kraków 2007.
F. Musiał, Raj grabarzy narodu. Studia i materiały do dziejów aparatu represji w Polsce „ludowej" 1945—1989, Kraków 2010.
B. Noszczak, Przygotowania do Millenium Chrztu Polski i Tysiąclecia Państwa Polskiego (1965—1965), w: Millenium czy Tysiąclecie, red. B. Noszczak, Radom [2006], s. 11-38.
M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, Warszawa 1999.
B. Stanaszek, Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej w latach 1945—1967, t. 1, Problematyka personalno- -organizacyjna, Sandomierz 2006.
B. Stanaszek, Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Kurii diecezjalnej i seminarium duchownego w Sandomierzu w latach 1944—1956, w: Aparat represji wobec Kościoła w latach 1944—1956. Terytorium obecnej diecezji sandomierskiej, red. M. Krzysztofiński, J. Marecki, B. Stanaszek, Kraków 2012, s. 11-31.
B. Stanaszek, Księża diecezji sandomierskiej więzieni przez władze komunistyczne po II wojnie światowej, Rzeszów 2008.
B. Stanaszek, Usunąć Biskupa! Władze PRL wobec Ordynariusza Diecezji Sandomierskiej Jana Kantego Lorka, Sandomierz 2004.
B. Stanaszek, „Wrogo ustosunkowany do naszego państwa". Biskup Piotr Gołębiowski w dokumentach komunistycznej bezpieki i władz wyznaniowych, Sandomierz 2006.
B. Stanaszek, Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX—XX w., t. 2, H—Ł, Sandomierz 2005.
J. Stefaniak, Postawy duchowieństwa w ocenie władz państwowych w latach apogeum stalinizmu (1948—1956), w: Społeczeństwo — Państwo — Kościół (1945—2000). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Szczecin, 15—16 VI 2000 r., red. A. Kawecki,
K. Kowalczyk, A. Kubaj, Szczecin 2000, s. 17-20.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Piotr Tylec
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
