Srebrny relikwiarz św. Sebastiana z 1499 r.

Abstrakt

W r. 1496 Johannes Herman objął funkcję kustosza wrocławskiej kapituły katedralnej W protokole posiedzenia wrocławskiej kapituły katedralnej z dnia 16 września 1502 zapisano, iż Hermann podarował do katedry pięknie zdobiony relikwiarz ręki św. Sebastiana ze złoconego srebra, z intencją zbawienia swej duszy oraz uczczenia relikwii świętego, od czasów biskupa Hieronima (ok. 1051-1062) przechowywanych w tutejszej katedrze. Jednocześnie poprosił kapitułę, aby ustanowiła święto św. Sebastiana (20 stycznia) jako dupliciter (z trzema lekcjami); zbierana podówczas ofiara miałaby zostać przeznaczona na stypendium dla scholarów. Kanonicy przyjęli dar z wdzięcznością i aby zadośćuczynić prośbie Hermanna, obiecali współpracę z biskupem (Johannem Rothem), do którego należało prawo ustanowienia rytu. Jeszcze na posiedzenia kapituły po powrocie z Włoch, 22 grudnia 1503 r. Hermann monitował w sprawie podniesienia rangi święta. Potwierdził swą wolę zaopatrzenia scholarów szkoły katedralnej, by ulżyć ich ciężkiemu położeniu finansowemu. Kanonicy powtórnie wyrazili zadowolenie z wniosku; godzili się, aby biskup przychylił się do prośby. Na jednym z kolejnych posiedzeń, 5 stycznia 1504 r. Hermann znów poprosił o ustanowienie święta duplex, argumentując, iż dał już srebrne ramię do kościoła katedralnego i zamierza dodać jedną grzywnę rocznego czynszu dla wikariuszy i scholarów. Po deliberacjach kanonicy wystąpili z wnioskiem, by Hermann dał trzy grzywny rocznego czynszu na rzecz tych purpuratów, którzy wezmą udział w oficjum, jak również aby nie zabierał relikwiarza, który już poświęcony został Bogu. Wówczas Hermann oficjalnie oświadczył, iż relikwiarz zamierza sprzedać, by zadośćuczynić żądaniom kapituły. Obie strony pozostały przy swoich racjach. Powodem braku kolejnych zapisów w tej sprawie stała się rychła śmierć Hermanna, która nastąpiła 29 marca 1504 we Wrocławiu. Wspomniany relikwiarz pozostał w skarbcu katedralnym.  Maksymilian II (1527-1576), podówczas król Czech i Węgier, przybył na Śląsk, aby wziąć udział w zjeździe książęcym, mającym miejsce we Wrocławiu od 9 do 21 grudnia 1563 r. Monarcha, skądinąd religijnie indyferentny, z myślą o towarzyszącej mu żonie Marii (1528-1603), poprosił kapitułę katedralną o pokaz relikwii znajdujących się w jej pieczy. Po długich rozważaniach kanonicy zdecydowali o okazaniu relikwii palca św. Jadwigi oraz ramienia św. Sebastiana, przechowywanego w relikwiarzu fundacji Johannesa Hermanna. Z listu biskupa wrocławskiego Caspara von Logau z 9 lutego 1564 r. do dziekanów kapituły dowiadujemy się o woli Maksymiliana pozyskania wrocławskich relikwii.  W źródłach nie udało się znaleźć wzmianek o zakończeniu pertraktacji; do transakcji jednak doszło, bowiem wrocławski relikwiarz św. Sebastiana, jako dar cesarzowej Marii, trafił do Hiszpanii. Wysmukły relikwiarz ma kształt prawego przedramienia, z dłonią ujętą w geście błogosławieństwa. Wspiera się na niskim, sześciobocznym cokole z gładką krawędzią, ażurowym fryzem z rzędem rombów z wpisanymi maswerkowymi rozetami. Dla badań nad złotnictwem śląskim szczególne znaczenie ma poszukiwanie dzieł niedostatecznie zinterpretowanych w kontekście już znanego materiału zabytkowego. Chodzi m.in. o frapujące, dotąd słabo rozpoznane exempla gotyckich klejnotów z tego terenu: XIV-wiecznego zespołu blaszek ze skarbu opolskiego i pierścieni wiązanych ze skarbem ze Środy Śląskiej, czy XVI-wiecznego (?) klejnotu z figurką tronującej Matki Boskiej, opatrzonego domniemaną cechą złotniczą Legnicy.