Ojkofilia i piękno. Roger Scruton wobec kryzysu ekologicznego
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.30102Słowa kluczowe:
ekologia, ojkofilia, ojkofobia, Roger ScrutonAbstrakt
Artykuł omawia poglądy Rogera Scrutona na ochronę przyrody. Scruton podjął ten temat przede wszystkim w pracy Zielona filozofia. Jak poważnie myśleć o naszej planecie (2014), ale przyczynki do niego znajdujemy także w innych pracach filozofa. Scruton jest filozofem konserwatywnym, zwolennikiem zdrowego rozsądku i rozwiązań opartych na tradycji. Broni poglądu, że właściwymi podmiotami działań nakierowanych na ochronę przyrody powinny być niewielkie grupy ludzi bezpośrednio zainteresowanych swym otoczeniem („małe plutony” E. Bourke’a), a nie biurokratyczne organizacje, które nie ponoszą odpowiedzialności za swe działania. Scruton wprowadza pojęcie ojkofilii, miłości do domu i otoczenia, jako właściwej motywacji dla ochrony środowiska, odrzucając motywacje czysto utylitarne. Jego zdaniem naturę należy chronić nie tylko ze względów antropocentrycznych, lecz także przez wzgląd na jej piękno, które jest wartością autoteliczną i nieinstrumentalną. Artykuł ukazuje zalety, ale i ograniczenia takiego stanowiska.
Bibliografia
Białostocki J., Potęga piękna. O utopijnej idei L. B. Albertiego, w: J. Białostocki, Sztuka i myśl humanistyczna. Studia z dziejów sztuki i myśli o sztuce, Warszawa 1966, s. 53–58.
Bińczyk E., Epoka człowieka: retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.
Böhme G., Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego, przeł. J. Merecki, Warszawa 2002.
Brzechczyn K., Patriotyzm – nacjonalizm – ojkofobia w myśli Rogera Scrutona, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 113 (2020), s. 51–62.
Conversations with Roger Scruton. Roger Scruton and Mark Dooley, London 2016.
Dooley M., Roger Scruton. The Philosopher on Dover Beach, London 2009.
Eliade M., Świat, miasto, dom, przeł. I. Kania, „Znak” 439 (1991), s. 12–22.
Embros G., Zielona filozofia – recenzja, https://filozofuj.eu/grzegorz-embros-zielona-filozofia-recenzja/
Harman G., Książę sieci. Bruno Latour i metafizyka, przeł. G. Czemiel, M. Rychter, Warszawa 2016.
Harman G., Traktat o przedmiotach, przekład i posłowie M. Rychter, przedmowa do polskiego wydania S. Wróbel, Warszawa 2013.
Hill A., Ruskinland. How John Ruskin Shapes Our World, London 2019.
Intellectual Culture of the English Country House 1500–1700, ed. by M. Dimmock, A. Hadfield, M. Healy, Manchester 2018.
Johnston W. M., The Formative Years of Robin George Collingwood, The Hague 1967.
Jonas H., Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1996.
Kunce A., Being at Home in a Place. The Philosophy of Localness, Warszawa 2019.
Kupś T., Komu zależy na sekularyzacji? Fakty i życzenia dotyczące przyszłości religii w krzywym zwierciadle WEIRD, „Przegląd Religioznawczy” 280 (2021), s. 79–95.
Lehman G., Charles Taylor’s Ecological Conversations: Politics, Commonalities and the Natural Environment, London 2015.
Marzec A., Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Warszawa 2021.
Mlinaric D., Moore D., Great English Interiors, Munich–London–New York 2018.
Müller H., Moja ojczyzna była pestką jabłka. Rozmawia Angelika Klammer, przeł. K. Leszczyńska, Wołowiec 2016.
Nowak W. M., Świat jako dom – dom jako świat. Z filozofii architektury i designu, „Ethos” 136 (2021), s. 71–95.
Rée J., Can Roger Scruton save the environment?, „The Guardian” 2011, Wednesday 28 December, https://www.theguardian.com/books/2011/dec/28/green-philosophy-roger-scruton-review (19.07.2023).
Rybczyński W., Dom. Krótka historia idei, przeł. K. Husarska, Kraków 2019.
Schrade U., Wolniewicz B., Zubelewicz J., Dom jako wartość duchowa, w: B. Wolniewicz, Filozofia i wartości,t. 2, Warszawa 1998, s. 163–185.
Scruton R., Co znaczy konserwatyzm, przeł. T. Bieroń, Poznań 2002.
Scruton R., England: An Elegy, London 2020.
Scruton R., Głupcy, oszuści i podżegacze: myśliciele nowej lewicy, przeł. F. Filipowski, Poznań 2018.
Scruton R., Intelektualiści nowej lewicy, przeł. T. Pisarek, Poznań 1999.
Scruton R., Jak być konserwatystą, przeł. T. Bieroń, Poznań 2016.
Scruton R., Kultura jest ważna: wiara i uczucie w osaczonym świecie, przeł. T. Bieroń, Poznań 2010.
Scruton R., Muzyka jest ważna, przeł. K. Marczak, Kraków 2020.
Scruton R., Ojkofobia i ksenofilia, przeł. A. Depowska, w: Narody i stereotypy, red. T. Walas, Kraków 1995, s. 291–297.
Scruton R., O naturze ludzkiej, przeł. T. Bieroń, Poznań 2020.
Scruton R., Oblicze Boga: wykłady imienia Gifforda 2010, przeł. J. Grzegorczyk, Poznań 2015.
Scruton R., On Hunting, South Bend 2002.
Scruton R., Piękno. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. S. Krawczyk, A. Rejniak-Majewska, Łódź 2018.
Scruton R., Piję, więc jestem: przewodnik filozofa po winach, przeł. M. Szczubiałka, Warszawa 2011.
Scruton R., Pożądanie: filozofia moralna życia erotycznego, przeł. T. Kuniński, Kraków 2009.
Scruton R., Pożytki z pesymizmu i niebezpieczeństwa fałszywej nadziei, przeł. T. Bieroń, Poznań 2002.
Scruton R., The Aesthetics of Architecture, Princeton 2013.
Scruton R., The Soul of the World, Princeton 2016.
Scruton R., Zachód i cała reszta: globalizacja a zagrożenie terrorystyczne, przeł. T. Bieroń, Poznań 2003.
Scruton R., Zielona filozofia. Jak poważnie myśleć o naszej planecie, przeł. J. Grzegorczyk, R. P. Wierzchosławski, Poznań 2017.
Scruton, Zrozumieć muzykę, przeł. K. Marczak, wstęp A. Libera, Kraków 2022.
Scruton’s Aesthetics, ed. by A. Hamilton, N. Zangwill, London 2012.
Sławek T., Ujmować: Henry David Thoreau i wspólnota świata, Katowice 2009.
Sławek T., Kunce A., Oikologia: powrót, Katowice 2019.
Spaemann R., Osoby. O różnicy między czymś a kimś, przeł. J. Merecki, Warszawa 2001.
Środa M., Ostatni taki konserwatysta, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 113 (2020), s. 37–49.
The Roger Scruton Reader, ed. by M. Dooley, London 2011.
Tomczak M., Tkacz-Bielewicz P., Nieporozumienia i drogi na skróty – recenzja i dyskusja wokół „Zrozumieć muzykę” Rogera Scrutona, https://glissando.pl/artykuly/nieporozumienia-i-drogi-na-skroty-recenzja-i-dyskusja-wokol-zrozumiec-muzyke-rogera-scrutona/ (14.02.2023).
Turowski T., Zmierzch antropocentryzmu w perspektywie etyki nowej Petera Singera, Kraków 2019.
Żywiołek A., Intelektualista jako upadły prorok. Dyskretny, retoryczny urok Syrakuz, „Rocznik Komparatystyczny” 10 (2019), s. 183–198.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
