Ромеи – только жители империи или народность in statu nascendi?
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.1035Słowa kluczowe:
Византия, Ромеи, этническая принадлежностьAbstrakt
Византия, наследник Римской империи, является отличным примером многоэтнического государства средневековой Европы. Многоэтническая Византия основывалась на римском праве, христианском вероисповедании и греческой культуре, а жители Империи считали себя законными преемниками civium Romanorum. Византийцем, то есть ромеем, официально был каждый житель, признающий ортодоксальное вероисповедание и принадлежащий к христианско-греческой культуре. Тем не менее открытым остаётся вопрос – имел ли в Византии этноним «ромей» исключительно упомянутое общественное значение, без этнического оттенка.
Bibliografia
Арутюнова-Фиданян В. А., Армяно-византийская контактная зона (X–XI вв.), Москва 1994.
Василевский В. Г., Византия и печенеги (1048–1094), „Журнал Министерства Народного Просвещения” 164 (1872) № 11 и 12, с. 116–165, 243–332.
Златарски В., История на българската държава през средните векове, София 1972.
Курышева М. А., Византийцы и норманны: проблемы симбиоза, „Византийский Временник” 65 (90) (2006), с. 150–162.
Литаврин Г. Г., Болгария и Византия в XI–XII вв., Мосвка 1960.
Литаврин Г. Г., Византийское общество и государство в X–XI вв, Москва 1977.
Серен Е. А., Эмиграция норманнов в Византию и «тагмы франков» (XI в.), „Античная древность и средние века” 32 (2001), с. 163–174.
Ћурић И., Ромеjски говор и jезик Константина VII Порфирогенита, „Зборник Радова Византолошког Института” 24–25 (1986), с. 109–137.
Ahrweiler H., Citoyens et étrangers dans l’Empire romain d’Orient, [в:] Da Roma alla terza Roma, 2: La nozione di «Romano» tra cittadinanza e universalità, с. 343–350.
Ahrweiler H., L’expérience nicéenne, „Dumbarton Oaks Papers” 29 (1975), с. 21–40.
Ahrweiler H., L’idéologie politique de l’Empire byzantin, Paris 1975.
Alberti Aquensis, Historia Hierosolomitana, [в:] Recueile des Historiens des Croisades, vol. 4, Paris 1884.
Anderson B., Imagined communities. Reflections on the origin and spread of nationalism, London–New York 1991.
Angold M., Byzantine ‘nationalism’ and the Nicean Empire, „Byzantine and Modern Greek Studies” 1 (1975), с. 49–70.
Angold M., The Fourth Crusade: event and context, London 2002.
Annae Comnenae, Alexias, rec. D. R. Reinsch, A. Kambylis, Berlin–New York 2001.
Asdracha C., L’image de l’homme occidental à Byzance: le témoignage de Kinnamos et de Choniatès, „Byzantinoslavica” 44 (1983), с. 31–40.
Bagge S., Nationalism in Norway in the Middle ages, „Scandinavian Journal of History” 20 (1995), с. 1–18.
Balivet M., Romanie byzantine et Pays de rûm turc, Istanbul 1994.
Beaton R., Antique nation? «Hellenes» on the eve of Greek independence and in twelfth-century Byzantium, „Byzantine and Modern Greek Studies” 31 (2007), с. 79–98.
Brand C. M, The Turkish element in Byzantium, eleventh-twelfth century, „Dumbarton Oaks Papers” 43 (1989), c. 1–25.
Cameron A., The Byzantines, Oxford 2006.
Charanis P., Ethnic changes in seventh-century Byzantium, „Dumbarton Oaks Papers” 13 (1959), с. 25–44
Charanis P., How Greek was the Byzantine Empire?, „Bucknell Review” 11 (1963), с. 101–116.
Charanis P., On the ethnic composition of byzantine Asia Minor in the thirteenth century, [в:] Studies offered in Honour of St. Kyriakides (Prosphora eis Stilpona P. Kyriakiden), Thessalonica 1953, c. 140–147.
Charanis P., Romiosyne as a concept for the interpretation of Greek history, „Byzantine Studies/Etudes Byzantines” 8–12 (1981–1985), c. 57–64.
Charanis P., The transfers of population as a policy in the Byzantine Empire, „Comparative Studies in Society and History an International Quarterly” 3 (1960) 1, с. 140–154.
Christophilopoulou A., Byzantine history, II: 610–867, Amsterdam 1993.
Chrysos E., The political identity in late antiquity and early Byzantium, [в:] Byzantium. Identity, image, influence, ed. C. Fledelius, Copenhagen 1996.
Collins R., Visigothic Spain 409–711, Oxford 2006.
Colona M. E., Gli storici bizantini dal IV al XV secolo, I. Storici profani, Napoli 1956.
Constantinus Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, ed. Gy. Moravsik, R. J. H. Jenkins Washington 1967.
Corpus of Byzantine seals from Bulgaria, I, ed. I. Jordanov, Sofia 2003.
Coulton G. G., Nationalism in the Middle ages, „Cambridge Historical Journal” 5 (1935), с. 15–40.
Dagron G., Aux origines de la civilisation byzantine: Langue de culture et langue d’ État, „Revue Historique” 241 (1969), c. 23–56.
Dagron G., Formes et fonctions du pluralisme linguistique à Byzance (IXᵉ–XIIᵉ siècle), „Travaux et Mémoires” 12 (1994), c. 219–240.
Dagron G., Minorités ethniques et religieuse dans l’orient byzantin à la fin du Xᵉ at au XI siècle: l’immigration syrienne, „Travaux et Mémoires” 6 (1976), с. 208–212.
Darrouzès J., Le mémoire de Constantin Stilbès contre les Latins, „Revue des Etudes Byzantins” 21 (1963), с. 50–100.
Dawkins R. M., The Greek language in the Byzantine period, [в:] Byzantium. An introduction to East Roman civilisation, ed. N. H. Baynes, H. St. L. B. Moss, Oxford 1948, с. 252–267.
Diaconu P., Les Petchénègues au Bas-Danube, Bucareşt 1970.
Die Werke Liutprands von Cremona, Hrsg. J. Becker, Hannower und Leipzig 1915.
Dudek J., Ludy tureckie w Cesarstwie Bizantyńskim w latach 1025–1097, „Balcanica Posnanensia” 14 (2007), с. 83–124.
Dudek J., Nowa Patzynakia pomiędzy Wschodem i Zachodem. Z zapomnianych dziejów małego ludu, [w:] Opuscula archaeologica: opera dedicata in professorem Thaddeum Malinowski, red. W. Dzieduszycki, Zielona Góra 2007, c. 127–139.
Dudek J., Patrycjusz Swen (Sfenis) w bizantyńskiej wieży Babel, [в:] Mundus hominis – cywilizacja, kultura, natura, red. S. Rosik, P. Wiszewski Wrocław 2006, с. 291–305 (Acta Universitatis Wratislavensis, 2966, Historia CLXXV).
Dudek J., Pieczęć magistra Jana Kegena jako wyraz polityki Bizancjum wobec stepowców w połowie XI w., [в:] «Causa creandi»: o pragmatyce źródła historycznego, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2005, с. 327–343 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia).
Dupont C.,Sujets et citoyens sous le Bas-Empire romain de 312 à 565 après Jésus Christ, „Revue international des droits de l’antiquité” 20 (1973), s. 325–339.
Dvornik F., La vie de saint Grégoire le Décapolite et les Slaves macédoniens au IX siècle, Paris 1926.
Epistolae Karolini aevi (IV), Hrsg. E. Dümmler, E. Perels, Berlin 1974 (Monumenta Germaniae Historica. Epistolae, 6).
Eriksen T. H., Ethnicity and nationalism, London 1993.
Garsoïan N., The problem of Armenian integration into the Byzantine Empire, [в:] Studies on the internal diaspora of the Byzantine Empire, ed. H. Ahrweiler, A. E. Laiou, Washington 1998, с. 53–124.
Garzya A., Visages de l’hellénisme dans le monde byzantin (VIᵉ–XIIᵉ siècles), „Byzantion” 55 (1985), с. 463–482
Gautier P., Le typicon du sébaste Grégoire Pakurianos, „Revue des Etudes Byzantines” 42 (1984), c. 5–145.
Geary P. J., The myth of nations: the medieval origins of Europe, Princenton 2003.
Gellner E., Nations and nationalism, Oxford 1983.
Goria F., Romani, cittadinanza ed estensione della legislazione imperiale nelle costituzioni di Giustiniano, [в:] Da Roma alla terza Roma, 2: La nozione di “Romano” tra cittadinanza e universalità, Napoli 1984, c. 277–342.
Guenée B., État et nation en France au Moyen Age, „Revue Historique” 237 (1967), с. 17–30.
Herrin J., Byzantium: the suprising life of a Medieval Empire, London 2007.
Hobsbawm E. J., Nations and nationalism since 1780. Programme, myth, reality, Cambridge 1990.
Hunger H., Die hochsprachliche profane Literatur der Byzantiner, vol. 1, München 1978.
Hunger H., Graeculus perfidus – Ἰταλός ἱταμὸς. Il senso dell’alterità nei rapporti greco-romani ed italo-bizantini, Roma 1987.
Ioannis Cinnami, Epitome rerum ab Ioanne et Alexio Comnenis gestarum, rec. A. Meineke, Bonnae 1836.
Ioannis Scylitzae, Synopsis Historiarum, rec. I. Thurn, Berlin–New York 1973.
Irmscher J., Nikaä als ‘Zentrum des griechischen Patriotismus’, „Revue des Etudes Sud-Est Européennes” 8 (1970), с. 33–47.
Jeffreys E., Jeffreys M., The «Wild beast from the West»: immediate literary reactions in Byzantium to the Second Crusade, [в:] The Crusades from the perspective of Byzantium and the Muslim world, ed. A. E. Laiou, R. P. Mottahedeh, Washington 2001, с. 101–116.
Jordanov I., Sceau d’archontie de Patzinakia du XIᵉ siècle, „Etudes Balkaniques” 2 (1992), c. 79–82.
Kakridis J. T., The Ancient Greeks and the Greeks of the War of Independence, „Balkan Studies” 4 (1963), с. 251–263.
Kazhdan A., Franklin S., Studies on Byzantine literature of 11ᵗʰ and 12ᵗʰ centuries, Cambridge 1984.
Kazhdan A., Franks and Latins in Byzantium: perception and reality from the eleventh to the twelfth century, [в:] The Crusades from the perspective of Byzantium and the Muslim world, ed. A. E. Laiou, R. P. Mottahedeh, Washington 2001, с. 83–100.
Koder J., Byzanz, die Griechen und die Romaiosyne – eine «Ethnogenese» der «Römer»?, [в:] Typen der Ethnogenesen unter besonderer Berücksichtigung der Bayern I, hrsg. W. Herwig et alii, Wien 1990, c. 103–111.
Koht H., The dawn of nationalism in Europe, „The American Historical Review” 52 (1947), с. 265–280.
Krumbacher K., Geschichte der Byzantinischen Litteratur, München 1897.
Łukaszewicz A., Aegyptiaca Antoniniana. Działalność Karakalli w Egipcie (215–216), Warszawa 1993.
Macrides R., Dynastic marriages and political kinship, [в:] Byzantine diplomacy. Papers from the Twenty-fourth Spring Symposium of Byzantine Studies, Cambridge, March 1990, ed. J. Shepard, S. Franklin, Aldershot 1992, c. 263–280.
Magdalino P., Hellenism and Nationalism in Byzantium, [в:] idem, Tradition and Transformation in Medieval Byzantium, Aldershot 1991, XIV, c. 1–29.
Magdalino P., The empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180, Cambridge 1993.
Malamut E., L’image byzantine des Petchénègues, „Byzantinische Zeitschrift” 88 (1995), с. 105–147.
Malamut E., Les peuples étrangers dans l᾽idéologie impériale. Scythes et Occidentaux, [в:] L’étranger au Moyen Âge. Actes du XXXe Congrès de la SHMESP (Göttingen, 1999), Paris 2000, c. 119–132.
Michel Psellos, Chronographie, ed. E. Renauld, vol. 1, Paris 1926.
Mihăescu H., Byzance-foyer du Rayonnement de la culture romaine et de la langue latine dans le sud-est de l’Europe, „Byzantina” 6 (1974), с. с. 215–226.
Mirsky G. I., On ruins of empires. Ethnicity and nationalism in the former Soviet Union, London 1997.
Moravcsik G., Byzantinoturcika, t. 1, Budapest 1958.
Moreno L. A. G., Spanish Gothis consciousness among the Mozarabs in Al-Andalus (VIII–Xᵗʰ centuries), [в:] The Visigoths. Studies in culture and society, ed. A. Ferreiro, Leiden–Boston–Köln 1998, c. 303–323.
Nicetae Choniatae, Historia, rec. J. A. van Dieten, Berlin–New York 1975.
Nicol D. M., Symbiosis and integration. Some Greco-Latins families in Byzantium in the 11ᵗʰ to the 13ᵗʰ centuries, „Byzantinische Forschungen” 7 (1979), с. 113–135.
Oikonomidès N., L’«Unilinguisme» officiel de Constantinople byzantine (VIIᵉ–XIIᵉ s.), „Συμμεικτα” 13 (1999), с. 9–22.
Palm J., Rom, Römertum und Imperium in der griechischen Literatur der Kaiserzeit, Lund 1955.
Runciman S., The Last Byzantine Renaissance, Cambridge 1970.
Salamon M., «Ojczyzny» plemion barbarzyńskich okresu Wędrówki Ludów, [в:] Pamiętnik XV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, I, 1, red. J. Staszewski, Gdańsk– Toruń 1995, c. 167–179.
Salamon M., Constantinopoli: «Nuova Roma» o «Roma Orientale»?, [в:] Itineraridi idee, uoimini e cose fra Est ed Ovest europeo, ed. M. Ferrazzi, Udine 1990, с. 463–473.
Salamon M., Rozwój idei Rzymu – Konstantynopola od VI do pierwszej połowy VI wieku, Katowice 1975.
Schlumberger G., L’épopée byzantine à la fin du dixième siècle, t. 3, Paris 1905, с. 571.
Seibt W., Ioannes Skylitzes. Zur Person des Chronisten, „Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik” 25 (1976), c. 81–86.
Stephenson P., Byzantium’s Balkan frontier: a political study of the Northern Balkans, 900–1204, Cambridge 2000.
Stopka K., Armenia Christiana, Kraków 2002.
Symeonis Magistri et Logothetae, Chronicon, rec. S. Wahlgren, Berlin–New York 2006.
Tăpkova-Zaimova V., Y-a-t-il une notion de minorité à Byzance?, [в:] Ανοχη και καταστολη στους Μεσους Χρονους. Μνήμη Λένου Μαυρομμάτη, Αθηνα 2002, с. 363–369.
Teillet S., Des Goths à la nation gothique, Paris 1984.
Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus, ed. I. Bekker, Bonnae 1838.
Theophylacti Achridensis, Epistulae, rec. P. Gautier, Thessalonique 1986
Thurman W. S., The application of subiecti to Roman citizens in the imperial laws of the later Roman Empire, „Klio” 52 (1970), s. 453–463.
Toufexis N., Diglossia and register variation in Medieval Greek, „Byzantine and Modern Greek Studies” 32 (2008), с. 203–217.
Trypanis C. A., Les termes «Romios», «Romiossini» et «Romania» pour les Grecs, [в:] Da Roma alla terza Roma, 3: Popoli e spazio romano tra diritto e profezia, Napoli 1986, c. 431–438.
Vacalopoulos A. E., Origins of the Greek nation. The Byzantine period, 1204–1453, New Brunswick 1970.
Vatchkova V., Νέα Ῥῶμη, Roma Christiana et la naissance de l’Europe médiévale (IV–VI siècle), „Bulgarian Historical Review” 29 (2001) 3–4, с. с. 24–51.
Werner K. F., Les nations et le sentiment national dans l’Europe médiévale, „Revue Historique” 244 (1970), с. 285–304.
Whittow M., How the east was lost: the background to the Komnenian reconquista, [в:] Alexios I Komnenos, ed. M. Mullet, D. Smythe, Belfast 1996, c. 55–67.
Wipszycka E., Le nationalisme a-t-il existè dans l’Egypte byzantine?, „The Journal of Juristic Papyrology” 22 (1992), с. 83–128.
Woodhouse C. M., Gemistos Plethon. The last of Hellenes, Oxford 1986.
Zakythinos D. A., Byzance: État national ou multinational?, „Deltion Christianikis Archaiologikis Etaireias” 4 (1980–1981) 10, с. 29–52.
Zientara B., Nationale Strukturen des Mittelalters. Ein Versuch zur Kritik der Terminologie
des Nationalbewusstseins unter besonderer Berücksichtigung osteuropäischer Literatur, „Saeculum” 32 (1981), с. 301–316.
Zientara B., Świadomość narodowa w Europie Zachodniej w średniowieczu. Powstanie i mechanizmy zjawiska, [в:] Państwo, naród, stany w świadomości wieków średnich, red. A. Gieysztor, S. Gawlas, Warszawa 1990.
Zientara B., Świt narodów europejskich. Powstanie i rozwój świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej, Warszawa 1996.
Zientara B., La conscience nationale en Europe occidentale au Moyen Age. Naissance et mécanismes du phénomène, „Acta Poloniae Historica” 46 (1982), с. 5–30.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
