„Mira circa nos” — kanonizacja Franciszka czy Zakonu?
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.27402Słowa kluczowe:
bracia mniejsi, Grzegorz IX, kanonizacja, św. Franciszek z AsyżuAbstrakt
W liście papieskim „Mira circa nos”, opublikowanym z okazji kanonizacji Franciszka z Asyżu w lipcu 1226 roku, Grzegorz IX przedstawia wiernym wybrane elementy jego profilu duchowego, posługując się wieloma odniesieniami do postaci świętego i wydarzeń biblijnych. Pozwalają one nie tylko poznać sylwetkę Asyżanina, ale odnosząc się również do założonej przez niego wspólnoty Braci Mniejszych, wytyczają jej ściśle określony kierunek działalności w Kościele. W artykule przeanalizowano i opisano dwa bardzo charakterystyczne odsyłacze biblijne, za pomocą których Grzegorz IX przedstawia św. Franciszka, jako posłanego przez Boga do pracy w Kościele gorliwego kaznodzieję, reformatora i apostoła, prowadzącego innych drogą zbawienia. Odwołania do robotników jedenastej godziny z Jezusowej przypowieści oraz do biblijnych sióstr Racheli i Lei, aby zdecydowanie podkreślić wartość i potrzebę życia apostolskiego, odczytywane w kontekście trwającej w Kościele reformy i tekstów wcześniejszych autorów, ukazują wyraźny ślad polityki Stolicy Apostolskiej wobec zakonu założonego przez Franciszka.
Bibliografia
Accrocca F., „Sancta planctatio Fratrum Minorum Ordinis”. Gregorio IX e i Frati Minori dopo Francesco, w: Gregorio IX e gli ordini mendicanti, Spoleto 2011, s. 195–258 (Atti del XXXVIII Convegno internazionale).
Accrocca F., „Alter apostolus”. Per una rilettura della Vita beati Francisci, w: R. Paciocco, F. Accrocca, La leggenda di un santo di nome Francesco. Tommaso da Celano e la Vita beati Francisci, Milano 1999, s. 137–260.
Accrocca F., Escatologia e francescanesimo nel Duecento, w: Un ribelle tranquillo. Angelo Clareno e gli Spirituali francescani fra Due e Trecento, S. Maria degli Angeli, Assisi 2009, s. 249–274.
Amos Th. L., Early Medieval Sermons and the Holy, w: Models of Holiness in Medieval Sermons, ed. by B. M. Kienzle, E. Wilks Dolnikowski, R. Drage Hale, D. Pryds, A. T. Thayer, Louvain-la-Neuve 1996, s. 23–34.
Augustinus, Contra Faustum manichaeum libri triginta tres, w: Contro Fausto manicheo, trad. di U. Pizzani, L. Alici, A. Di Pilla, note di U. Pizzani, A. Di Pilla, indici di F. Monteverde, Roma 2004 (Opere di sant’Agostino, XIV/2).
Bolton B. M., Via Ascetica: a Papal Quandary, „Studies in Church History” 22 (1985), s. 161–191.
Butler C., Il misticismo occidentale. Contemplazione e vita contemplativa nel pensiero di Agostino, Gregorio e Bernardo, trad. di P. Bartole, Bologna 1992.
Cacciotti A., Gli Ordini mendicanti. Riforme e innovazioni nella vita religiosa al tempo di Innocenzo III, w: Il Concilio Lateranense IV a 800 anni della sua celebrazione. Una rilettura teologica, a cura di N. Ciola, A. Sabetta, P. Sguazzardo, „Lateranum” 82 (2016) n. 2–3, s. 601–627.
Constable G., Three Studies in Medieval Religious and Social Thought. The Interpretation of Mary and Martha. The Ideal of the Imitation of Christ. The Orders of Society, Cambridge 1998.
Constitutiones Concilii quarti Lateranensis una cum Comentariis glossatorum, ed. A. García y García, Città del Vaticano 1981.
Csányi D. A., Optima pars. Die Auslegungsgeschichte von Lk 10, 38–42 bei den Kirchenvätern der ersten vier Jahrhunderte, „Studia Monastica” 2 (1960), s. 5–78.
De Prosperis A., Innovazioni nel lessico delle lettere pontificie relative agli Ordini Mendicanti durante il pontificato di Onorio III, w: Nuovi studi su Onorio III, a cura di Ch. Grasso, Roma 2017, s. 49–71.
De Prosperis A., La Cancelleria di Onorio III: alcuni spunti dalle lettere apostoliche ai nuovi Ordini mendicanti, „Antonianum” 94 (2019) fasc. 3, s. 587–608.
Dolso M. T., Gli ordini mendicanti. Il secolo delle origini, Roma 2021.
Flachenecker H., Martha or Mary? The Action-Contemplation Model of Life according to St. Bonaventure in Comparison to Other Medieval Writers, w: Saint Bonaventure Friar, Teacher, Minister, Bishop. A Celebration of the Eighth Centenary of His Birth, ed. by T. J. Johnson, K. Wrisley-Shelby, M. Kolbe Zamora, New York 2021, s. 539–553.
Gregorius IX, Benedicimus Deum Coeli, w: Bullarium franciscanum Romanorum Pontificum constitutiones, epistolas ac diplomata continens tribus Ordinibus Minorum, Clarissarum, et Poenitentium a seraphico patriarcha Sancto Francisco institutis concessa, n. 120, studio et labore J. H. Sbaralea, Romae 1759, s. 119–120.
Gregorius IX, Credentes quod, w: Bullarium franciscanum Romanorum Pontificum constitutiones, epistolas ac diplomata continens tribus Ordinibus Minorum, Clarissarum, et Poenitentium a seraphico patriarcha Sancto Francisco institutis concessa, n. 249, studio et labore J. H. Sbaralea, Romae 1759, s. 233.
Gregorius IX, Fons sapientiae, w: Domenico di Caleruega alle origini dell’Ordine dei Predicatori. Le fonti del secolo XIII, a cura di G. Festa, A. Paravicini Bagliani, F. Santi, Firenze 2021, s. 448–455.
Gregorius IX, Mira circa nos, w: Registra Vaticana 14, n. 31, f. 80v–82r.
Gregorius IX, Sicut letterae, w: Gregorius IX, Bullarium franciscanum Romanorum Pontificum constitutiones, epistolas ac diplomata continens tribus Ordinibus Minorum, Clarissarum, et Poenitentium a seraphico patriarcha Sancto Francisco institutis concessa, n. 273, studio et labore J. H. Sbaralea, Romae 1759, s. 248–249.
Gregorius Magnus, Homiliae in Hiezechihelem, lib. I, III, 10, cura et studio V. Recchia, Romae 1992 (Gregorii Magni Opera, III/1).
Grélois A., Les cisterciens et la lutte contre les hérésies méridionales sous Innocent III: mobilisation d’un ordre ou activation de réseaux?, w: Innocent III et le Midi, sous la direction de M. Fournié, D. Le Blévec, J. Théry-Astruc, Toulouse 2015, s. 377–390.
Honorius III, Vineae Domini custodes, w: Bullarium franciscanum Romanorum Pontificum constitutiones, epistolas ac diplomata continens tribus Ordinibus Minorum, Clarissarum, et Poenitentium a seraphico patriarcha Sancto Francisco institutis concessa, n. 23, studio et labore J. H. Sbaralea, Romae 1759, s. 24.
Innocentius III, Licet solite solitudinis, w: Die Register Innocenz’ III, 2. Pontifikatsjahr, 1199/1200, bearbeitet von O. Hageneder, W. Maleczek, A. A. Strnad, Rom–Wien 1979, s. 238.
Innocentius III, Sermoni (Sermones), a cura di S. Fioramonti, Cittá del Vaticano 2006.
Kienzle B. M., Cistercians, Heresy and Crusade in Occitania, 1145–1229: Preaching in the Lord’s Vineyard, New York 2001.
La letteratura francescana, vol. 1: Francesco e Chiara d’Assisi, a cura di C. Leonardi, Milano 2004.
Landini L. C., The Causes of the Clericalization of the Order of Friars Minor 1209–1260 in the Light of Early Franciscan Sources, Chicago 1968.
Locher G. F. D., Martha et Maria in de prediking van Augustinus, „Nederlands Archief voor Kerkgeschiedenis” 46 (1963–1964), s. 65–86.
Luz U., Vangelo di Matteo, vol. 3, edizione italiana a cura di C. Gianotto, Brescia 2013.
Merlo G. G., Intorno a frate Francesco. Quattro studi, Milano 1993.
Messa P., Le fonti patristiche negli scritti di Francesco d’Assisi, S. Maria degli Angeli, Assisi 2006.
Origenes, Commentaria in Evangelium secundum Matthaeum, w: Origenes Matthauserklarung, 1: Die Griechisch Erhaltenen Tomoi, XV, 32, Hrsg. E. Benz, E. Klostermann, Leipzig 1935, s. 446–447.
Pellegrini L., Mendicanti e parroci: coesistenza e conflitti di due strutture organizzative della „cura animarum”, w: Francescanesimo e vita religiosa dei laici nel’200, Assisi 1981, s. 129–167 (Atti dell’VIII Convegno Internazionale).
Rainini M., I Predicatori dei tempi ultimi. La rielaborazione di un tema escatologico nel costituirsi dell’identità profetica dell’Ordine domenicano, „Cristianesimo nella storia” 23 (2003), s. 307–343.
Ruh K., Storia della mistica occidentale, vol. 1, trad. di M. Fiorillo, Milano 1995.
Tevel J. M., The Labourers in the Vineyard: The Exegesis of Matthew 20, 1–7 in the Early Church, „Vigiliae Christianae” 46 (1992) no. 4, s. 356–380.
Tugwell S., The bull of canonization, w: Humberti de Romanis Legendae sancti Dominici, ed. S. Tugwell, Romae 2008, s. 329–398.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Dariusz Kasprzak; Tomasz Czajka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
