Rejestr katolików gdańskich pierwszej połowy XVII wieku. Problem przydatności i wiarygodności ksiąg metrykalnych w badaniach nad stosunkami międzywyznaniowymi w dużym protestanckim ośrodku
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.01402Słowa kluczowe:
Gdańsk, protestantyzm, mniejszość katolicka, stosunki międzywyznaniowe, quasi-elita miejska, księgi metrykalne, demografia, genealogiaAbstrakt
This article is an announcement of edition of source material, entitled Register of Gdansk’s Catholics in First Half of 17th Century. Register now includes the period from year 1608 to 1640 and ca. 2550 names of people, who received sacraments (baptism, matrimony) or who were buried in the parish of St. Bridget in Gdansk (Old Town). These data were influenced by Jesuits because they initiated the implementation of the register books in this church and led official and unofficial ministry in it until forties of 17th Century. Unfortunately data from other Gdansk’s churches didn’t preserve to our time. We can only additionally use the single data from some suburban parishes. It should be noted, that the collected source material includes 89% (2265) people, who appeared only once in these register books as parents, children, godfathers (mothers), witnesses, brides, grooms, etc. This proves, that they rather temporarily lived in Gdansk and the Catholic minority in this city was rather unstable. The rest of the Catholic population (11%) included people who repeatedly were in the role of parents, godfathers (mothers), witnesses. They were representatives of the wealthier Catholic families in Gdansk and were the germ of new municipal quasi-elite of Catholics inside the large protestant city. In conclusion, Register of Gdansk’s Catholics is a very good auxiliary source material, which can be used to the demography, socio-topography, prosopography and genealogy research. It can be especially used to the research on religious identity of communities, which represented different religious face.
Bibliografia
Archiwum Archidiecezjalne w Oliwie:
D 28 (Chrzty parafii św. Ignacego 1615–1642).
D 45 (Chrzty parafii św. Brygidy 1608–1692).
D 46 (Chrzty parafii św. Brygidy 1608–1694, śluby 1619–1694).
Archiwum Diecezjalne we Włocławku, ABKP, 11 (30).
Archiwum Państwowe w Gdańsku, 353/40 (Chrzty parafii św. Katarzyny 1619–1640).
Czaplicka-Niedbalska M., Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II połowy XV w. do I połowy XVIII w., Bydgoszcz 1995.
Kościelak S., Księga metrykalna z jezuickiej stacji misyjnej na Plebanii NMP. Najstarsze zapisy chrztów i ślubów sprzed 1683 r. w parafii katolickiej w Gdańsku, „Rocznik Gdański” 2011/2012, t. 71/72, s. 29–36.
Visitationes Archidiaconatus Pomeraniae Hieronymo Rozrażewski Vladislaviensi et Pomeraniae: episcopo factae, t. 3, wyd. S. Kujot, Toruń 1899 (Fontes Towarzystwa Naukowego w Toruniu).
Baszanowski J., Przemiany demograficzne w Gdańsku w latach 1601–1846 w świetle tabel ruchu naturalnego, Gdańsk 1995.
Bokota P., Księgi metrykalne parafii św. Jana we Włocławku jako źródło do badań nad miejscową społecznością do końca XVIII wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 1997, t. 20, s. 95–104.
Cieślak K., Kościół cmentarzem. Sztuka nagrobna w Gdańsku (XV– XVIII w.). „Długie trwanie” epitafium, Gdańsk 1992.
Drygas A., Jan Ernest Scheffler (ok. 1604–1673) [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Z. Nowak (red.), Gdańsk 1997, s. 152.
Kościelak S., Jezuici w Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk–Kraków 2003.
Kościelak S., Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2012.
Kościelak S., Panorama katolickiej społeczności w Gdańsku w pierwszej połowie XVII wieku. Zarys problemu [w:] Miscellanea pomorskie. Studia z dziejów Pomorza Zachodniego i Nadwiślańskiego, W. Skóra (red.), Słupsk 2008, s. 9–23.
Kościelak S., Protestanccy prowizorzy klasztoru brygidek w Gdańsku na przełomie XVI i XVII wieku, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2010, t. 4, s. 69–90.
Kotecki R., Rejestracja metrykalna wiernych w świetle potrydenckiego ustawodawstwa Kościoła katolickiego. Szczególne uwzględnienie prawodawstwa diecezji chełmińskiej, gnieźnieńskiej, płockiej i włocławskiej, „Nasza Przeszłość” 2009, t. 112, s. 135–179.
Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009. Łygaś W., Gdańsk. Szwedzkie karty historii, Gdańsk 2001.
Matysik S., Eliasz Konstanty Schröder. Gdański prawnik i sekretarz królewski z XVII wieku. Życie i dzieło, „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 1954, t. 6, s. 153–175.
Nowak Z., Reiniger Szymon (?–ok. 1662) [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Z. Nowak (red.), Gdańsk 1997, s. 51–52.
Pałubicki J., Malarze gdańscy. Malarze, szklarze, rysownicy i rytownicy w okresie nowożytnym w gdańskich materiałach archiwalnych, t. 2, Gdańsk 2009.
Pasierb J.S., Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974. Tylicki J., Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI i pierwszej połowy XVII wieku, Toruń 2005.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Sławomir Kościelak
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
